Σωτηρία

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Σωτηρία (αποσαφήνιση).

Με τον θρησκειολογικό όρο σωτηρία, αναφερόμαστε στο γεγονός που περιγράφει τη λύτρωση της ανθρωπότητας από τα μεγαλύτερα δεινά της κτίσης όπως ο πόνος, η κακία ή ο θάνατος.

Χριστιανισμός

Ορθόδοξη Εκκλησία

Η σωτηρία ξεκινά με τη Μετάνοια, το Βάπτισμα και τη λήψη των δωρεών του Αγίου Πνεύματος διά του Χρίσματος. Η Μετάνοια προϋποθέτει την αλλαγή της αντίληψης του ανθρώπου για τη ζωή του, την εγκατάλειψη του παλαιού τρόπου ζωής και την εισδοχή σε ένα νέο με άξονα τη διδασκαλία του Ιησού. Το Βάπτισμα σημαίνει τη νέκρωση του παλιού ανθρώπου και την αναγέννησή του απολαμβάνοντας την ενότητα με τον Χριστό. Και το να λάβει τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος συνίσταται στο να λάβει το Πνεύμα, το οποίο τον καθιστά ικανό να εισέλθει στη νέα εν Χριστώ ζωή, γαλουχούμενος μέσα στην Εκκλησία, ώστε να προσαρμοστεί στην εικόνα του Θεού.

Η σωτηρία απαιτεί πίστη στον Ιησού Χριστό. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να σωθούν από τις καλές πράξεις τους. Η σωτηρία είναι "πίστη εργαζόμενη μέσω της αγάπης." Είναι μια συνεχής, ισόβια διαδικασία. Δεδομένη, από τη μία πλευρά, γιατί εκχωρήθηκε στο ανθρώπινο γένος μέσω του θανάτου και της Ανάστασης του Ιησού. Πρέπει όμως να κατακτηθεί γιατί ο πιστός "σώζεται" από την ενεργό συμμετοχή του μέσω της πίστης του στην ένωσή του με τον Χριστό διά του Αγίου Πνεύματος.

Ο τελευταίος στόχος του ορθόδοξου Χριστιανού είναι να επιτύχει τη θέωση, την ένωση με τον Θεό, βασικό χαρακτηριστικό κορυφαίων αγίων μορφών της Εκκλησίας. Αυτό εκφράζεται μερικές φορές με το απόφθεγμα: "Ο Θεός έγινε άνθρωπος ώστε να μπορέσει ο άνθρωπος να γίνει Θεός."

Προτεσταντισμός

Τι είναι σωτηρία στην Αγία Γραφή; σωτηρία είναι η διάσωση, απελευθέρωση και ασφάλεια από κάποια μεγάλη καταστροφή.

Ποια είναι αυτή η μεγάλη καταστροφή που περιγράφει ο Κύριος Ιησούς; είναι η κρίση που θα έρθει επάνω σε όλους τους αμαρτωλούς: ο δεύτερος θάνατος, η λίμνη τής φωτιάς (Ματθαίος 25:41 Τότε, θα πει και σ' εκείνους που θα είναι από τα αριστερά: Πηγαίνετε από μένα, οι καταραμένοι, στην αιώνια φωτιά, που είναι ετοιμασμένη για τον διάβολο και για τους αγγέλους του.)

Πώς μπορούμε να σωθούμε από την αιώνια φωτιά; Πολύ απλά, με την ομολογία του στόματος μας. (Ρωμαιους 10:8 Αλλά, τι λέει; «Κοντά σου είναι ο λόγος, στο στόμα σου, και στην καρδιά σου»..)

Ο άνθρωπος σώζεται στιγμιαία όταν ομολογήσει με το στόμα του τον Κύριο Ιησού και πιστέψει στην ανάσταση του. (Ρωμαιους 10:8 Αλλά, τι λέει; «Κοντά σου είναι ο λόγος, στο στόμα σου, και στην καρδιά σου»· δηλαδή, ο λόγος τής πίστης που κηρύττομε· Ρωμαιους 10:9 ότι, αν με το στόμα σου ομολογήσεις Κύριο, τον Ιησού, και μέσα στην καρδιά σου πιστέψεις ότι ο Θεός τον ανέστησε από τους νεκρούς, θα σωθείς·)

