Φλόμος
Φλόμος είναι η κοινή ονομασία στα ελληνικά του φυτού που φέρει το επιστημονικό όνομα Verbascum thapsus στα Λατινικά (Φλόμος ο θάψος) και ανήκει στην οικογένεια των Σκροφουλαριιδών (Scrophulariaceae). Πρόκειται για βότανο αυτοφυές και αρκετά κοινό σε Ευρώπη, Βόρεια Αφρική και Ασία, ενώ έχει μεταφερθεί και στην Αμερική και την Ωκεανία. Στην Ελλάδα ευδοκιμεί σε όλες τις περιοχές και κατά τόπους είναι γνωστό με διάφορα ονόματα, όπως μελισσαντρό, βερμπάσκο, καλάνθρωπος, γλώσσα, σπλόνος, λαμπάδα του Αγίου Ιωάννη, αγκάθαρος, αλισφακιά, αλεπουκιά, αϊκέρι, ασπίωνας[1], λέπενο (Αρκαδία).
| Φλόμος | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Φλόμος σε αρχική φάση ανάπτυξης
| ||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Διώνυμο | ||||||||||||||
| Φλόμος ο θάψος (Verbascum thapsus) L. |
Περιγραφή
ΕπεξεργασίαΟ φλόμος είναι φυτό διετές, δικοτυλήδονο που φυτρώνει σε εδάφη ακαλλιέργητα, πετρώδη, στις άκρες δρόμων, σε λιβάδια και σε όχθες. Το φυτό αποτελείται συνήθως από έναν κεντρικό κορμό, αν και μπορεί να διακλαδίζεται και φθάνει σε ύψος μέχρι τα 2 μέτρα. Τον πρώτο χρόνο βγάζει μόνο φύλλα και αναπτύσσει τον κορμό του. Γύρω από αυτόν αναπτύσσονται σε αστεροειδή διάταξη πολλά πράσινα λογχοειδή, παχιά και ελαφρώς τριχωτά φύλλα.[2] Το δεύτερο χρόνο της ζωής του, στην κορυφή του φυτού εμφανίζονται τα άνθη του που έχουν κίτρινο χρώμα, είναι μικρά με διάμετρο 1.5-3 εκατοστά, με πολύ μικρό μίσχο, ενώ διαθέτουν πέντε κάλυκες και πέντε στήμονες. Η εποχή της ανθοφορίας του είναι από τον Μάιο έως τον Σεπτέμβριο. Ο καρπός του είναι σε κάψα με ωοειδή μορφή και οι σπόροι του είναι μικροί και ακανόνιστου σχήματος. Υπάρχουν πολλά είδη του φυτού και περίπου 44 από αυτά βρίσκονται στην Ελλάδα.[1]
Ιστορικά στοιχεία
Επεξεργασία
Το φυτό φλόμος ήταν γνωστό από την αρχαιότητα και το χρησιμοποιούσαν για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες. Στον Θεόφραστο οφείλει το επίθετο "θάψος", καθώς αυτός έγραψε για ένα απροσδιόριστο βότανο στην αρχαία ελληνική αποικία Θάψος, κοντά στις Συρακούσες.[3] Ο Διοσκουρίδης το αναφέρει ως "βερμπάσκο το μέλαν", ενώ και ο Πλίνιος αναφέρεται στις θεραπευτικές του ιδιότητες.[1] Όταν τον 19ο αι. η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους στερούνταν αποχετευτικού δικτύου και στα λιμνάζοντα νερά φυόταν ο φλόμος σε μεγάλους αριθμούς και δημιουργούσε δυσάρεστη ατμόσφαιρα. Έτσι προήλθε η φράση "μας φλόμωσε", ενώ έχει και την έννοια του "ζαλίζω" καθώς χρησίμευε και στο ψάρεμα για να ζαλίζει τα ψάρια.[4]
Χρήσεις
ΕπεξεργασίαΦαρμακευτική
