Φριζικές γλώσσες
Οι φριζικές γλώσσες[1] είναι μία στενά συνδεδεμένη ομάδα γλωσσών των γερμανικών γλωσσών,[2] που ομιλούνται από περίπου 500.000 ομιλητές. Οι Φρισικές γλώσσες είναι οι κοντινότερες γλώσσες στην αγγλική γλώσσα, με τους δύο αυτούς γλωσσικούς κλάδους να δημιουργούν την αγγλοφριζική ομάδα. Σήμερα, λόγω γλωσσικών επιρροών από άλλες γλώσσες (ολλανδικά, δανικά και γερμανικά), οι φριζικές γλώσσες δεν είναι κατανοητές μεταξύ τους.
| Δυτικά Φριζικά, Βόρεια Φριζικά, Φριζικά του Σάτερλαντ | |
|---|---|
| Φυσικοί ομιλητές | 500.000 |
| Ταξινόμηση | Ινδοευρωπαϊκές
|
| Σύστημα γραφής | λατινική γραφή |
| Κατάσταση | |
| Επίσημη γλώσσα | Φρίσλαντ |
Υπάρχουν τρεις φρισικές γλώσσες: τα Δυτικά Φριζικά που μιλιούνται από την πλειονότητα των Φρισσίων στην ολλανδική επαρχία Φρίσλαντ[3], τα Βόρεια Φριζικά[4] που μιλιούνται στα σύνορα Δανίας - Γερμανίας καθώς και τα Φριζικά του Σάτερλαντ[5] που μιλιούνται στη Γερμανία.
Χαρακτηριστικά
ΕπεξεργασίαΔιαχωρισμός
ΕπεξεργασίαΟι φριζικές γλώσσες χωρίζονται σε τρεις γλώσσες: Δυτικά Φριζικά, Βόρεια Φριζικά και Φριζικά του Σάτερλαντ. Μερικοί γλωσσολόγοι θεωρούν ότι στην πραγματικότητα υπάρχει μόνο μία Φριζική γλώσσα, με τις 3 μορφές της να είναι αποκαλούνται διάλεκτοι. Οι περισσότεροι όμως συμφωνούν ότι υπάρχουν 3 ξεχωριστές μορφές της Φριζικής γλώσσας.
Τα Φριζικά αποκαλούνται Frysk στα Δυτικά Φριζικά, Fräisk στα Σάτερλαντ Φριζικά και Frasch, Fresk, Freesk και Fräisch στα Βόρεια Φριζικά. Λόγω του μεγάλου αριθμού διαλέκτων, τα Φριζικά λέγονται και Friisk, ως τεχνητός όρος[2].
Τα Δυτικά Φριζικά εκτός από την επαρχία Φρίσλαντ, μιλιούνται εν μέρει και στην επαρχία Χρόνινγκεν. Η κατάσταση της γλώσσας στη Χρόνινγκεν είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο περίπλοκη διότι οι τοπικές διάλεκτοι των ολλανδικών αλλά και της τοπικής γλώσσας Χρόνινγκς, έχουν στοιχεία Φριζικών λόγω του Ανατολικού Φρισικού υποστρώματος. Στην πραγματικότητα, η γλώσσα μιλιόταν στη συγκεκριμένη περιοχή καθώς η επαρχία Χρόνινγκεν ήταν παλιότερα μέρος της Ανατολικής Φρισίας. Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους η γλώσσα αντικαταστάθηκε από τα Κάτω Σαξονικά. Με τη σειρά της, η τοπική γλώσσα κινδυνεύει από την επέκταση των Ολλανδικών.
Ομιλητές
ΕπεξεργασίαΟι περισσότεροι ομιλητές των Φριζικών ζουν στην Ολλανδία, κυρίως στην επαρχία Φρίσλαντ. Το επίσημο όνομα της επαρχίας αυτής άλλαξε το 1997 από Friesland (ολλανδικά) σε Fryslân (δυτικά φριζικά), για να αντικατοπτρίσει τον γλωσσικό χαρακτήρα της περιοχής. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, υπάρχουν 470,000 ομιλητές των Δυτικών Φριζικών.[6]
Στη Γερμανία, υπάρχουν περίπου 2.250 ομιλητές των Σάτερλαντ Φριζικών στην περιοχή Σάτερλαντ στην Κάτω Σαξονία.[7] Η γλώσσα έχει αντισταθεί με τα Γερμανικά αλλά συνεχίζει να είναι ευάλωτη λόγω του μικρού αριθμού των ομιλητών αλλά και λόγω της έλλειψης υποστήριξης από τη διεθνή κοινότητα.
