Σωκράτης Δημάρατος
Ο Σωκράτης Λ. Δημάρατος (Iανουάριος 1889 - 29 Οκτωβρίου 1966) ήταν Έλληνας στρατιωτικός, ήρωας του ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940. Στην πιο κρίσιμη πρώτη φάση του πολέμου, ο Σωκράτης Δημάρατος ηγήθηκε της πρώτης νίκης[1][2] κατά των δυνάμεων του μέχρι τότε αήττητου άξονα.[3][4]
| Σωκράτης Λουκά Δημάρατος | |
|---|---|
 | |
| Γέννηση | Iανουάριος 1889 Βούρμπιανη Ιωαννίνων |
| Θάνατος | 29 Οκτωβρίου 1966 Αθήνα |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Βαθμός | Αντιστράτηγος εν αποστρατεία |
| Διοικήσεις | Επιτελάρχης της Μεραρχίας ιππικού 1928-1930 Διοικητής συντάγματος ιππικού 1930-1933 Διοικητής σχολής εφαρμογής ιππικού 1933-1935 Διευθυντής ιππικού 1935-1936 Γενικό επιτελείο στρατού 1936-1937 Υπασπιστής βασιλέως Γεωργίου Β' 1937-1938 Διοικητής ανεξάρτητης ταξιαρχίας ιππικού 1938-1940 Διοικητής 11ης μεραχίας πεζικού 1941 Διοικητής 9ης μεραρχίας του ΕΛΑΣ 18/07/1943-19/10/1943 Διοικητής στρατιωτικής διοικήσεως νήσων Αιγαίου 1945-1946 |
| Μάχες/πόλεμοι | Α' Βαλκανικός Πόλεμος Μικρασιατική εκστρατεία Ελληνοϊταλικός Πόλεμος |
| Τιμές | Ανώτερος Ταξιάρχης Γεωργίου Α' μετά ξίφων Ταξιάρχης Γεωργίου Α' Ταξιάρχης Φοίνικος Χρυσός Σταυρός Γεωργίου Α' Αργυρούς Σταυρός Σωτήρος Μετάλλιο ελληνοτουρκικού πολέμου 1912 μετά διεμβολών μαχών Μετάλλιο ελληνοβουλγαρικού πολέμου 1913 μετά διεμβολών μαχών Χρυσούν αριστείον ανδρείας 1921 Πολεμικός Σταυρός Β' τάξεως Μετάλλιο στρατιωτικής Αξίας ( ΔΓΒ ) Α' τάξεως Ταξιάρχης Γιουγκοσλαβίας 1938 Μετάλλιο διασυμμαχικού αγώνος Μετάλλιο Αλβανίας 1940-1941 Χρυσούν αριστείον ανδρείας 1941 |
| Ιδιότητα | Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας - 19 Νοεμβρίου 1952 έως 4 Μαΐου 1953 Υφυπουργός στρατιωτικών - 05 Μαΐου 1953 έως 15 Δεκεμβρίου 1954 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Τα πρώτα χρόνια
ΕπεξεργασίαΉταν το τρίτο παιδί από τα τέσσερα αγόρια του Λουκά Δημαράτου, ιατρού και σημαίνοντος στελέχους του ελληνικού στρατού. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές στη γενέτειρά του, στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων και στο Μπάγκειον Γυμνάσιο Κορυτσάς, φοίτησε σε διάφορες στρατιωτικές σχολές από τον Ιανουάριο του 1910 μέχρι τον Μάρτιο 1914, από τις οποίες απεφοίτησε με άριστα ως ανθυπίλαρχος ιππικού.[5][6] Στη συνέχεια φοίτησε στην Ανωτέρα Σχολή Πολέμου και έμαθε την γαλλική γλώσσα.