Έπειτα που ο άνθρωπος θα λάβει σωτηρία θα πρέπει να λάβει την υπόσχεση του Αγίου Πνεύματος, το τρίτο πρόσωπο τής Αγίας Τριάδας (Λουκάς 11:13 Αν, λοιπόν, εσείς που είστε πονηροί, ξέρετε να δίνετε καλές δόσεις στα παιδιά σας, πόσο μάλλον ο Πατέρας ο ουράνιος θα δώσει Πνεύμα Άγιο σ' εκείνους που ζητούν απ' αυτόν;) Το Άγιο Πνεύμα θα δώσει δύναμη για να ζήσει ο πιστός μια αγία ζωή (Πράξεις 1:8 αλλά, θα πάρετε δύναμη, όταν έρθει επάνω σας το Άγιο Πνεύμα..) θα δώσει μια προσωπική σχέση με τον Θεό (Ά Ιωάννη 4:13) και θα οδηγή την υπόλοιπη ζωή του πιστού. (Ρωμαιους 8:14 Επειδή, όσοι διοικούνται από το Πνεύμα τού Θεού, αυτοί είναι γιοι τού Θεού.)

Ιστορία του Προτεσταντισμού:

Το 1517 ο Γερμανός μοναχός Μαρτίνος Λούθηρος άρχισε τη διαμαρτύρηση του κατά της Ρωμαϊκής Εκκλησίας. Αν και αρχικά δεν σχεδίαζε μια ευρεία μεταρρύθμιση, το πεισματικά ανυποχώρητο της Εκκλησίας αλλά και η έντονη προσωπικότητα του ίδιου του Λούθηρου εξελίχθηκαν σε μια αντιπαράθεση που οδήγησε στη δημιουργία ενός από τους τρεις μεγάλους κλάδους, του χριστιανισμού, μαζί με τον Ρωμαιοκαθολικισμό και την Ορθοδοξία.

Δύο από τους πρωτεργάτες της Μεταρρύθμισης, ο Έρασμος και ο Λούθηρος, εξέφραζαν διαφορετικές απόψεις από την Καθολική Εκκλησία ως προς το πρωτείο των Γραφών. Η Καθολική αρχή δίδασκε την υπεροχή της Εκκλησίας επί της Γραφής αφού κατά τον 2ο μ.Χ. αι., αποδέχτηκε ορισμένα κείμενα της Γραφής και απέρριψε άλλα καθώς συνέτασσε τη Χριστιανική Βίβλο.

Σύμφωνα όμως με την κοινή παράδοση του Έρασμου και του Λούθηρου η Εκκλησία δεν είναι αλάθητη ενώ πρέπει να είναι είναι διάκονος του λόγου του Θεού, που υπήρξε πριν από την Εκκλησία και είναι το θεμέλιο της.

Εκεί που ο Έρασμος διαφωνούσε με τον Λούθηρο ήταν η διδασκαλία του τελευταίου ως προς τον προορισμό του ανθρώπου δηλ. ότι όλοι οι άνθρωποι είναι αμαρτωλοί και τους πρέπει καταδίκη. Σύμφωνα με τον Λούθηρο, η σωτηρία είναι δώρο που δεν το αξίζουν, και χορηγείται από το έλεος του Θεού, ενώ ο άνθρωπος δεν μπορεί να κερδίσει τη σωτηρία. Πίστευε ότι οι διδασκαλίες της Εκκλησίας για τα πνευματικά οφέλη από τη νηστεία, οι πωλήσεις αφέσεων, τα προσκυνήματα, έτρεφαν την ανθρώπινη υπερηφάνεια και υπεροψία και έκαναν τον πιστό να νοιώθει σίγουρος για τη σωτηρία του.

Έτσι, ο Λούθηρος με τον Ιωάννη Καλβίνο (φημισμένο Προτεστάντη) κήρυξαν ότι η ανθρωπότητα είναι αμαρτωλή και διεφθαρμένη και το χάσμα μεταξύ ανθρώπου και Θεού είναι πολύ μεγάλο για να υπερνικηθεί από ανθρώπινα έργα. Μόνο ο Θεός μπορεί να σώσει τον άνθρωπο ενώ ούτε και ο πιο χαρισματικός δεν αξίζει μία θέση μεταξύ των εκλεκτών.

