Χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς

άγαλμα του Φειδία στην Ακρόπολη Αθηνών

Το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου ήταν γλυπτό έργο τέχνης του Φειδία. Ήταν το πλέον αναγνωρίσιμο λατρευτικό άγαλμα της αρχαίας Αθήνας και ένα από τα μεγαλύτερα κατορθώματα γλύπτη στην αρχαία εποχή.

Διαδραστική εικόνα του προσεγγιστικού αντιγράφου του χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς Παρθένου από τον Άλαν ΛεΚουάιρ (1990), ευρισκόμενου στο εσωτερικό του αντιγράφου του Παρθενώνα στο Νάσβιλ του Τενεσί.

Περιγραφή

Επεξεργασία

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Παυσανία[1] η Αθηνά Παρθένος έστεκε όρθια. Είχε ύψος περίπου 12 μέτρα. Τα γυμνά μέρη του σώματος της θεάς ήταν φτιαγμένα από ελεφαντόδοντο, ενώ το ένδυμά της από χρυσό.[2] Ήταν ντυμένη με μακρύ χιτώνα ως τα πόδια. Φορούσε πέδιλα, τα οποία ήταν διακοσμημένα με ανάγλυφες παραστάσεις που εικόνιζαν τη μάχη των Λαπιθών και των Κενταύρων. Στο κεφάλι φορούσε κράνος διακοσμημένο με σφίγγα και δύο γρύπες. Η αιγίδα της ήταν διακοσμημένη με γοργόνειο. Κρατούσε στο ένα χέρι μια φτερωτή Νίκη, και ακουμπούσε το άλλο στην ασπίδα της, κρατώντας δόρυ που ήταν διακοσμημένο με δράκο. Στην ασπίδα υπήρχαν ανάγλυφες παραστάσεις που εικόνιζαν την Αμαζονομαχία στην εξωτερική και τη Γιγαντομαχία στην εσωτερική πλευρά. Στη βάση υπήρχε ανάγλυφο που εικόνιζε τη γέννηση της Πανδώρας.

Το άγαλμα απεικονιζόταν σε νομίσματα, αγάλματα μινιατούρες, αναθηματικά αντικείμενα, και σε αναπαραστάσεις σε εγχάρακτα στολίδια.

Ιστορική αναδρομή

Επεξεργασία

Ο Φειδίας συνεργάστηκε στενά με τον Περικλή στη διαμόρφωση του Παρθενώνα. Τα αγάλματα κατασκευάστηκαν από τους μαθητές του, ενώ ο ίδιος κατασκεύασε το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς. Ο τύραννος Λάχαρης αφαίρεσε το 296 π.Χ. τα φύλλα χρυσού για να πληρώσει τα στρατεύματα του, και τα αντικατέστησε με φύλλα χαλκού τα οποία καταστράφηκαν από πυρκαγιά το 165 π.Χ. προτού όμως αντικατασταθούν ξανά.[3] Η μεγάλη ποσότητα χρυσού που κατανάλωσε έδωσε αφορμή στους εχθρούς του να τον κατηγορήσουν για κατάχρηση. Ο Φειδίας απέδειξε την αθωότητά του, επειδή ο Περικλής τον είχε συμβουλέψει να κάνει το χρυσό ένδυμα της Αθηνάς συναρμολογούμενο. Έτσι μπόρεσε να το αποσυναρμολογήσει και να το ζυγίσει. Το βάρος του χρυσού βρέθηκε ακέραιο. Ο Φειδίας τότε κατηγορήθηκε για αλαζονεία, επειδή είχε απαθανατίσει τον εαυτό του και τον Περικλή δίνοντας τη μορφή τους σε δύο αντίστοιχους χαρακτήρες στην πολεμική σκηνή που διακοσμούσε την ασπίδα της Αθηνάς. Ο Φειδίας συνελήφθη και καταδικάστηκε. Μια εκδοχή του θανάτου του είναι ότι πέθανε στη φυλακή. Σύμφωνα με μια άλλη εξοστρακίστηκε. Ο Φειδίας κατέφυγε στην Ολυμπία, όπου και κατασκεύασε το περίφημο Άγαλμα του Ολυμπίου Διός, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Δυστυχώς όμως και εδώ τον κυνήγησε η ίδια μοίρα, αφού ξανά κατηγορήθηκε για κατάχρηση και κλοπή χρυσού και φυλακίστηκε ως τον θάνατό του.

Το άγαλμα παρέμεινε στον Παρθενώνα έως τον 5ο αιώνα μ.Χ. όταν και απομακρύνθηκε από τους Ρωμαίους. Μια πηγή αναφέρει πως μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη κατά τον 10ο αιώνα μ.Χ.[4]

Αρχαία αντίγραφα

Επεξεργασία
 
Η Βαρβάκειος Αθηνά, πιστό αντίγραφο μικρότερης κλίμακας του αρχικού χρυσελεφάντινου αγάλματος. Χρονολογείται στον 2ο με 3ο αιώνα μ.Χ.

Η Βαρβάκειος Αθηνά είναι μια από τις δύο αρχαίες εκδόσεις της Αθηνάς Παρθένου που θεωρούνται ως οι πιο πιστές στο αρχικό σχέδιο. Το άλλο άγαλμα είναι το μη ολοκληρωμένο άγαλμα της Αθηνάς. Αμφότερα βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. «Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, βιβλίο «Αττικά», κεφάλαιο 24, παράγραφοι 5-7». www.perseus.tufts.edu. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2016. 
  2. «ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ». www.eie.gr. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2016. 
  3. Dinsmoor, William Bell (1934). «The repair of the Athena Parthenos: a story of five dowels». American Journal of Archaeology. doi:10.2307/498935. http://www.jstor.org/stable/498935. Ανακτήθηκε στις 24-05-2016. 
  4. Richter, Gisella (1961). Sculpture and Sculptors of the Greeks. Hesperia. σελ. 220. 
  5. «Louvre Museum Official Website». Cartelen.louvre.fr. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2015. 
  6. «Athena Parthenos of Belgrade». National Museum of Serbia. 
  7. «British Museum - Fragment of a marble shield». 28 Μαρτίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2016.