Δράση στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
ΕπεξεργασίαΜε την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου την 28η Οκτωβρίου 1940 ο Σωκράτης Δημάρατος ήταν διοικητής της ανεξάρτητης ταξιαρχίας ιππικού με τον βαθμό του συνταγματάρχου. Η ταξιαρχία βρισκόταν στον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης και αποτελούσε την εφεδρεία του αρχιστρατήγου Παπάγου. Επειδή ήταν ανεξάρτητη και δεν υπαγόταν στην μεραρχία ιππικού, ονομαζόταν και «Ταξιαρχία Δημάρατου».[7] Μετά τη διάσπαση του κεντρικού μετώπου από την επίλεκτη ιταλική μεραρχία αλπινιστών «Τζούλια» (ειδικές δυνάμεις) στην Πίνδο, οι Ιταλοί δημιούργησαν έναν επικίνδυνο θύλακα σε βάθος 30 χιλιομέτρων επί του ελληνικού εδάφους. Την κρίσιμη αυτή στιγμή το Γενικό Στρατηγείο διατάσσει το Β´ Σώμα Στρατού να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο αυτόν και εν συνεχεία το Β' Σώμα Στρατού στις 31 Οκτωβρίου 1940 δίνει διαταγή στην ανεξάρτητη ταξιαρχία ιππικού με διοικητή τον Δημάρατο, από τον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης να μεταβεί στη Νεάπολη Κοζάνης, όπου βρισκόταν η έδρα του Β´ Σώματος Στρατού. Εκεί, για να προλάβουν τον εχθρό, μετακινούνται με αυτοκίνητα στο Δουτσικό και στα υψώματα πέριξ της Αννίτσας Γρεβενών.[8]
Εν τω μεταξύ, η φάλαγγα της μεραρχίας «Τζούλια» συνεχίζει την προέλαση και τα πρώτα τμήματά της καταλαμβάνουν την Σαμαρίνα, το Δίστρατο και βαδίζουν προς την Βωβούσα με αντικειμενικό σκοπό το Μέτσοβο, ώστε να αποκόψουν τα ελληνικά στρατεύματα στη μέση, απομονώνοντας την Ήπειρο από την Δυτική Μακεδονία. Με αυτόν τον τρόπο θα άνοιγε ο δρόμος για την Αθήνα μέσω του θεσσαλικού κάμπου (Καλαμπάκα), όπως προέβλεπε το κύριο σχέδιο δράσης των Ιταλών.[9][10] Αποτρέποντας αποτελεσματικά την εξέλιξη αυτή, η ανεξάρτητη ταξιαρχία ιππικού την 1η Νοεμβρίου 1940 τους προλαμβάνει στα υψώματα πέριξ της Αννίτσας Γρεβενών (Σκούρτζα, Γομάρα, Βασιλίτσα), αποκόπτει την φάλαγγα των Ιταλών, τους καταδιώκει, καταλαμβάνει την Σαμαρίνα και μπαίνει πρώτη στο Δίστρατο.[11] Η κατάληψη του Δίστρατου ήταν μεγάλης στρατιωτικής σημασίας, διότι εκεί ήταν εγκατεστημένο το χειρουργείο των Ιταλών. Εκεί συλλαμβάνονται 200 Ιταλοί αιχμάλωτοι.[12] Αυτή είναι η πρώτη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων εναντίον του μέχρι τότε αήττητου άξονα. Η νίκη αυτή επετεύχθη κυρίως με τη συμβολή της ταξιαρχίας Δημάρατου, σύμφωνα με τις περιγραφές ανώτατων στρατιωτικών, συγγραφέων και ιστορικών, και του ιδίου του Μεταξά σε συγχαρητήριο τηλεγράφημα προς το Β´ Σώμα Στρατού στο οποίο, όπως προαναφέρθηκε, είχε υπαχθεί η ανεξάρτητη ταξιαρχία ιππικού.
Εν τω μεταξύ, στον αγώνα επιχειρούν ωσαύτως από τα βόρεια η πέμπτη ταξιαρχία πεζικού και η πρώτη μεραρχία πεζικού Λαρίσης, από τα νότια η μεραρχία ιππικού και απο τα δυτικά το απόσπασμα Φριζή. Όλες αυτές οι δυνάμεις με την ανεξάρτητη ταξιαρχία ιππικού εγκλωβίζουν τους Ιταλούς στα χωριά της λάκκας του Αώου Άρματα, Παλιοσέλι, Πάδες, Ελεύθερο. Μη έχοντας άλλη διαφυγή, οι Ιταλοί αναγκάζονται να ανέβουν στον Σμόλικα, για να περάσουν στην Αλβανία. Έχουν τη βοήθεια της ιταλικής μεραρχίας «Μπάρι», η οποία, ενώ κατευθυνόταν προς Ηγουμενίτσα για να βοηθήσει τα υπολείμματα πλέον της «Τζούλια», την τελευταία στιγμή άλλαξε πορεία.
