Ψευδοδημήτριος

Ψευδοδημήτριος (Лжедмитрий) είναι η ονομασία, που δόθηκε σε τρεις διαφορετικούς απατεώνες, οι οποίοι παρουσιάσθηκαν στη Ρωσία κατά την Εποχή των Αναστατώσεων (αρχές 17ου αιώνα) και ισχυρίζονταν, ότι είναι ο Δημήτριος, γιος του Ιβάν Δ΄ του Τρομερού, ο οποίος στην πραγματικότητα είχε πεθάνει υπό μυστηριώδεις συνθήκες το 1591, πριν κλείσει τα δέκα του χρόνια. Βάσει του παραπάνω ισχυρισμούς διάφοροι συγκρότησαν προσωπικούς στρατούς και προσπάθησαν να ανέλθουν στον θρόνο, πράγμα που κατάφερε για λίγο μόνο ο πρώτος από αυτούς.

Οι Ψευδοδημήτριοι εμφανίσθηκαν σε μια ιστορική στιγμή, κατά την οποίαν το Ρωσικό Βασίλειο έμοιαζε ετοιμοθάνατο: ο λιμός του 1601-1603 είχε αποδεκατίσει τον πληθυσμό, η παραδοσιακή ηγεσία (βογιάροι) είχε χωρισθεί σε αντιμαχόμενες φατρίες, με αποτέλεσμα το τσαρικό στέμμα να μοιάζει με δαμόκλειο σπάθη, ενώ ταυτόχρονα οι Σουηδοί και οι Πολωνοί επιβουλεύονταν τα Δ-ΒΔ εδάφη του κράτους· ο καθένας για λογαριασμό του. Σε όλη αυτή την παρακμή ο λαός έπεφτε εύκολα θύμα οποιουδήποτε «μεσσία» σηκωνόταν από τον τάφο και υποσχόταν σωτηρία.

Επειδή οι δύο πρώτοι χρησιμοποιήθηκαν από τους Πολωνούς για να αποσταθεροποιήσουν τη Ρωσία εκ των έσω, συνηθίζεται οι πόλεμοι αυτής της περιόδου μεταξύ των δύο κρατών (1605-1618) να αποκαλούνται και Δημητριαδικοί πόλεμοι.

Ψευδοδημήτριος Α΄

Εμφανίσθηκε πρώτη φορά στη Μόσχα γύρω στο 1600, αλλά εγκατέλειψε γρήγορα την πόλη διότι ο τσάρος Μπορίς Γκοντουνόφ τον αντιλήφθηκε. Με τη βοήθεια Πολωνών ευγενών οργάνωσε εκστρατεία το 1604. Την επόμενη χρονιά ανήλθε στον θρόνο και αναγνωρίσθηκε ως ο πραγματικός Δημήτριος από την ίδια τη μητέρα του νεκρού, αλλά και τον βογιάρο που είχε κάνει την έρευνα για τον θάνατό του πίσω στα 1591! Σύντομα οι ίδιοι οι υποστηρικτές του στράφηκαν εναντίον του, επειδή υποψιαζόταν, ότι ήθελε να εκκαθολικίσει τη Ρωσία. Δολοφονήθηκε στο Κρεμλίνο λίγο μετά τον γάμο του το 1606. Η ιστορική έρευνα δε γνωρίζει με σιγουριά, ποιος ήταν στην πραγματικότητα.

Ψευδοδημήτριος Β΄

«Ο Τσάρος του Τούσινο»

Πρωτοεμφανίσθηκε λίγο μετά τον θάνατο του προηγουμένου (επί βασιλείας του Βασίλι Δ΄ Σούισκι) στην πόλη Σταροντούμπ, δυτικά της Μόσχας. Πιόνι των Πολωνών, συγκέντρωσε υπό την ηγεσία του χιλιάδες Ρώσους και Κοζάκους υποσχόμενος αναδιανομή της γης. Αναγνωρίσθηκε ως αληθινός από τη χήρα του πρώτου Ψευδοδημήτριου και το 1608 ξεκίνησε για να καταλάβει τη Μόσχα επικεφαλής 100.000 ανδρών, μεταξύ των οποίων και κάποιοι Ρώσοι τοπικοί ηγεμόνες. Στην πορεία όμως οι Πολωνοί διέκοψαν τη χρηματοδότησή του και οργάνωσαν δική τους εκστρατεία κατά της Μόσχας με επικεφαλής τον βασιλιά Ζίγκμουντ Γ΄, με αποτέλεσμα πολλοί άνδρες του να τον εγκαταλείψουν.

Ο στρατός του δεύτερου Ψευδοδημήτριου διαλύθηκε στο Τούσινο, πόλη γειτονική της Μόσχας, όπου είχε στήσει το στρατόπεδο και τη «βασιλική Αυλή» του. Στη θέα των Ρώσων και των Σουηδών στρατιωτών που ετοιμαζόνταν να τον αντιμετωπίσουν (Δεκέμβριος 1609), ο σφετεριστής διέφυγε μεταμφιεσμένος σε χωρικό και εγκαταστάθηκε στη Νότια Ρωσία, όπου μαζί με τους Κοζάκους του Ντον προσπάθησε να αυτονομηθεί. Δολοφονήθηκε τον Δεκέμβριο του 1610 από έναν Τάταρο ευγενή για λόγους αντεκδίκησης.

Για την πραγματική του ταυτότητα εικάζεται, ότι ήταν γιος κάποιου παπά ή Εβραίος, που είχε προσηλυτισθεί στον Χριστιανισμό. Διέθετε εξαιρετική μόρφωση για την εποχή του, μιλούσε ρωσικά και πολωνικά και γνώριζε άψογα τα λειτουργικά (εκκλησιαστικά) ζητήματα.

Ψευδοδημήτριος Γ'

«Ο ληστής του Πσκοβ»

Σε αντίθεση με τους δύο πρώτους, ο τρίτος Ψευδοδημήτριος ήταν φιλοσουηδός. Εμφανίσθηκε στην πόλη Ιβάνγκοροντ (κοντά στη Βαλτική) το 1611, ενώ η Μόσχα ήταν υπό Πολωνική κατοχή. Αυτοανακηρύχθηκε τσάρος στις 2 Μαρτίου 1612, υποστηριζόμενος από τους Κοζάκους, που λεηλατούσαν την ύπαιθρο. Έγινε επίσης προσποιητά αποδεκτός από την τοπική αριστοκρατία του Πσκοβ (υπό τον φόβο των Κοζάκων), αλλά δύο μήνες μετά συνελήφθη και στάλθηκε στις δυνάμεις κατοχής στη Μόσχα, όπου εκτελέσθηκε. Εικάζεται, πως το αληθινό του όνομα ήταν Σιντόρκα και ήταν διάκονος.

Σημειώσεις

• Η συγγραφή του λήμματος βασίσθηκε στα σχετικά λήμματα της αγγλόφωνης wikipedia.