Στη Βόρεια Φρισία στη γερμανική επαρχία Σλέσβιχ-Χόλσταϊν υπολογίζεται ότι υπάρχουν 5.000 με 7.000 ομιλητές της βόρειας φριζικής γλώσσας.[8] Οι περισσότεροι ομιλητές ζουν στα νησιά της Βόρειας Φρισίας (Φάνε, Ρέμε, Ζυλτ).
Υπάρχουν επίσης πάρα πολλοί ομιλητών των Φρισικών γλωσσών στις Η.Π.Α. και στον Καναδά.
Κατάσταση
ΕπεξεργασίαΤα Σάτερλαντ Φριζικά και τα Βόρεια Φριζικά είναι αναγνωρίσημες και προστατευόμενες μειονοτικές γλώσσες. Τα Δυτικά Φριζικά είναι μία από τις 2 επίσημες γλώσσες της Ολλανδίας. Ο ISO 639-1 κωδικός fy και ISO 639-2 κωδικός fry δόθηκαν στα ''Φριζικά'' αλλά αυτό άλλαξε τον Νοέμβριο του 2005 σε ''Δυτικά Φριζικά''. Αντιστοίχως, ο ISO 639 κωδικός stq χρησιμοποιείται για τα Σάτερλαντ Φριζικά και ο ISO 639 κωδικός frr χρησιμοποιείται για τις διαφορετικές διαλέκτους των Βόρειων Φριζικών.
Υπάρχουν μερικές οργανώσεις που στοχεύουν για την προστασία των Φρισικών γλωσσών, κυρίως για τα Δυτικά Φριζικά. Η οργάνωση The Ried fan de Fryske Beweging[9] είναι μια οργάνωση που αποσκοπεί στην προστασία της Δυτικής Φριζικής γλώσσας και κουλτούρα ενώ η Φρισική Ακαδημία (The Fryske Academy[10]) παίζει μεγάλο ρόλο στη δημιουργία έρευνας για τα δυτική φριζική γλώσσα, ιστορία και κοινωνία. Το τοπικό δίκτυο Omrop Fryslân[11] επίσης δίνει μία πλατφόρμα για την επέκταση των Δυτικών Φριζικών σε τομείς όπως η εκπαίδευση.
Παρόλα αυτά, οι 3 Φριζικές γλώσσες κινδυνεύουν με εξαφάνιση, ειδικά τα Φριζικά του Σάτερλαντ και οι περισσότερες διάλεκτοι των Βόρειων Φριζικών. Τα Δυτικά Φριζικά παραμένουν ακόμα ευάλωτα. Για τα άτομα που επιθυμούν να μάθουν μία από τις γλώσσες, η δυσκολία είναι σχετικά μεγάλη, λόγω της χαμηλής ποιότητας των μαθημάτων αλλά και της έλλειψης εκπαιδευτικών υλικών.
Τα Δυτικά Φριζικά επίσης κινδυνεύουν από τα Ολλανδικά λόγω της χρήσης και των δύο γλωσσών στη Φρίσλαντ, και λόγω της έλλειψης εκπαίδευσης, τα Ολλανδικά επικρατούν πάρα πολλές φορές στους περισσότερους δημόσιους τομείς.
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΣτον Μεσαίωνα, τα Φριζικά εδάφη εκτεινόντουσανν από το Βέλγιο ως τη βόρεια Γερμανία. Εκείνη τη χρονική περίοδο, τα Φριζικά μιλιόντουσαν σε όλη την περιοχή της Βόρειας Θάλασσας. Σήμερα αυτή η περιοχή ονομάζεται Μεγάλη Φρισία ή Magna Frisia,[12] αν και στις περισσότερες περιοχές, οι Φριζικές γλώσσες έχουν εξαφανιστεί.
Γλωσσικά μιλώντας, οι Φριζικές γλώσσες είναι οι κοντινότερες γλώσσες στα Αγγλικά και στα Σκωτς. Η επιρροή όμως των Γερμανικών, Ολλανδικών και άλλων τοπικών γλωσσών αλλά και οι γλωσσικών εξελίξεις των Αγγλικών έχουν κάνει τις γλώσσες μη - κατανοητές μεταξύ τους.[13] Τα παλιά Φριζικά στην πραγματικότητα είχαν πολλές ομοιότητες με τα αρχαία Αγγλικά. Οι γλωσσικές εξελίξεις των 2 γλωσσών ήταν πολύ παρόμοιες. Ένα καλό παράδειγμα είναι η μετατροπή του γερμανικού ch στο ινγκβαεονικό k:
- Αγγλικά: church, cheese
- Δυτικά Φριζικά: tsiis, tsjerke
- Γερμανικά: Käse, Kirche
- Ολλανδικά: kaas, kerk
Μία παροιμία για τη σχέση Αγγλικών - Φριζικών (ειδικά Δυτικών Φριζικών) είναι η φράση "Butter, bread and green cheese is good English and good Frisian" που στα Δυτικά Φριζικά είναι "Bûter, brea en griene tsiis is goed Ingelsk en goed Frysk."