Κατά την δεύτερη φάση του πολέμου, η οποία αρχίζει την 14η Νοεμβρίου 1940, ο ελληνικός στρατός κατά μεγάλο μέρος έχει εκδιώξει τους ιταλούς από τα ελληνικά εδάφη και σχεδόν ολόκληρος ο στρατός, όπως και η ανεξάρτητη ταξιαρχία ιππικού, συνεχίζει τους αγώνες επί του αλβανικού εδαφους. Δοκιμάζεται μάλιστα σκληρά στην τοποθεσία Φράσερι, στρατηγικής σημασίας για τους Ιταλούς, την οποία και καταλαμβάνει. Την 24η Δεκεμβρίου 1940, μετά από 54 συνεχείς ημέρες διαρκούς πολέμου, η ανεξάρτητη ταξιαρχία ιππικού συγχωνεύεται με την μεραρχία ιππικού και, προς επιβράβευση της προσφοράς του Σωκράτη Δημάρατου στον αγώνα, του ανατίθεται η διοίκηση της 11ης μεραρχίας πεζικού Θεσσαλονίκης, παρότι προήρχετο από το ιππικό.
Κατά την ιταλική εαρινή επίθεση (επιχείρηση "Πριμαβέρα"), η οποία ξεκίνησε την 9η Μαρτίου 1941, η 11η μεραρχία με διοικητή τον Δημάρατο βρίσκεται στην Αλβανία, επί του υψώματος Μάλι Σπαντάριτ, στον Άψο ποταμό, που αποτελεί το βορειότερο άκρο της διεισδύσεως του στρατεύματος υπό την ευθύνη του Β' Σώματος Στρατού. Εκεί, οπως αναφέρει ο Ζ. Ν. Παπαμιχαλόπουλος, «Ο Δημάρατος ενεργεί αστραπιαία και με ψυχραιμία»[13] και αποτρέπει την κατάληψη του εν λόγω υψώματος, το οποιο μαζί με το ύψωμα 731, ήταν κομβικής σημασίας για τους Ιταλούς. Εκεί, με τις μεραρχίες 15η, 1η (ύψωμα 731), 5η, 17η και νοτιότερα την 6η, αποκρούουν όλες τις ιταλικές επιθέσεις στον τομέα ευθύνης του Β' Σώματος Στρατού. Απελπισμένος ο Μουσολίνι, ο οποίος βρισκόταν ο ίδιος στο μέτωπο προς εμψύχωση του ιταλικού στρατού,[14] εγκαταλείπει την 21η Μαρτίου την Αλβανία και μεταβαίνει στη Ρώμη. Την 25η Μαρτίου, η εαρινή επίθεση λήγει νικηφόρα για τα ελληνικά στρατεύματα.
Επόμενα χρόνια
ΕπεξεργασίαΤον Ιούλιο του 1943 ο Σωκράτης Δημάρατος εντάσσεται στον ΕΛΑΣ ως Διοικητής της 9ης Μεραρχίας με έδρα τον Πεντάλοφο Κοζάνης. Τον Οκτώβριο του ίδιου ετους, όταν αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα εμφυλιακά πολεμικά ψήγματα, αποχωρεί από τον ΕΛΑΣ λέγοντας ότι δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε εμφύλιες συγκρούσεις [15].
Μετά την αποστρατεία του το 1946, συμμετέχει στο κόμμα του Ελληνικού Συναγερμού υπό τον Παπάγο. Εξελέγη βουλευτής Ιωαννίνων και χρημάτισε υφυπουργός Εθνικής Άμυνας από τις 19 Νοεμβρίου 1952 έως τις 4 Μαΐου 1953 και υφυπουργός στρατιωτικών από τις 5 Μαΐου 1953 έως τις 15 Νοεμβρίου 1954.
Εκτελεσθείσες υπηρεσίες
ΕπεξεργασίαΕκτός από διοικητής της ανεξάρτητης ταξιαρχίας ιππικού, εθήτευσε σε πολλές διοικητικές θέσεις (βλέπε πίνακα). Αποστρατεύτηκε με τον βαθμό του αντιστρατήγου τον Οκτώβριο του 1946.
Συμμετοχή σε πολέμους
ΕπεξεργασίαΣυμμετείχε στους Βαλκανικούς πολέμους (1912-1913), στην εκστρατεία της Μικράς ασίας (1919-1922) και στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο (1940-1941).