Μάρτυρες του Ιεχωβά

Βασικές έννοιες

Η Βιβλική έννοια της σωτηρίας έχει διάφορες πτυχές. Στις αφηγήσεις της Αγίας Γραφής υπάρχουν πολλά περιστατικά στα οποία ο αληθινός Θεός διαφύλαξε ανθρώπους από κίνδυνο ή από καταστροφή, καθώς και από τα χέρια καταπιεστών και διωκτών. Επίσης, ο Ιεχωβά παρέχει μέσω του Γιου, του Ιησού Χριστού, απελευθέρωση από το παρόν πονηρό σύστημα πραγμάτων. Εντούτοις, η μεγαλειώδης σωτηρία αφορά την απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τα δεσμά της αμαρτίας και του θανάτου και την προοπτική της αιώνιας ζωής.

Ο ρόλος της πίστης και της υπακοής

Με βάση την Αγία Γραφή, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά πιστεύουν ότι η σωτηρία είναι δώρο από τον Θεό. Σύμφωνα με τα λόγια του αποστόλου Παύλου, «το δώρο που δίνει ο Θεός είναι αιώνια ζωή μέσω του Χριστού Ιησού του Κυρίου μας». (Ρωμαίους 6:23, ΜΝΚ) Η σωτηρία, όμως, δεν έρχεται αυτόματα. Υπάρχουν βασικές προϋποθέσεις στις οποίες θα πρέπει να ανταποκρίνεται το κάθε άτομο ώστε να αποκτήσει τα προσόντα για αυτό το θεϊκό δώρο. Ο Ιησούς Χριστός είπε: «Ο Θεός αγάπησε τον κόσμο τόσο πολύ, ώστε έδωσε τον μονογενή του Γιο, για να μην καταστραφεί όποιος ασκεί πίστη σε αυτόν, αλλά να έχει αιώνια ζωή». Επίσης, ο απόστολος Ιωάννης πρόσθεσε: «Αυτός που ασκεί πίστη στον Γιο έχει αιώνια ζωή· αυτός που παρακούει τον Γιο δεν θα δει ζωή». (Ιωάννης 3:16, 36) Είναι προφανές ότι ο Θεός απαιτεί πίστη και υπακοή από κάθε άτομο που επιθυμεί και ελπίζει να αποκτήσει αιώνια σωτηρία. Αυτό περιλαμβάνει το να δεχτεί το λύτρο και να ακολουθήσει τα ίχνη του Ιησού.

Αποκατάσταση από την πτώση στην αμαρτία και τον θάνατο

Εφόσον όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται αμαρτωλοί και ατελείς, δεν έχουν την τάση να υπακούν και δεν μπορούν να υπακούν στον Θεό σε τέλειο βαθμό. Γι' αυτό ο Ιεχωβά προμήθευσε ένα λύτρο, δηλαδή το πολύτιμο χυμένο αίμα του Ιησού Χριστού το οποίο κατέβαλε στον Θεό και έτσι δίνεται η ευκαιρία για τους απογόνους του Αδάμ να ελευθερωθούν από την αμαρτία και τον θάνατο που όλοι οι άνθρωποι έχουν κληρονομήσει. Σύμφωνα με τις Γραφές: «Όπως μέσω ενός ανθρώπου [του Αδάμ] μπήκε η αμαρτία στον κόσμο και μέσω της αμαρτίας ο θάνατος, και έτσι ο θάνατος απλώθηκε σε όλους τους ανθρώπους [...] Διότι αν με το παράπτωμα ενός πέθαναν πολλοί, η παρ’ αξία καλοσύνη του Θεού και η δωρεά του με την παρ’ αξία καλοσύνη από τον έναν άνθρωπο, τον Ιησού Χριστό, αφθόνησαν πολύ περισσότερο σε πολλούς». (Ρωμαίους 5:13, 15) «Ο [Χριστός Ιησούς] έδωσε τον εαυτό του για εμάς, ώστε να μας ελευθερώσει από κάθε είδους ανομία και να καθαρίσει για τον εαυτό του έναν λαό αποκλειστικά δικό του, ζηλωτή για καλά έργα». (Τίτο 2:14) «Από αυτό φανερώθηκε η αγάπη του Θεού στην περίπτωσή μας, επειδή ο Θεός απέστειλε τον μονογενή του Γιο στον κόσμο για να κερδίσουμε εμείς ζωή μέσω αυτού. [...] Όχι ότι εμείς αγαπήσαμε τον Θεό, αλλά ότι εκείνος αγάπησε εμάς και απέστειλε τον Γιο του ως εξιλαστήρια θυσία για τις αμαρτίες μας». (1 Ιωάννη 4:9, 10)

