Χρήστης:Λένια Π./πρόχειρο

πρόχειρο
Müllerova vila (Τσεχικά)
Ανατολική οπτική κτηρίου
Κατοικία Μίλλερ Λένια Π./πρόχειρο
Γενικές πληροφορίες
Είδος	Κατοικία
Αρχιτεκτονική	Μοντέρνα Αρχιτεκτονική
Διεύθυνση	Nad Hradním vodojemem 14/642 162 00 Prague 6 – Střešovice
Γεωγραφικές συντεταγμένες	50°5′33″N 14°22′42″E
Τοποθεσία	Πράγα
Χώρα	Τσεχία
Έναρξη κατασκευής	1928
Ολοκλήρωση	1930
Ανακαίνιση	1998
Κατάσταση	Αποκατεστημένο
Σχεδιασμός και κατασκευή
Αρχιτέκτονας	Άντολφ Λος
Πολιτικός μηχανικός	František Müller
δεδομένα (π)

Η Villa Müller είναι ένα κτίριο του μοντέρνου κινήματος στην Πράγα, στη Τσεχική Δημοκρατία κτισμένη το 1930. Σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Άντολφ Λος με συνεργασία του Karel Lhota, ως κατοικία του František Müller. Είναι ένα έργο που αποτέλεσε παράδειγμα της αρχιτεκτονικής επανάστασης της σύγχρονης εποχής και ήταν το τελευταίο έργο και αποκορύφωμα του σχεδιασμού του Λος, το Ράουμπλαν.

Για αυτό το λόγο, σήμερα αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά της Πράγας και λειτουργεί ως μουσειακός χώρος, κρατώντας την εικόνα του με τα αρχικά του έπιπλα και διακόσμηση, αποκατεστημένος. Είναι κομμάτι του Ιστορικού Κέντρου της Πράγας, το οποίο είναι Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς που προστατεύεται από την ΟΥΝΕΣΚΟ.

Τοποθεσία

Το κτήριο είναι στη Πράγα, στη Δημοκρατία της Τσεχίας. Είναι στη περιοχή Střešovice βορειοανατολικά του κέντρου της Πράγας. Είναι τοποθετημένο στην πλαγία ενός λόφου και προσβάσιμο από ένα δημόσιο πέρασμα με σκαλάκια, το οποίο είναι κάθετο στην οδό Střešovická που είναι εξοπλισμένη με τραμ.

Η βίλα αρχικά είχε σχεδιαστεί για να είναι εκτός πόλεως αλλά με τα χρόνια η πόλη επεκτάθηκε και στη περιοχή της.

Η διεύθυνσή του είναι Nad Hradním vodojemem 14/642, 162 00 Praha 6-Střešovice, Czechia.

Νοτιοανατολική Οπτική Κτηρίου

Βορειοδυτική Οπτική Κτηρίου

Ιστορία Κτηρίου

Το κτήριο ζητήθηκε από τον František Müller και την γυναικά του Milada Müllerová το 1928. Ο Müller ήταν πολιτικός μηχανικός και ήταν συνιδιοκτήτης μιας επιτυχημένης εταιρίας κατασκευής της «Kapsa & Müller». Η εταιρία αυτή ειδικευόταν στο οπλισμένο σκυρόδερμα, πρωτοπόρα της εποχής. Λόγω αυτού και της καλής σχέσης μεταξύ αρχιτέκτονα και πελάτη, ο Λος μαζί με τον συνεργάτη του τον Lhota κατάφεραν να φέρουν το αποκορύφωμα του πρωτοποριακού του σχεδιασμού στην ζωή. Ο Λος στα 60κοστά του γενέθλια που τα πέρασε στο κτήριο αυτό το χαρακτήρισε ως το πιο όμορφο του σπίτι χάρη στον κάλο πελάτη που είχε. «Το μυστικό της αρχιτεκτονικής» όπως γράφτηκε στο αναμνηστικό του βιβλίο.

