Φακός επαφής

Ο φακός επαφής (αναφερόμενος απλά και ως φακός) είναι ένα διορθωτικό, κοσμητικό ή και θεραπευτικό μέσο που χρησιμοποιείται από ανθρώπους με προβλήματα όρασης όπως μυωπία, αστιγματισμό, υπερμετρωπία και πρεσβυωπία. Είναι μια μικρή φακοειδής οφθαλμική πρόθεση, που τοποθετείται πάνω στον κερατοειδή χιτώνα του ματιού. Χρειάζεται το βλεφάρισμα του ματιού ώστε να παίρνει το δάκρυ για καθαρίζεται και να μη θολώνει αλλά και για να παραμένει στη θέση της.

Ένας μαλακός φακός επαφής.

Οι φακοί επαφής χρησιμοποιούνται συνήθως για την αποφυγή χρήσης γυαλιών. Οι άνθρωποι επιλέγουν να φορούν φακούς επαφής για πολλούς λόγους, συχνά λόγω της εμφάνισής τους και λόγους πρακτικότητας. Σε σύγκριση με τα γυαλιά, οι φακοί επαφής επηρεάζονται λιγότερο από τον υγρό καιρό, δεν δημιουργείται ποτέ ατμός επάνω τους, και παρέχουν ένα ευρύτερο οπτικό πεδίο. Είναι πιο κατάλληλο για τις αθλητικές δραστηριότητες. Επιπλέον, οφθαλμικές παθήσεις όπως ο κερατόκωνος δεν μπορούν να διορθωθούν με ακρίβεια με τα γυαλιά.

Έχει υπολογιστεί ότι 125 εκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν φακούς επαφής σε όλο τον κόσμο (2%), συμπεριλαμβανομένων των 28 με 38 εκατομμυρίων στις Ηνωμένες Πολιτείες και 13 εκατομμύρια στην Ιαπωνία. Τα είδη των φακών που χρησιμοποιούνται προβλέπεται να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των χωρών.

Ιστορική αναδρομή

Τον πρώτο φακό επαφής από κρύσταλλο για λόγους έρευνας και όχι για εφαρμογή σε ανθρώπινο μάτι κατασκέυασε το 1508 ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ενώ το 1636 ο Καρτέσιος προσπάθησε να κατασκευάσει τον πρώτο κερατοειδικό φακό επαφής αλλά χωρίς επιτυχία. Τελικά το 1801 Τόμας Γιανγκ κατασκεύασε τον πρώτο φακό επαφής βασισμένος στο μοντέλο του Καρτέσιου για να διορθώσει τη δική του όραση.

Τον 19ο αιώνα εμφανίστηκαν νέες τεχνικές λείανσης των φακών ενώ άρχισε να γίνεται και η εφαρμογή σε άτομα με προβλήματα όρασης. Το 1945 η Αμερικανική Οπτομετρική Ένωση (Optometric Association) αναγνώρισε επίσημα τη χρήση φακών ως μέσο διόρθωσης των διαθλαστικών ανωμαλιών και την καθόρισε ως τμήμα της οπτομετρίας. Το 1949 εμφανίστηκαν οι πρώτοι σκληροί φακοί επαφής, το 1960 οι πρώτοι μαλακοί, ενώ από τη δεκαετία του 1980 εισάγονται οι πρώτοι φακοί ημερήσιας αντικατάστασης, οι διπλοεστιακοί φακοί επαφής και οι έγχρωμοι φακοί.

Ένας ημίσκληρος φακός επαφής.

Είδη φακών επαφής

Τύποι

Υπάρχουν δύο τύποι φακών επαφής:

• Οι μαλακοί φακοί επαφής

Οι μαλακοί φακοί επαφής είναι οι πιο συνηθισμένοι ως προς την χρήση τους. Είναι πολύ άνετοι, συνηθίζονται στο μάτι από την πρώτη κιόλας εφαρμογή και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αθλήματα χωρίς να υπάρχει ο φόβος που υπήρχε με τα γυαλιά. Μπορούν να συνδυαστούν με χρώμα. Οι μαλακοί όμως δεν μπορούν να συνδυαστούν σε κάποιες περιπτώσεις φαρμακευτικής αγωγής. Επίσης, απορροφούν νερό από το μάτι κι έτσι αν ο χρήστης πάσχει από ξηροφθαλμία έχει ενοχλήσεις.

• Οι ημίσκληροι αεροδιαπερατοί φακοί επαφής

Οι ημίσκληροι φακοί επαφής δεν είναι και πολύ συνηθισμένοι, κυρίως λόγω του μεγάλου χρονικού διαστήματος που απαιτείται για την προσαρμογή τους. Διαρκούν όμως περισσότερο από τους μαλακούς, δεν απορροφούν νερό, επιτρέπουν περισσότερο οξυγόνο να περνά στο μάτι και ταυτόχρονα μπορούν να συνδυαστούν με σχεδόν οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή. Υπάρχει όμως συχνά κίνδυνος αποκόλλησης από το μάτι ή και μετακίνησης από το οπτικό πεδίο του ματιού.