Ο ρόλος της ηθικής διαγωγής

Εντούτοις, το κάθε άτομο θα πρέπει διαρκώς να αγωνίζεται να ζει σε αρμονία με τις οδούς του Θεού, οι οποίες έχουν καταγραφεί στον λόγο Του, την Αγία Γραφή. Όπως είπε ο Ιησούς, οι ακόλουθοί του θα πρέπει να τηρούν «τις εντολές» του Θεού. (Μάρκος 10:18) Ως αποτέλεσμα, το άτομο αποκτάει την επιδοκιμασία του Θεού αλλά και μεγάλη χαρά, διότι «οι εντολές του δεν είναι βαριές», αποτελούν «αναζωογόνηση». (1 Ιωάννη 5:3· Παροιμίες 3:1, 8) Ο Θεός αναμένει υποδειγματική ηθική διαγωγή από εκείνους στους οποίους θα χορηγήσει σωτηρία. Ο απόστολος Παύλος, στην Πρώτη Επιστολή προς Κορινθίους (6:9-11), αναφέρει: «Τι! Δεν γνωρίζετε ότι άδικοι άνθρωποι δεν θα κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού; Μην παροδηγείστε. Ούτε πόρνοι ούτε ειδωλολάτρες ούτε μοιχοί ούτε άντρες που χρησιμοποιούνται για αφύσικους σκοπούς ούτε άντρες που πλαγιάζουν με άντρες ούτε κλέφτες ούτε άπληστοι ούτε μέθυσοι ούτε υβριστές ούτε άρπαγες θα κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού. Και όμως, τέτοιοι ήσασταν μερικοί. Αλλά καθαριστήκατε, αλλά αγιαστήκατε, αλλά ανακηρυχτήκατε δίκαιοι στο όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και με το πνεύμα του Θεού μας». Βέβαια η προσκόλληση στους ηθικούς κανόνες του Θεού δεν δίνει σε κανέναν το δικαίωμα να επικρίνει τους άλλους, καθώς ο Θεός «έχει προσδιορίσει ημέρα κατά την οποία σκοπεύει να κρίνει την κατοικημένη γη με δικαιοσύνη μέσω ενός άντρα [του Ιησού] τον οποίο διόρισε, και έδωσε εγγύηση σε όλους τους ανθρώπους ανασταίνοντάς τον από τους νεκρούς». (Πράξεις 17:31)

Ο ρόλος της προσωπικής σχέσης με τον Θεό

Η Αγία Γραφή προσδιορίζει την πηγή της σωτηρίας: «Όποιος επικαλεστεί το όνομα του Κυρίου θα διασωθεί». (Ρωμαίους 10:13· Ιωήλ 2:32) Η απόκτηση προσωπικής σχέσης με τον αληθινό Θεό, τον Δημιουργό και ουράνιο Πατέρα, αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο για τη σωτηρία του ανθρώπου. Για να καταστεί αυτό δυνατό προηγούνται κάποια ακόμη βήματα. Ο απόστολος Πάυλος σχολιάζει: «Ωστόσο, πώς θα επικαλεστούν εκείνον στον οποίο δεν έχουν θέσει πίστη; Και πώς θα θέσουν πίστη σε εκείνον για τον οποίο δεν έχουν ακούσει; Και πώς θα ακούσουν αν δεν τους κηρύξει κάποιος; [...] Η πίστη, λοιπόν, έρχεται ως επακόλουθο αυτού που ακούει κανείς. Και αυτό που ακούει κανείς είναι μέσω του λόγου σχετικά με τον Χριστό». (Ρωμαίους 10:14-17)

Η παρ´αξία καλοσύνη του Θεού και τα έργα πίστης

Βέβαια, η σωτηρία δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποτελέσει αποτέλεσμα των έργων που επιτελεί κάποιος. Η όλη πρόνοια για σωτηρία είναι έκφραση της παρ' αξία καλοσύνης (χάρης) του Θεού. «Με αυτή την παρ’ αξία καλοσύνη έχετε σωθεί μέσω πίστης· και αυτό δεν οφείλεται σε εσάς, είναι δώρο του Θεού. Όχι, δεν οφείλεται σε έργα, για να μην έχει κανείς βάση να καυχηθεί». (Εφερσίους 2:8, 9) Δεν υπάρχει τρόπος για να μπορέσει ένας απόγονος του Αδάμ να κερδίσει σωτηρία από μόνος του, άσχετα με το πόσο ευγενή είναι τα έργα του.