Η ιστορία των Φριζικών γλωσσών χωρίζεται σε 3 περιόδους:
- Παλιά Φριζική περίοδος (1150 - 1550) με τα Αρχαία Φριζικά
- Μεσαία Φριζική περίοδος (1550 - 1820) με τα Μεσαιωνικά Φριζικά
- Μοντέρνα Φριζική περίοδος (1820 μέχρι σήμερα) με τα Σύγχρονα Φριζικά
Τα πρώτα κείμενα στα φριζικά προέρχονται από τον 8ο αιώνα. Κατά την εξέλιξη από την Παλιά Φριζική περίοδο στη Μεσαία Φριζική περίοδο, οι γραμματικές πτώσεις χάθηκαν. Ταυτοχρόνως, η χρονογράφηση της Μεσαίας Φριζικής περιόδου συμπίπτει με τη στιγμή στην οποία τα Φριζικά σταμάτησαν να γράφονται. Έτσι, μετά τον 16ο αιώνα, τα Φριζικά μετατράπηκαν σε προφορική γλώσσα, λόγω της κατάληψης της επαρχίας Φρίσλαντ το 1498 από τον Δούκα Αλβέρτο της Σαξονίας που καθιέρωσε τα ολλανδικά ως γλώσσα του κράτους.[14]
Λόγω αυτού, η γλώσσα άρχισε να εξαφανίζεται. Τον 19ο αιώνα, εμφανίστηκαν πολλοί ποιητές και συγγραφείς που άρχισαν να γράφουν στα Δυτικά Φριζικά, έτσι ώστε να σταματήσει η εξαφάνιση της γλώσσας. Σε αυτό το σημείο ξεκινάει η Μοντέρνα Φριζική περίοδος.
Με την ανάπτυξη της Δυτικής Φριζικής λογοτεχνίας, τα κινήματα για την αναγνωρισημότητα της γλώσσας άρχισαν να φουντώνουν. Το 1960 άρχισαν οι αριθμοί των ομιλητών στη Φρίσλαντ, την καρδιά των Φρισίων, να μειώνονται. Με τον καιρό, αναγνωρίστηκε η γλώσσα στην Ολλανδία, και έτσι άρχισαν να καθιερώνονται τα δικαιώματα των ομιλητών της γλώσσας. Δυστυχώς, η εκμάθηση της γλώσσας κινείται σε χαμηλά ποσοστά.
Από την άλλη, οι μικροί αριθμοί των ομιλητών των Φριζικών του Σάτερλαντ και των Βόρειων Φριζικών προκάλεσαν προσπάθειες για την ανάπτυξη της εκμάθησης αυτών των γλωσσών, έτσι ώστε να ανέβουν οι αριθμοί των ομιλητών τους.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΩΤΗΣΗ E-0323/01 υποβολή: Bart Staes (Verts/ALE) προς την Επιτροπή. Το Ευρωπαϊκό Έτος Γλωσσών και η προγραμματισμένη κατάργηση του τμήματος Φρισικής γλώσσας και λογοτεχνίας στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ. | http://eur-lex.europa.eu
- ↑ 2,0 2,1 «Frisian languages, alphabets and pronunciation». www.omniglot.com. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2020.
- ↑ «Taalportaal | A general introduction to Frisian». www.taalportaal.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2020.
- ↑ «North Frisian language, alphabet and pronunciation». www.omniglot.com. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2020.
- ↑ «Saterland Frisian language, alphabet and pronunciation». www.omniglot.com. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2020.
- ↑ «West Frisian language, alphabet and pronunciation». www.omniglot.com. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2020.
- ↑ Peters, Jörg (2019/08). «Saterland Frisian» (στα αγγλικά). Journal of the International Phonetic Association 49 (2): 223–230. doi:. ISSN 0025-1003. https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-international-phonetic-association/article/saterland-frisian/A5CC0DB715C1670E22DA15432EC9525E.
- ↑ «North Frisian | Sustaining Minoritized Languages in Europe (SMiLE)». Smithsonian Center for Folklife and Cultural Heritage (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2020.
- ↑ «Ried fan de Fryske beweging». Fryske Beweging (στα Ολλανδικά). Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2020.
- ↑ «Thús». Fryske Akademy (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2020.
- ↑ «Omrop Fryslân - Ofstimd op dy!». Omrop Fryslân (στα Δυτικά Φριζικά). Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2020.
- ↑ «Other Words Literature». oarewurden.frl. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2020.
- ↑ «The first cousin of the English language is alive and well in the Netherlands». Public Radio International (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2020.
- ↑ «Frisians». Minority Rights Group (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2020.