Διακρίσεις - Τιμές
ΕπεξεργασίαΤου αποδόθηκαν τιμές και μετάλλια για τη συμμετοχή του και την ανδρεία του στους πολέμους (βλ. πίνακα). Η προτομή του έχει φιλοτεχνηθεί από τον γλύπτη Κυριάκο Ρόκο[16] και βρίσκεται στον προαύλιο χώρο του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην γενέτειρά του, τη Βούρμπιανη. Στη μνήμη του αφιερώθηκε από τους κατοίκους της Βούρμπιανης επιγραφή αναρτημένη έξω από το πατρικό σπίτι του.
Η ΧΧΙ ΤΘΤ με έδρα την Κομοτηνή έχει λάβει από το ΓΕΣ το ιστορικό όνομα "Ταξιαρχία Ιππικού Πίνδος", προς τιμήν της "Ταξιαρχίας Ιππικού" γνωστής τότε και ως Ταξιαρχίας του Δημάρατου.
Επίσης, η ΧΧΙ ΤΘΤ τιμώντας τους αγώνες και τον διοικητή της "Ταξιαρχίας Ιππικού" στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, πραγματοποίησε άσκηση τακτικού συγκροτήματος ΕΜΑ με πραγματικά πυρά το Νοέμβριο του 2017, με την επωνυμία "ΤΑΜΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΔΗΜΑΡΑΤΟΣ".
Τον Ιούνιο του 2020 διεξήχθη η Τακτική Άσκηση Μετά Στρατευμάτων (ΤΑΜΣ) «ΔΗΜΑΡΑΤΟΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ 2020», στο Πεδίο Ασκήσεων «ΑΕΤΟΥ», στην Αλεξανδρούπολη[17][18].
Προσόντα - Χαρακτήρας
ΕπεξεργασίαΟ αντιστράτηγος Γεώργιος Τζουβάλας στο βιβλίο του αναφέρει ότι τον Δημάρατο διέκρινε τόλμη, ευψυχία, ήθος και οξεία τακτική αντίληψη.[19] Ο Δημάρατος δημιουργούσε κλίμα εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης με τους στρατιώτες του,[20] πολεμώντας συχνά στο ίδιο χαράκωμα μαζί τους.[21] Στο βιβλίο του Αλέξανδρου Εδιπίδη αναφέρεται χαρακτηριστικά: "Ήξερε να ομιλεί με τη γλώσσα του ηγέτου, του ικανού να επικοινωνεί βαθύτατα με τους στρατιώτες του".[22]
Ο δημοσιογράφος Γιάννης Μπεράτης, έχοντας προσωπική επαφή με τον Δημάρατο στο μέτωπο, εξαίρει την ταπεινότητα και τον χαρακτήρα του μέσα από συγκεκριμένα περιστατικά.[23] Επρόκειτο συνολικά για έναν συνετό και αφανή ήρωα του πολέμου.[24]
Προσωπική ζωή
ΕπεξεργασίαΜητέρα του ήταν η Χαρίκλεια Ζώτου, γνωστής οικογενείας του Αργυροκάστρου και σύζυγός του η Μερόπη Ρούσου με την οποία απέκτησε μία κόρη. Πέθανε στην Αθήνα την 29 Οκτωβρίου 1966.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ «Η προσφορά της Μακεδονίας κατά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο». Εφημερίδα Μακεδονία Έτος 80 (Αρ. Φύλλου 23604): Σελ. 14. 12-05-1991.
- ↑ Δρ. Παρίσης Ιωάννης, Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης. Ομιλία για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940 (27-10-2014). Πολεμικό Μουσείο.
- ↑ Παπυρος Larousse Britannica. 16. 2007, σσ. 644. ISBN 978-960-8322-87-5.
- ↑ Willingham Matthew. Perilous commitments: the battle for Greece and Crete 1940—1941. Spellmount, 2005. ISBN 9781862272361, σελ. 114.
- ↑ Ηπειρωτικό Μέλλον. 29 Οκτωβρίου 1980. σελ. 3.
- ↑ Ηπειρωτικό Μέλλον. 16 Νοεμβρίου 1989. σελ. 3.
- ↑ Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνη Ιστορίας Στρατού (1960). Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος 1940-1941 - Η Ιταλική Εισβολή (28 Οκτωβρίου μέχρι 13 Νοεμβρίου 1940). Αθήνα: Εκδοσις Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού. σελ. Παράρτημα 21, Διαταγή υπ. αριθ. 22181 "Προς Ταξιαρχίαν Δημαράτου".