Ο Λος με την βοήθεια της συνεργάτιδας του, λόγω της μεγάλης του ηλικίας, σχεδίασαν το κτήριο μόλις σε 2 μήνες το οποίο αργότερα αναγνωρίστηκε ως «αποκορύφωμα της δουλείας του».  To κτήριο παραδόθηκε το 1930 όπου και άνηκε στους Müller με την κόρη τους την Eva Müller για τα επόμενα 18 χρόνια μέχρι να απαλλοτριωθεί από την Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας. Με τον θάνατο του František το 1951, η κόρη του μετανάστευσε και η Milada έμεινε σε 2 μικρά δωμάτια της βίλας, καθώς αυτή λειτουργούσε ως χώρος γραφείων του Ινστιτούτου Μαρξισμού – Λενισμού. Μετά τον θάνατο της Milada το 1968, κάποια από τα έπιπλα του σπιτιού σώθηκαν και αποθηκεύτηκαν ως εκθέματα στο Μουσείο Εφαρμοσμένης Τέχνης της Πράγας, στην Εθνική Γκαλερί της Πράγας και στην Ανατολική  Μποέμικη Γκαλερί του Πίλζεν. Το κτήριο τότε ονομάστηκε Μνημείο Κουλτούρας της Τσεχοσλοβακίας.

Με την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας στη Τσεχοσλοβακία το 1989, η βίλα επέστρεψε στην ιδιοκτησία της Eva Müller, η οποία την πούλησε στη Πόλη της Πράγας το 1995 και ονομάστηκε Εθνικό Μνημείο της Τσεχικής Δημοκρατίας λόγω της αρχιτεκτονικής του σημασίας. Το 1998 ξεκίνησε η αποκατάσταση του, σε συνεργασία του Μουσείου της Πράγας και του Ινστιτούτου Εθνικής Κληρονομιάς, στην εικόνα που είχε το 1930. Τον Μάιο του 2000 άνοιξε στο κοινό ως μουσείο στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος κουλτούρας, «Πράγα -  Ευρωπαϊκή Πόλη Κουλτούρας 2000», αλλά και για συνεχή όφελος στον εμπλουτισμό της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.

Αρχιτέκτονας

Ο Άντολφ Λος (Adolf Loos, 10 Δεκεμβρίου 1870 - 23 Αυγούστου 1933) ήταν Αυστριακός αρχιτέκτονας και πρωτοπόρος του σύγχρονου κινήματος. Έγινε γνωστός για την αυστηρή κριτική του απέναντι στην μέχρι τότε επικρατούσα, συντηρητική κατά τον ίδιο, αρχιτεκτονική αντίληψη αλλά και την προσωπικής του ερμηνείας για τον σχεδιασμό αρχιτεκτονικών έργων. Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του σχεδιάζοντας εσωτερικούς χώρους και αρθρογραφώντας σε εφημερίδες και περιοδικά για διάφορα θέματα από την ένδυση ως την αρχιτεκτονική. Τα έργα του αφορούν αρχικά διευθετήσεις διαμερισμάτων και εμπορικών εσωτερικών χώρων. Επιπρόσθετα, ασχολήθηκε με την οικοδόμηση μιας σειράς κατοικιών. Επηρεασμένος από τα τρία χρόνια (1893-1896) διαμονής του στις Η.Π.Α. επιδίωξε να εισάγει την δυτική κουλτούρα στην Βιέννη, την πρωτεύουσα της αυστροουγγρικής μοναρχίας όπου διέμεινε και το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Τα έργα του εμφανίζονται λιτά με γυμνές όψεις. Ωστόσο δεν ήταν απόλυτος εχθρός των διακοσμήσεων, όπως αφήνει να εννοηθεί ο τίτλος της διάσημης διάλεξής του «Διακόσμηση και έγκλημα», δημοσιευμένης για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1913. Αντιθέτως, πρότεινε μια συνετή χρήση τους, στην οποία το κάθε υλικό που εντάσσεται στον διάκοσμο θα παρουσιάζεται για αυτό που είναι, χωρίς προσποιήσεις. Στάθηκε υπέρ της κλασικής διακόσμησης κι εκείνης που προκύπτει από την υφή των επιφανειών διάφορων υλικών, όπως το ξύλο και το μάρμαρο. Σε άλλο δοκίμιό του “Αρχιτεκτονική” (“Architektur”) υποστήριξε πως όλα τα αρχιτεκτονικά έργα, με εξαίρεση τα μνήματα και τα μνημεία, οφείλουν να αποκοπούν από την τέχνη και την οποιαδήποτε σχέση τους με τις καλές τέχνες καθώς η κατασκευή αρχιτεκτονικών έργων υπόκεινται σε λειτουργικές ανάγκες των ανθρώπων – χρηστών και όχι στο προσωπικό γούστο του αρχιτέκτονα.