Παρ' όλο που ένα άτομο δεν κερδίζει σωτηρία με τα έργα του, όποιος έχει γνήσια πίστη θα έχει και τα έργα που θα συμφωνούν με αυτή —έργα υπακοής στις εντολές του Θεού και του Χριστού, έργα που θα κάνουν φανερή την πίστη του και την αγάπη του. Χωρίς τέτοια έργα, η πίστη του είναι νεκρή. Όπως αναφέρεται στην Επιστολή του Ιακώβου: «Ποιο το όφελος, αδελφοί μου, αν κάποιος λέει ότι έχει πίστη αλλά δεν έχει έργα; Μήπως μπορεί αυτή η πίστη να τον σώσει; [...] Η πίστη, αν δεν έχει έργα, είναι από μόνη της νεκρή. [...] Βλέπετε ότι ο άνθρωπος θα ανακηρυχτεί δίκαιος μέσω έργων, και όχι μόνο μέσω πίστης. [...] Πράγματι, όπως το σώμα χωρίς πνεύμα είναι νεκρό, έτσι και η πίστη χωρίς έργα είναι νεκρή». (Ιάκωβος 2:14, 17, 24, 26)

Το δώρο της «αιώνιας ζωής» και οι δύο προορισμοί

Με επίκεντρο τη λυρωτική θυσία του Ιησού Χριστού, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αποβλέπουν στην απόκτηση αυτού του "δώρου που δίνει ο Θεός", την «αιώνια ζωή». Πιστεύουν ότι η Γραφή υποδεικνύει δύο προορισμούς για τα άτομα που θα ευλογηθούν με αυτό τον τρόπο: α) τον αποκαταστημένο επίγειο Παράδεισο, ο οποίος επιφυλάσεται για όλη την υπάκουη ανθρωπότητα και β) τον ουρανό, για μια μικρή ομάδα όσιων ατόμων που πρόκειται να βασιλεύσουν μαζί με τον Ιησού επί της υπάκουης ανθρωπότητας.

Ισλάμ

Θα μπορούσε κανείς ανεπιφύλακτα να χαρακτηρίσει το Ισλάμ ως τη θρησκεία που υπαγορεύει το άνευ όρων δόσιμο στον Αλλάχ, την χωρίς επιφυλάξεις υποταγή στο θέλημα Του. Η θέση αυτή έχει ως αφετηρία τη διδασκαλία του Κορανίου, ότι ο Αλλάχ είναι ο δημιουργός των πάντων και επομένως και του ανθρώπου, για τον λόγο αυτό ο άνθρωπος οφείλει να προσαρμόσει κάθε εκδήλωση της ζωής του στις επιταγές του παντοδύναμου Θεού.

Ο Μωάμεθ υπενθυμίζει στους ανθρώπους την ευθύνη τους για ό,τι πράττουν και με εικόνες, παραστάσεις και οράματα δίνει εντυπωσιακά την εικόνα της μέλλουσας κρίσης, ώστε να μην αποστερηθούν την σωτηρία. Αυτό σημαίνει ότι για τους μουσουλμάνους η σωτηρία συνίσταται στην, κατά την ημέρα της μέλλουσας κρίσης, επιβράβευση των έργων των ανθρώπων, των πιστών στο Ισλάμ, εφόσον βέβαια τα έργα τους ήταν σύμφωνα με το θέλημα του Αλλάχ.

Ο Αλλάχ παραμένει πάντα ο Κύριος των πάντων, ο απόλυτος άρχων του σύμπαντος και η σωτηρία του ανθρώπου μεταφράζεται στην επιβράβευση του για τη συστοίχισή του με τις επιταγές του Αλλάχ. Η εκπλήρωση των επιταγών του Θεού διασφαλίζει τη σωτηρία στον πιστό μουσουλμάνο.

Ο άνθρωπος καθοδηγείται με τον Νόμο, τον οποίο έδωσε ο Θεός, η υψηλή σοφία του οποίου περιέχεται στο Κοράνι. Το Κοράνι είναι έκφραση τόσο της θέλησης όσο και της σοφίας του Θεού, αφού αποτελεί θεία αποκάλυψη. Στον πυρήνα του Νόμου βρίσκονται τα βασικά θρησκευτικά καθήκοντα του Ισλάμ, δηλαδή η ομολογία πίστεως, η προσευχή, η νηστεία, η ελεημοσύνη και η ιερή αποδημία στη Μέκκα. Παράλληλα οι βασικές αρχές της ισλαμικής ηθικής, τις οποίες καθορίζει ο Νόμος αποτελούν την εγγύηση της ποιότητας των πράξεων του ανθρώπου.