Υπογίγαντας

Στην αστροφυσική υπογίγαντας ονομάζεται κάθε αστέρας που είναι λαμπρότερος από τον μέσο όρο των αστέρων της Κύριας Ακολουθίας (νάνοι) του ίδιου φασματικού τύπου, αλλά όχι τόσο λαμπρός όσο οι γίγαντες αστέρες. Αντιστοιχεί στην τάξη λαμπρότητας IV της διδιάστατης ταξινομήσεως Μόργκαν-Κήναν, όπου ΙΙΙ είναι οι γίγαντες αστέρες και V οι νάνοι.

Διάγραμμα Χέρτζσπρουνγκ-Ράσελ:
άξονας τετμημένων: φασματικός τύπος
άξονας τεταγμένων: Λαμπρότητα
0, Ia, Ib: Υπεργίγαντες
II: Λαμπροί γίγαντες
III: Γίγαντες
IV: Υπογίγαντες
V: Νάνοι
VI: Υπονάνοι
VII: Λευκοί νάνοι

Οι υπογίγαντες είναι όλοι εξελιγμένοι αστέρες που βρίσκονται στο στάδιο του τερματισμού της συντήξεως υδρογόνου στον πυρήνα τους και οι οποίοι μετατρέπονται σε γίγαντα αστέρα. Σε αστέρες με τη μάζα του Ήλιου, αυτή η παύση των πυρηνικών αντιδράσεων προκαλεί τη συστολή των κεντρικών περιοχών, οπότε η πίεση και η θερμοκρασία αυξάνονται αρκετά ώστε να αρχίσουν να συντήκουν υδρογόνo σε ένα κέλυφος γύρω από τον αστρικό πυρήνα. Αυτό προκαλεί τη διόγκωση του αστέρα πέρα από την αρχική του διάμετρο και τον οδηγεί προς τον κλάδο των γιγάντων στο διάγραμμα Hertzsprung-Russell. Στην αρχή του σταδίου του υπογίγαντα, όπως π.χ. συμβαίνει στον αστέρα Πρόκυνα A, η διάμετρος και η λαμπρότητα αυξάνονται, αλλά η επιφανειακή θερμοκρασία του αστέρα δεν έχει μειωθεί σημαντικά, ούτε το αρχικό του χρώμα έχει μεταβληθεί: αυτό συμβαίνει αργότερα και συντείνει στο να παραμένει η ολική λαμπρότητα περίπου σταθερή καθ' όλη τη διάρκεια του σταδίου του υπογίγαντα, ένα χαρακτηριστικό που φαίνεται αμέσως στα διαγράμματα Hertzsprung-Russell των σφαιρωτών σμηνών.

Πηγές

• Mihalas, D., Binney, J.: Galactic Astronomy, W.H. Freeman & Co., 1981

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Subgiant stars στο Wikimedia Commons