Οι κατοικίες του χαρακτηρίζονται από την κυβική μορφολογία των εξωτερικών όγκων με λιτές λευκές όψεις με ανοίγματα και παράλληλα την πολυπλοκότητα και τον πλούσιο σχεδιασμό στο εσωτερικό τους. Στο δοκίμιό του «Heimat Kunst» (Η τοπική τέχνη, 1914), αναφέρει «μια κατοικία οφείλει να δείχνεται συγκρατημένη εξωτερικά και να φανερώνει τον πλούτο της στο εσωτερικό», δεδομένου ότι το εξωτερικό ανήκει στην κοινωνία και το εσωτερικό στο άτομο. Χαρακτηριστικό είναι το σύστημα σχεδιασμού Ράουμπλαν (Raumplan) που χρησιμοποίησε στις μονοκατοικίες. Πρόκειται για μια πολύπλοκη μέθοδο οργάνωσης του χώρου σύμφωνα με την οποία ένα κτήριο δεν αποτελείται από τυποποιημένους ορόφους αλλά από πολυεπίπεδους χώρους με διαφορετικά ύψη και η περιήγηση στο εσωτερικό τους πραγματοποιείται μέσω σύνθετων διαδρομών μεταξύ επιπέδων. Να σημειωθεί πως ο ίδιος ο όρος Ράουμπλαν αποδόθηκε αργότερα από θεωρητικούς για αυτήν την τεχνική σχεδιασμού.

Σύνθεση Κτηρίου - Κεντρική Ιδέα

Ράουμπλαν (Raumplan)

Η βίλα σαφώς εμπνευσμένη από την σειρά κατοικιών του Loos, κυρίως αυτή του Rufer House, με τα λόγια του, έρχεται να κατακτήσει καλύτερα αυτή τον τρόπο σχεδιασμού του Loos, που αργότερα οι θεωρητικοί ονόμασαν Ράουμπλαν.

To Raumplan (Raum (= Χώρος) + Plan (= Κάτοψη)) είναι ένας τρόπος σχεδιασμού που σκέφτηκε ο αρχιτέκτονας στον οποίο αντί να σχεδιάζεται το κτήριο όροφο με όροφο, κάτοψη σε κάτοψη, όπως ήτανε το συνηθισμένο, να σχεδιάζεται με χώρους – όγκους – οι οποίοι συνδέονται ελεύθερα στο κτήριο σε διαφορετικά ύψη ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε χώρου σε καθαρό ύψος αλλά και την σημαντικότητα του.

Σύμφωνα με τον Heinrich Kulka, μαθητή του Loos,  που ανέλαβε να αναλύσει και να καταγράψει την μεθοδολογία το Λόος, η συνθετική του μέθοδος συνιστάται σε ένα «… ελεύθερο παιχνίδι της σκέψης στο χώρο. Στο σχεδιασμό δωματίων διατεταγμένων σε διάφορα επίπεδα, που να μην συνδέονται σε έναν όροφο επεκτεινόμενο σε όλη την επιφάνεια του κτιρίου. Στη σύνθεση των δωματίων με τέτοια σχέση μεταξύ τους ώστε να σχηματίζουν ένα όλον, αρμονικό και αδιαίρετο, που να αποτελεί ταυτόχρονα μία δομή θεμελιωμένη στην οικονομία του χώρου. Σύμφωνα με τον προορισμό τους και την σημασία τους, τα δωμάτια δεν έχουν μόνο διαφορετικές διαστάσεις, αλλά και διαφορετικά ύψη. Με τα ίδια μέσα κατασκευής ο Loos μπορεί λοιπόν να δημιουργεί περισσότερο κατοικήσιμο χώρο, επειδή μπορεί να διευθετήσει περισσότερα δωμάτια πάνω στην ίδια επιφάνεια εδάφους, μέσα στον ίδιο συνολικό όγκο, κάτω από την ίδια στέγη, ανάμεσα στους ίδιους εξωτερικούς τοίχους. Εκμεταλλεύεται στο μέγιστο τις δυνατότητες που του προσφέρει το υλικό και ο κατοικήσιμος χώρος …».

