Τορπίλη

Οι τορπίλες αποτελούν αυτοπροωθούμενα υποθαλάσσια όπλα που βάλλονται από πλοία επιφανείας, υποβρύχια και ιπτάμενα μέσα, εναντίον πλοίων επιφανείας και υποβρυχίων. Μαζί με τις νάρκες θαλάσσης και τις βόμβες βυθού χαρακτηρίζονται ύφαλα όπλα.
Ως αεροτορπίλες αναφέρονταν παλαιότερα οι τορπίλες που ρίπτονταν από αεροπλάνα, ή ελικόπτερα.

Άφεση τορπίλης από ένα τορπιλοπλάνο Sopwith Cuckoo κατά τον Α΄ Π.Π.

Γενικά

Η τορπίλη είναι ένα υποβρύχιο αυτοπροωθούμενο όπλο, σήμερα αυτοκατευθυνόμενο, που χρησιμοποιείται για την προσβολή πλοίων επιφανείας και υποβρυχίων. Πλέει κατά τη διεύθυνση της βολής, κινούμενη σε μικρό βάθος κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας όταν πρόκειται να προσβάλλει στόχο επιφανείας, και κατά την προσβολή του στόχου εκρήγνυται.

Ιστορία - εξέλιξη

Οι πρώτες προσπάθειες κατασκευής ενός τέτοιου υποβρύχιου όπλου ανάγονται στον 17ο αιώνα υπό τον Ντρέμπελ (Drebbel) το 1625 όπου και εξακολούθησαν κατά τους μεταγενέστρους χρόνους, λαμβάνοντας πειραματικά διάφορες ονομασίες, άλλοτε εκτοξευόμενες ή ρυμουλκούμενες προς το στόχο και άλλοτε βαλλόμενες από εγκαταστάσεις ξηράς. Υπό τη γενικότερη έννοια ως τορπίλη χαρακτηρίστηκε και το πυρπολικό που ανέδειξαν αρχικά οι Άγγλοι εναντίον των Ισπανών και αργότερα οι Έλληνες στον απελευθερωτικό τους αγώνα το 1821.
Η πρώτη τορπίλη στη μορφή εκτοξευόμενου όπλου κατασκευάστηκε το 1866 στο Φιούμε από τον Άγγλο μηχανικό Χουαϊτχέντ (Whitehead), του οποίου έφερε και το όνομα. Είχε μήκος 3,35 μ., διάμετρο 0,335 μ., συνολικό βάρος 185 χγρ. και έφερε γόμωση 8 χγρ., ως δε προς την πρόωσή της ήταν αυτοκινούμενη με πεπιεσμένο αέρα, που της έδινε μέγιστη ταχύτητα 7 κόμβων και δραστικό βεληνεκές 620 μ.
Από τότε, με την άμεση παραδοχή της σπουδαιότητας του νέου αυτού όπλου από όλες τις αξιόλογες ναυτικές δυνάμεις, η τορπίλη εξελίχθηκε και επέδρασε σημαντικά όχι μόνο στη τακτική του κατά θάλασσα πολέμου, και την εξέλιξη του τύπου των θωρηκτών, αλλά ακόμη και στη δημιουργία νέων τύπων πολεμικών πλοίων, τόσο ως προς τη βολή, όσο και για την αντιμετώπιση της φοβερής αυτής κατασκευής.

Έτσι, η διάμετρος της τορπίλης από την αρχική των 33,5 cm, αυξήθηκε βαθμιαία στα 45 cm και, αργότερα, στα 53,5 cm (21 δάκτυλοι) με τάση χρησιμοποίησης των 55 και 60 cm, προκειμένου νά αυξηθεί η μεταφερόμενη γόμωση. Η τορπίλη των 45 εκ. ήταν εκείνη που έφεραν παλαιότερα οι τορπιλάκατοι και τα τορπιλοβόλα (ιδιαίτερα τα ιταλικά) καθώς και εκείνες των τορπιλοπλάνων. Μάλιστα στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιήθηκαν και τορπίλες των 61 cm από τους Ιάπωνες, όπως ανακοινώθηκε εκ των υστέρων. Αυτοί, επίσης, επινόησαν και σύστημα πτερυγίων, ώστε οι βαλλόμενες από αεροσκάφος τορπίλες να μην βυθίζονται περισσότερο των 5 μ. Μια κανονική τορπίλη, βαλλόμενη από αεροσκάφος, βυθίζεται περίπου 12 μ. και ανερχόμενη κατευθύνεται προς τον στόχο. Η επινόηση αυτή, του Ιάπωνα πλωτάρχη Μινόρου Γκέντα, επέτρεψε την χρησιμοποίηση τορπιλοβόλων αεροσκαφών στην επίθεση του Περλ Χάρμπορ.