ΕπεξεργασίαΑπό την αρχαιότητα η κατ εξοχήν χρήση του φυτού ήταν η φαρμακευτική. Αλλά και η σύγχρονη βοτανολογία του αποδίδει θεραπευτικές ιδιότητες και για αυτό το σκοπό μάλιστα καλλιεργείται. Για την παρασκευή φυσικών φαρμακευτικών σκευασμάτων χρησιμοποιούνται κυρίως τα άνθη και τα φύλλα του φυτού αφού αποξηρανθούν. Παραδοσιακά η χρήση του, μετά από κατάλληλη επεξεργασία, αποσκοπούσε στη θεραπεία αναπνευστικών προβλημάτων, στην αντιμετώπιση του βήχα, αλλά και διάφορων γαστρεντερικών διαταραχών. Αναφέρεται επίσης ότι διαθέτει διουρητικές, μαλακτικές, καταπραϋντικές, αντιβιοτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.[1][2][5][6][7] Σύγχρονες μελέτες ενισχύουν τις παραδοσιακές απόψεις για τις φαρμακευτικές χρήσεις του φλόμου.[8]
Ψάρεμα
ΕπεξεργασίαΜία ακόμη ενδιαφέρουσα παραδοσιακή χρήση του φυτού αυτού ήταν κατά το ψάρεμα σε ποτάμια, αλλά και στη θάλασσα. Οι παραδοσιακοί ψαράδες κοπάνιζαν αποξηραμένα φύλλα και κορμούς του φλόμου και τα κατέβαζαν μέσα σε σάκους στο βυθό της θάλασσα, σε σημεία όπου υπήρχαν ψάρια, και αυτά ζαλίζονταν και είτε έπεφταν εύκολα στα δίχτυα ή αναδύονταν. Με παρόμοιο τρόπο και σε ποτάμιες περιοχές χτυπούσαν φυτά φλόμου σε πέτρες και τα έριχναν στο νερό με αποτέλεσμα τα ψάρια να ζαλίζονται και να συλλέγονται. Πρέπει να σημειωθεί ότι σήμερα απαγορεύεται η αυστηρά η χρήση φυτικών ή χημικών ή εκρηκτικών ουσιών στο ψάρεμα.[9][10]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «Φλόμος». www.herb.gr. 14 Απριλίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2015.
- ↑ 2,0 2,1 «Φλόμος: φαρμακευτικές ιδιότητες». Φτιάχνω μόνος μου. 21 Ιουνίου 2013. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2015.
- ↑ Carnoy, Α., (1959). Dictionnaire étymologique des noms grecs de plantes. Louvain: Publications Universitaires.
- ↑ ««Με φλόμωσες». Από ποιο φυτό βγήκε η φράση, που διαδόθηκε την εποχή που η Αθήνα δεν είχε αποχέτευση». Μηχανή του Χρόνου. 2 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2015.
- ↑ «Βότανα: Φλόμος, Βερμπάσκο». Μελετώ. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2015.
- ↑ «Φλόμος: Ένα βότανο ευεργετικό για το αναπνευστικό σύστημα». medinova.gr/. 17 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2015.
- ↑ «Βερμπάσκο, φύλλα». ellinikabaharika.gr. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2015.
- ↑ Turker, Arzu Ucar; Gurel, Ekrem (2005). «Common Mullein (Verbascum thapsus L.): Recent Advances in Research». PHYTOTHERAPY RESEARCH 19 (9): 733–739. doi:. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-02-13. https://web.archive.org/web/20150213075134/http://www.drlowdog.com/Assets/pdf_files/FIHM_online_docs/fihm_part_3/fihm_11_respiratory_system/Handouts/mullein_Review.pdf. Ανακτήθηκε στις 2015-05-24.
- ↑ Φανουρίου, Ξενοφών (30 Ιανουαρίου 2013). «Ένας αρχαίος τρόπος χημικού ψαρέματος». vimatisko.gr. Βήμα της Κω. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2015.
- ↑ Λουκάτος, Γιάννης (16 Ιουλίου 2009). «Το Ψάρεμα με Φλόμο». epivatis-tis-aeginas.blogspot.gr. Ο Επιβάτης της Αίγινας. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2015.