Ornament and Crime

Οι εξωτερικές όψεις του κτιρίου έχουν συντεθεί βάση της θεωρητικής δουλειάς του Loos όσο αφορά την τέχνη και την διακόσμηση. Πιστεύει ότι πρέπει να υπάρχει διάκριση μεταξύ τέχνης και αρχιτεκτονικής αφού, κατά αυτόν, η τέχνη είναι κατά φύση επαναστατική, ενώ μια κατοικία πρέπει να είναι καθημερινή και συντηρητική. Για αυτό, η τάση διακόσμησης των κατοικιών της νεοκλασικής εποχής ήτανε, κατά αυτόν, συγκρίσιμή με έγκλημα και ότι τα μοναδικά κτίρια που πρέπει να είναι επιβλητικά είναι αυτά δημόσιου χαρακτήρα. Με αυτά στο μυαλό σχεδιαστήκαν και οι όψεις της κατοικίας Müller, συντηρητικές και να κρύβουν την περιπλοκότητα του εσωτερικού.

Ο συντηρητικός τους χαρακτήρας επιτυγχάνεται με καθαρές τετράγωνες επιφάνειες με τα μόνα ανοίγματα να είναι άτακτα με τυχαίες φαινομενικά αναλογίες στις όψεις και επίπεδη οροφή. Αν κάποιος της μελετήσει βέβαια, τότε θα δει επαναλαμβανόμενες αναλογίες και συμμετρίες οι οποίες έχουν μαθηματική βάση με στοιχεία που εμφανίζονται και στις κατόψεις.

Ανάλυση Κτηρίου

Τοποθέτηση

Η ανατολική και η νοτιοανατολική μεριά του οικοπέδου συνορεύει με όμορες κατοικίες. Νοτιοδυτικά εμφανίζεται ένας μικρής κυκλοφορίας δρόμος ενώ βόρεια μία κύρια οδός. Βορειοδυτικά υπάρχει σκάλα που ενώνει τους δύο δρόμους και κατασκευάστηκε την ίδια περίοδο με την κατασκευή του κτηρίου. Το κατώτερο ύψος του οικοπέδου βρίσκεται στην νοτιοανατολική γωνία του. Η είσοδος στο κτήριο πραγματοποιείται και από τους δύο δρόμους, ωστόσο η κύρια είσοδος είναι εκείνη που βρίσκεται νότια από την οποία γίνεται και η πρόσβαση στο γκαράζ. Επιλέχθηκε αυτή ως κύρια λόγω της καλύτερης προσβασιμότητας και του πιο χαμηλής κυκλοφορίας δρόμου. Από την βόρεια πλευρά η πρόσβαση γίνεται μέσω μιας στενής σκάλας η οποία διασχίζει το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής όψης. Το κτήριο είναι τοποθετημένο στην δυτική μεριά του οικοπέδου δημιουργώντας έτσι ανατολικά, μια ιδιωτική περιοχή στον κήπο που προστατεύεται από δένδρα.

Το εξωτερικό του κτηρίου

Η γενική μορφολογία του κτηρίου είναι κυβική με καθαρές, σοβατισμένες λευκές όψεις με ανοίγματα. Η βόρεια όψη εμφανίζεται σχεδόν τετράγωνη με πρόσθετη την όψη του ορόφου του δώματος στο βάθος. Σε πρώτο επίπεδο φαίνονται τα τρία ανοίγματα του καθιστικού ενώ από πάνω διαμορφώνεται το μπαλκόνι του υπνοδωματίου. Τα ανοίγματα αυτής της όψης έχουν έναν κεντρικό κατακόρυφο άξονα συμμετρίας (με εξαίρεση αυτά του ορόφου του δώματος) και φαίνεται να εγγράφονται σε ένα εσωτερικό παραλληλόγραμμο. Στην νότια όψη υπάρχει ένας κεντρικός κατακόρυφος άξονας συμμετρίας των ανοιγμάτων, αν και από το ‘μοτίβο’ του λείπει ένα παράθυρο πάνω δεξιά καθώς αν υπήρχε θα εξυπηρετούσαν δύο ανοίγματα, έναν χώρο, κάτι που δεν συμβαίνει και στους υπόλοιπους. Ο άξονας στην πραγματικότητα βρίσκεται έκκεντρα την συνολικής όψης, ωστόσο μία καθ’ ύψος εσοχή του εξωτερικού τοίχου στην αριστερή γωνία της όψης δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι βρίσκεται στο κέντρο της. Τα κεντρικά παράθυρα που αντιστοιχούν στο κλιμακοστάσιο φαίνεται να ορίζουν τον άξονα συμμετρίας του, ωστόσο εσωτερικά φαίνεται πως δεν έχουν τοποθετηθεί κεντρικά του κλιμακοστασίου παρά μόνο κεντρικά της όψης. Σε αντίθεση με τις δύο προηγούμενες η ανατολική και η δυτική όψη δεν ορίζονται από κλασική συμμετρία. Ο Λος εκτός από το εργαλείο της συμμετρίας χρησιμοποίησε και αρμονικές αναλογίες όπως η χρυσή τομή για τον σχεδιασμό των ανοιγμάτων στις όψεις.

Εσωτερική Διάταξη και Υλικότητα

Η περιήγηση στο κτήριο γίνεται μέσω συνεχών αλλαγών επιπέδων και ημι-επιπέδων που ορίζουν χώρους διαφορετικών επιφανειών και υψών ανάλογα κάθε φορά με την χρήση. Τα δωμάτια αποτελούνται από συμμετρικές διαρρυθμίσεις, ωστόσο οι άξονες κίνησης δεν συμπίπτουν ποτέ με τους άξονες συμμετρίας τους. Ο Λος τείνει να τοποθετεί την κίνηση στην άκρη, ακόμα και στην είσοδο του κτηρίου η πόρτα δεν τοποθετείται κεντρικά αλλά στην άκρη. Η κίνηση καθ’ ύψος διαχωρίζεται σε αυτήν που αφορούσε τους ιδιοκτήτες του σπιτιού, η οποία αποτελείται από αποσπασματικές κλίμακες ανάμεσα στους χώρους, και σε εκείνη που αφορούσε το υπηρετικό προσωπικού της οικίας, η οποία αναπτύσσεται σε ένα ενιαίο κλιμακοστάσιο που περνάει από όλα τα επίπεδα του κτηρίου.