Είδη τορπιλών

Τορπίλη ευθυτενούς τροχιάς στο Πολεμικό Μουσείο της Αθήνας.

Οι τορπίλες διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τις βαρέος τύπου, που χρησιμοποιούνται εναντίον πλοίων επιφανείας και υποβρυχίων, και τις ιστορικά νεότερες ελαφρές ανθυποβρυχιακές τορπίλες, που προορίζονται κυρίως εναντίον υποβρυχίων. Επίσης, ανάλογα με τον τρόπο κατεύθυνσης διακρίνονται σε:

1. Ευθυτενούς τροχιάς (straight running ή non-homing), οι οποίες είναι οι παλαιότερες.
2. Ενσύρματης καθοδήγησης (wire guided).
3. Παρακολούθησης απονέρων (wake homers).
4. Αυτοκατευθυνόμενες προς το στόχο με ακουστικό τρόπο (passive/active homing), στο τελικό στάδιο της επίθεσης.
5. Πηδαλιουχούμενες λεγόμενες και ανθρωποτορπίλες ή υποβρύχια άρματα. Δεν υφίστανται σήμερα πλέον σε επιχειρησιακή χρήση.

Περιγραφή τορπίλης Whitehead

Ο Robert Whitehead (δεξιά) εφηύρε την αυτοπροωθούμενη τορπίλη το 1866. Η φωτογραφία είναι στη Rijeka περί το 1875.

Γενικά οι τορπίλες έχουν κυλινδρικό σχήμα μεγάλου μήκους. Περγραφικά μία τορπίλη ατμού διακρίνεται σε έξι βασικά μέρη: α) την κεφαλή ή κώνο μάχης, β) τον αεροθάλαμο μαζί με τον όπισθεν αυτού υδροθάλαμο, γ) τον θάλαμο ρυθμιστών βάθους, δ) το θάλαμο μηχανής ή μηχανοδόκη, ε) τον οπίσθιο πλωτήρα και τέλος στ) την ουρά με τις έλικες και τα πηδάλια.