- ↑ Γενικό Επιτελείο Στρατού, Δνση Εκπαιδεύσεως/ 3α (Μάρτιος 1995). Ιστορία Ιππικού - Τεθωρακισμένων. Αθήνα: Τυπογραφείο Ελληνικού Στρατού. σελ. 48.
- ↑ Εδιπίδης, Αλεξ. (1959). Ιστορία του Ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-1941. Αθήνα: Εκδόσεις Κωμιώτη. σελ. 204.
- ↑ Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνη Ιστορίας Στρατού. Επίτομη Ιστορία του Ελληνοϊταλικού και ελληνογερμανικού πολέμου 1940-1941 (Επιχειρήσεις Στρατού Ξηράς). σελ. 34.
- ↑ Βραχνός, Βασίλειος (2014). Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος 1940-1941 και η δράση της "σιδηράς μεραρχίας" Λαρίσης. Θεσσαλονίκη: Ερωδιός. σελ. 85-86. ISBN 978-960-454-149-2.
- ↑ Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνη Ιστορίας Στρατού. Επίτομη Ιστορία του Ελληνοϊταλικού και ελληνογερμανικού πολέμου 1940-1941 (Επιχειρήσεις Στρατού Ξηράς). σελ. 58.
- ↑ Παπαμιχαλόπουλος, Ζ.Ν. (1967). 17 Ημέρες του Μαρτίου 1941. Εκδόσεις Περιμένης Ο.Ε. σελ. 200.
- ↑ Αρσενίου, Λάζαρος (1998). Ανατομία του έπους 1940-1941. Αθήνα: Εκδόσεις Δωδώνη. σελ. 178. ISBN 960-248-844-1.
- ↑ Mazower, Mark. Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής. Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. σελ. 331. ISBN 960-221-096-6.
- ↑ «οι πολέμαρχοι» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 28 Οκτωβρίου 2021.
- ↑ «Διεξαγωγή της ΤΑΜΣ «ΔΗΜΑΡΑΤΟΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ 2020», στο Πεδίο Ασκήσεων «ΑΕΤΟΥ», στην Αλεξανδρούπολη». www.army.gr. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Τακτική άσκηση με στρατεύματα στην Αλεξανδρούπολη (φωτογραφίες)». www.kathimerini.gr. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2020.
- ↑ Τζουβάλας, Γεώργιος (2007). Το ύψωμα 731, Μάρτιος-Απρίλιος 1941. Αθήνα: Εταιρεία μελέτης ελληνικής ιστορίας, Εκδόσεις Πελασγός. σελ. 288. ISBN 978-960-8172-52-4.
- ↑ Εδιπίδης, Αλεξ. (1959). Ιστορία του Ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-1941. Αθήνα: Εκδόσεις Κωμιώτη. σελ. 245.
- ↑ Κυρατζόπουλος, Δημήτρης (2004). Δυτική Μακεδονία - Η Ελεύθερη Ελλάδα της Κατοχής. Θεσσαλονίκη: Κώδικας. σελ. 488-489. ISBN 960-8384-03-6.
- ↑ Εδιπίδης, Αλεξ. (1959). Ιστορία του Ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-1941. Αθήνα: Εκδόσεις Κωμιώτη. σελ. 242.
- ↑ Μπεράτης, Γιάννης (2002). Το πλατύ ποτάμι. Αθήνα: Εκδόσεις Ερμής. σελ. 199-200.
- ↑ Εδιπίδης, Αλεξ. (1959). Ιστορία του Ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-1941. Αθήνα: Εκδόσεις Κωμιώτη. σελ. 378.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Πολυχρόνη Κ. Ενεπεκίδη, Η Ελληνική Αντίστασις, 1941 – 1944, Εστία, Ι.Δ.Κολλάρου & Σια, 1964.
- Αλεξ. Εδιπίδη, Ιστορία του Ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-1941, Εκδόσεις Κωμιώτη, Αθήνα, 1959.
- Λάζαρου Αρσενίου, Ανατομία του έπους 1940-1941, Εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα, 1998.
- Ζ. Ν. Παπαμιχαλόπουλου, 17 Ημέρες του Μαρτίου 1941, Εκδόσεις Περιμένης, ΑΘήνα, 1967.