Στο κατώτερο επίπεδο του κτηρίου υπάρχει στην βόρεια πλευρά του η είσοδος τους γκαράζ γύρω από το οποίο εμφανίζονται και άλλοι βοηθητικοί, όπως αποθηκευτικοί, χώροι. Παράλληλα η κεντρική είσοδος του κτηρίου τοποθετείται στην νότια πλευρά σε ένα ανώτερο επίπεδο από αυτό του γκαράζ. Η κεντρική είσοδος ανοίγεται σε έναν διάδρομο επενδεδυμένο με πράσινα αδιαφανή γυάλινα πλακάκια. Αριστερά του εμφανίζονται χώροι αναμονής, το χολ με τοίχους επενδεδυμένους με ξύλο βαμμένο λευκό και ταβάνι βαθύ μπλε, ένα W.C. και χώρος αποθήκευσης ενδυμάτων – υποδημάτων με επένδυση από λινάτσα. Στο τέλος του διαδρόμου της εισόδου μια σκάλα οδηγεί σε ανώτερο επίπεδο στους χώρους διημέρευσης. Το σαλόνι με μεγάλο ύψος επένδυση σπάνιου γκριζοπράσινου μαρμάρου και τζάκι στην ανατολική πλευρά του, εμφανίζεται ως ο, ίσως, πιο εντυπωσιακός χώρος της κατοικίας. Στην είσοδο του σαλονιού, δυο αντικριστές σκάλες οδηγούν στον γυναικωνίτη (Boudoir) με επένδυση από καπλαμά λεμονιάς και στην κύρια τραπεζαρία με υφές μαόνι. Η τραπεζαρία συνορεύει με την κουζίνα, ενώ πριν την είσοδό της η σκάλα συνεχίζει στο ανώτερο επίπεδο της βιβλιοθήκη. Το επόμενο επίπεδο είναι το μοναδικό που εμφανίζεται με ενιαίο ύψος σε όλη την έκταση του σπιτιού και περιλαμβάνει τους χώρους διανυκτέρευσης. Βόρειοδυτικά, το κύριο υπνοδωμάτιο με ταπετσαρία και εκατέρωθέν του τα δωμάτια – ντουλάπες του ανδρός και της γυναίκας με επενδύσεις από ξύλο δρυ και ξύλο σφενδάμου αντίστοιχα. Νοτιοδυτικά, τοποθετούνται τα δύο δωμάτια που αφορούν τα παιδιά ενώ βορειοανατολικά, το μπάνιο, ο ξενώνας και οι χώροι διαμονής του υπηρετικού προσωπικού. Το δώμα, με δύο ακόμα δωμάτια, ένα εκ των οποίων η θερινή τραπεζαρία, είναι προσβάσιμο μόνο από το κλιμακοστάσιο υπηρεσίας. Ένας φεγγίτης στο δώμα δίνει φως στο κεντρικό μέρος του επιπέδου των υπνοδωματίων όπου είναι και η σκάλα που οδηγεί σε αυτά.

Σε όλη την κατοικία τα δωμάτια είναι διακριτά και ξεκάθαρα ορισμένα, κάτι που εξυπηρετεί την τακτοποίηση των επιλεγμένων υλικών επενδύσεων. Κάθε φορά, οι ‘ραφές’ των υλικών ακολουθούν με ακρίβεια τα περιγράμματα δωματίου και τα μοτίβα της επιφάνειας τονίζουν την υποκείμενη γεωμετρία. Επιπρόσθετα, στην κατοικία εμφανίζεται η λογική του Λος της κεντρικής τοποθέτησης των επίπλων στον χώρο και περιφερειακής. Παράλληλα στις άκρες των τοίχων έχει δημιουργήσει σε πολλά σημεία εσοχές και εξοχές με τις επικαλύψεις μαρμάρου που εξυπηρετούν άλλες χρήσεις.

Πηγές

• Kulka, Heinrich (1931). Adolf Loos. Das Werk des Architekten. Βιέννη (Wien): Anton Schroll. 
• Cohen, Jean-Louis (2019). Η Αρχιτεκτονική μετά το 1889 - Με το βλέμμα στο μέλλον. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. ISBN 9789601224473. 
• Πάγκαλος, Παναγιώτης (2015). Ιστορία της σύγχρονης αρχιτεκτονικής τεχνολογίας. Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. ISBN 978-960-603-366-7. 
• Loos, Adolf (1997). Trotzdem - Gesammelte Schriften 1900 - 1930. Βιέννη (Wien): Prachner Verlag. 
• Loos, Adolf (2019). Ornament and crime : thoughts on design and materials. [London] UK: Penguin Books Ltd. ISBN 0-14-139297-5. 
• Τουρνικιώτης, Παναγιώτης (2002). Adolf Loos. New York, NY USA: Princeton Architectural Press; 4th edition. ISBN 1568983425. 
• Masheck, Joseph (2013). Adolf Loos: The Art of Architecture. New York: I.B.Tauris. ISBN 9780857733214. 
• SOUSA SANTOS, Rafael.. "The moral question in Adolf Loos.". Faculty of Architecture of the University of Porto, Portugal.
• Kent Kleinman, Leslie Van Duzer (1994). "Villa Müller: Revisiting the work of Adolf Loos". METU Journal of the Faculty of Architecture.
• Carolina Neuhaus Buzaglo (2014). "Villa Müller. El paseo arquitectónico de Adolf Loos". Universidad de Lima, Perú.
• Joern Besser, Stephan Liebscher (2005). "Adolf Loos, The Life - The Theories - Analysis of the Villa Mueller". University of Bath.