1. Κώνος μάχης της τορπίλης ονομάζεται το πρωραίο τμήμα της τορπίλης του οποίου το μήκος μπορεί να υπερβαίνει και το 1/4 ακόμη του ολικού μήκους της τορπίλης. Στο τμήμα αυτό φέρεται η εκρηκτική γόμωση, π.χ. τροτύλη, περίπου 300-400 κιλά, καθώς και ο πυροδοτικός μηχανισμός, (κρουστικού/αδρανειακού ή μαγνητικού τύπου). Ο κρουστικός τύπος λειτουργεί με τη πρόσκρουση, με ελάχιστη ταχύτητα 5,5 κόμβους. Η διάταξη αυτή σήμερα τοποθετείται κάθετα προς το διάμηκες της τορπίλης και περί το μέσον της γόμωσης, ενώ παλαιότερα φέρονταν επί της κορυφής του κώνου και ήταν τύπου κρουστικός
2. Αεροθάλαμος τορπίλης λέγεται το δεύτερο τμήμα της τορπίλης που βρίσκεται αμέσως μετά τον κώνο μάχης. Αποτελεί περίπου το 1/4 του ολικού μήκους της τορπίλης και πληρούται με αέρα υπό πίεση 180 Atm για τη λειτουργία της μηχανής. Όπισθεν αυτού φέρεται μικρός σχετικά χώρος καλούμενος υδροθάλαμος τορπίλης που πληρούται με ποσότητα γλυκού ύδατος που διοχετεύεται μετά την εκσφενδόνηση της τορπίλης μέσα στο μηχανοστάσιο όπου ως θερμαντήρας το ατμοποιεί προκειμένου ο διοχετευόμενος αέρας να αναθερμαίνεται για οικονομικότερη λειτουργία και καλύτερη απόδοση (αύξηση ακτίνας δράσης). Η διάταξη αυτή υπάρχει μόνο στις παλαιές τορπίλες ευθυτενούς τροχιάς.
3. Θάλαμος ρυθμιστών τορπίλης λέγεται το τρίτο τμήμα της τορπίλης που βρίσκεται περί το μέσον της τορπίλης και λίγο πρύμνηθεν αυτού. Στο χώρο αυτό βρίσκεται το εκκρεμές της τορπίλης που διατηρεί την οριζοντίωση των πλευρικών πηδαλίων έτσι ώστε η τορπίλη να κινείται οριζόντια ανεξαρτήτως του επιθυμητού βάθους. Η δε βύθιση και ανάδυση δηλαδή η καθ΄ ύψος αλλαγή πλεύσης επιτυγχάνεται από υδροστατικό έμβολο (ισορροπιστή υδροστατικής πίεσης) που ρυθμίζεται προηγουμένως της ρίψης δι΄ ελατηρίου, έτσι ώστε μετά τη ρίψη η τορπίλη ν΄ αναδύεται στο επιθυμητό βάθος πλεύσης. Στον αυτό θάλαμο βρίσκονται επίσης η βαλβίδα πλήρωσης του αεροθαλάμου, του υδροθαλάμου καθώς επίσης και ο αεροφράκτης που αποκαθιστά επικοινωνία με τη μηχανή όπως και τα δοχεία πετρελαίου κάυσεως για τον θερμαντήρα και ελαίου για τη λίπανση.
4. Μηχανοδόκη τορπίλης ονομάζεται ο χώρος εντός του οποίου φέρεται η κυρία μηχανή πρόωσης της τορπίλης με διάφορα παρελκόμενα αυτής, που φθάνει σε μήκος περίπου το 1/6 του ολικού μήκους της τορπίλης και βρίσκεται ακριβώς πρύμνηθεν του μέσου αυτής.

Μέθοδοι βολής τορπιλών

Οι τορπίλες μπορούν να βάλλονται από τορπιλοσωλήνες, που διαθέτουν τα καταδρομικά , τα αντιτορπιλικά, οι φρεγάτες, οι κορβέτες, οι τορπιλάκατοι (παλαιότερα, τορπιλοβόλα), τα υποβρύχια ή να ρίπτονται από ελικόπτερα του πολεμικού ναυτικού ή από αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας (παλαιότερα τορπιλοπλάνα). Επίσης, οι ελαφρές ανθυποβρυχιακές τορπίλες είναι δυνατό να απελευθερώνονται από κάποιο ειδικό τύπο αγκυροβολημένης νάρκης, π.χ. CAPTOR (enCapsulated Torpedo) ή να μεταφέρονται σε μεγάλη απόσταση με τη βοήθεια κάποιου ειδικού ανθυποβρυχιακού βλήματος, π.χ. ASROC (Anti-Submarine rocket).

Σημειώσεις

Πρόδρομος της σημερινής τορπίλης ήταν η "επακόντιος τορπίλη" που χρησιμοποιήθηκε για λίγο, στα μέσα του 19ου αιώνα.
Η πρώτη ελληνική ονομασία του όπλου αυτού ήταν "ναυθραύστης" και "ναύκλαστρον", επειδή η επιτυχής προσβολή επέφερε ρήγμα στα ύφαλα του προσβαλλόμενου πλοίου, ορολογίες οι οποίες όμως ελάχιστα χρησιμοποιήθηκαν.

Βιβλιογραφία

Σάγος Γεώργιος, "Εισαγωγή στην υδροακουστική και στην τεχνολογία Sonar", Μέρος ΙΙ, Κεφ.8 [1], Εκδόσεις Παπασωτηρίου, Αθήνα 2019, ISBN 978-960-491-133-2