Διάρκεια

Σε σχέση με τη διάρκειά τους, υπάρχουν 4 τύποι φακών επαφής:

• Ημερήσιοι

Κάθε φακός χρησιμοποιείται για μία ημέρα και μετά πετιέται, χωρίς αποστείρωση. Ιδανικοί φακοί για τη θάλασσα και τα σπορ, καθώς και για χρήση μαζί με φαρμακευτική αγωγή (κολλύρια), σε περίπτωση που ακολουθείται κάποια αγωγή για τα μάτια αλλά υπάρχει ανάγκη να φορεθούν φακοί επαφής για τη σωστή δυνατότητα όρασης του χρήστη.

• Δεκαπενθήμεροι

Φακοί που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για 15 ημέρες μετά την αποσφράγιση τους. Πρέπει να απολυμαίνονται κανονικά κάθε βράδυ με τη χρήση υγρών για μαλακούς φακούς επαφής.

• Μηνιαίοι

Οι φακοί που ανοίγονται, μπορούν να χρησιμοποιηθούν από την ημέρα που ανοίγονται έως τις επόμενες τριάντα. Κάθε βράδυ χρειάζεται να αποστειρώνονται στην θήκη τους με ειδικό υγρό. Υπάρχουν παραλλαγές των μηνιαίων, όπως εξαμηνιαίοι και τριμηνιαίοι.

• Δεκαπενθήμεροι ή Μηνιαίοι συνεχούς ή παρατεταμένης χρήσεως

Φακοί με μεγάλη αεροδιαπερατότητα σε οξυγόνο που επιτρέπουν στον χρήστη να κοιμάται και με αυτούς και να τους φοράει έως και 30 μέρες συνεχόμενα, σύμφωνα με την αδειοδότηση και έγκριση που έχουν λάβει οι κατασκευαστές τους από διάφορα υγειονομικά όργανα όπως το FDA. Τα τελευταία χρόνια, όμως, θεωρείται ασφαλέστερο να μην κοιμάται κανείς, τουλάχιστον πολλές ημέρες, ούτε και με αυτούς τους φακούς μια και έχει αποδειχθεί ότι και πάλι οι πιθανότητες σοβαρής μόλυνσης στον κερατοειδή παραμένουν αυξημένες.

• Ετήσιοι

Φακοί επαφής παλαιότερης τεχνολογίας οι οποίοι μπορούν να αντικαθίστανται έως και κάθε 1 - 1,5 έτος, ανάλογα πάντα με τις ώρες χρήσεως, την ποιότητα δακρύων του χρήστη και τον τακτικό ή όχι καθαρισμό τους ο οποίος ιδανικά πρέπει να πλαισιώνεται - πέρα από το απολυμαντικό υγρό - και από ειδικές ταμπλέτες κατά του σχηματισμού πρωτεινικών ιζημάτων πάνω στος επιφάνειες του φακού.

Ιδιότητες

Σε σχέση με τις ιδιότητες φακών επαφής και τις παθήσεις που αντιμετωπίζουν, υπάρχουν μαλακοί και ημίσκληροι φακοί για μυωπία και υπερμετρωπία.

Ακόμη, υπάρχουν τορικοί για αστιγματισμό με ειδικό σχήμα για την καταπολέμηση της καμπυλότητας που παραμορφώνει την εικόνα (ανώμαλο αστιγματισμό), όπως επίσης και φακοί για κερατοκώνο που μπορεί να είναι ημίσκληροι (το πιο συνηθές) ή και μαλακοί-ημίσκληροι ταυτόχρονα (όταν είναι μαλακοί γύρω και σκληροί στη μέση βοηθόντας στην άνεση).

Επίσης οι μαλακοί, μπορεί να είναι

• Πολυεστιακοί, για πρεσβυωπία και μυωπία/υπερμετρωπία ταυτόχρονα.

• Πρεσβυωπικοί, για πρεσβυωπία.

• Αστιγματικοί, για αστιγματισμό

• Έγχρωμοι, για αισθητικούς/κοσμητικούς λόγους δηλαδή αλλαγή του χρώματος των ματιών.

• Ελαφρώς έγχρωμοι, που δεν αλλάζουν το χρώμα των ματιών, αλλά εντοπίζονται πιο εύκολα εάν πέσουν και χαθούν.

Βιβλιογραφία

• Γεώργιος Κριατσιώτης: «Φακοί επαφής: Η ιστορία και το μέλλον τους», Περισκόπιο της Επιστήμης, Νοέμβριος 1996, σελ. 62