Ρεγκάλ

Το ρεγκάλ είναι πληκτροφόρο μουσικό όργανο, που εντάσσεται στην κατηγορία των αερόφωνων, η χρήση του οποίου άνθισε την εποχή της Αναγέννησης και του πρώιμου Μπαρόκ. Πρόκειται κατ' ουσίαν για ένα μικρού μεγέθους εκκλησιαστικό όργανο, με τη διαφορά ότι το ηχοπαραγωγικό του μέσο δεν είναι αυλοί, αλλά μεταλλικά ελάσματα· στο πάτημα των πλήκτρων, πεπιεσμένος αέρας διοχετεύεται από μια δεξαμενή σε μικρά φρεάτια τα οποία είναι συνδεδεμένα με τα μεταλλικά ελάσματα, τα οποία κατά συνέπεια δονούνται. Το όνομα ρεγκάλ απαντάται επίσης και ως τύπος ρεγκίστρων του κυρίως ειπείν εκκλησιαστικού οργάνου, αναφερόμενο τόσο στο παρόμοιο ηχόχρωμά τους, όσο και στον ηχοπαραγωγικό τους τρόπο.

Ρεγκάλ βιβλιόσχημου τύπου

Ρεγκάλ με γλωττιδόφωνους αυλούς

Τα περισσότερα ρεγκάλ έχουν έκταση τεσσάρων περίπου οκτάβων και διαθέτουν έναν ή δύο φυσητήρες. Η δε λειτουργία τους απαιτεί τουλάχιστον δύο άτομα, το ένα στα πλήκτρα και το άλλο (ή δύο άτομα) στον χειρισμό των φυσητήρων. Η φύση του οργάνου, με τα μεταλλικά ελάσματα και τους φυσητήρες, το τοποθετεί εν πολλοίς ως πρόγονο του κατοπινού αρμόνιου, ενώ μοιράζεται μια κάποια συγγένεια με την οικογένεια του ακορντεόν, αλλά και την -κατά πολύ μικρότερη σε μέγεθος- φυσαρμόνικα.

Το ρεγκάλ απαντάται στη βιβλιογραφία από αρκετά παλιά, πρωτοαναφερόμενο στο "Μουσικό Σύνταγμα" του Μίχαελ Πρετόριους (1618). Πλήθος άλλες αναφορές από οργανοστάσια βασιλικών αυλών και εκκλησιών της δυτικής Ευρώπης, αλλά και πονήματα θεωρητικών της μουσικής, το τοποθετούν σε ευρεία χρήση την εποχή του 17ου αιώνα. Άξιος αναφοράς είναι ένας υπότυπος του ρεγκάλ, πολύ μικρότερου μεγέθους και με δυνατότητα αναδίπλωσης στο μέσον του, ώστε να διευκολύνεται η μεταφορά του. Η ομοιότητά του με μεγάλο βιβλίο, τού απέφερε το υποκοριστικό βιβλιόσχημο (γερμ. Bibelregal), με άμεση αναφορά στη Βίβλο.

Στις μέρες μας δεν έχουν επιζήσει λειτουργικά τέτοια όργανα· το εύθραυστο της κατασκευής τους και η εκτόπισή τους από άλλα όργανα τα κατέστησαν αφανή ήδη από τα τέλη του 17ου αιώνα. Σπάνια υπήρξε και η συγκεκριμένη τους τοποθέτηση σε μουσικά σχήματα της εποχής, με φωτεινή εξαίρεση την όπερα «Ορφέας» του Κλάουντιο Μοντεβέρντι, η παρτιτούρα της οποίας απαιτεί τουλάχιστον δύο ρεγκάλ. Τα σημερινά αντίγραφα είναι συχνά διαφοροποιημένα ως προς την παραγωγή του αέρα, με την αντικατάσταση των φυσητήρων από την αθόρυβη και ανέξοδη λειτουργία του ηλεκτρικού ανεμιστήρα· οι πρωτότυποι φυσητήρες διατηρούνται μερικές φορές ως διακοσμητικό στοιχείο.

Πηγές

• Menger, R., Das Regal. Tutzing, H. Schneider, 1973.
•  Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Regal» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα (11η έκδοση) Cambridge University Press 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Λήμμα Regal από το AEIOU Culture Information System: περιλαμβάνει αρχεία ήχου και εικόνας
• Ρεγκάλ του 17ου αιώνα από την ιστορική συλλογή πληκτροφόρων οργάνων του Μουσείου Καλών Τεχνών της Βοστώνης
• Ρεγκάλ του George Voll, 1575, Νυρεμβέργη από το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη