Πτώση (γραμματική)

Αυτό το λήμμα αφορά το γραμματικό φαινόμενο. Για το φυσικό φαινόμενο, δείτε: ελεύθερη πτώση.

Ορισμένα μέρη του λόγου είναι πτωτικά, δηλαδή απαντώνται σε διάφορες πτώσεις.

Στην πρωτοϊνδοευρωπαϊκή γλώσσα, από την οποία προέρχονται όλες οι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, πιστεύεται ότι υπήρχαν οκτώ πτώσεις:

• η Ονομαστική, που χρησιμοποιούμε ως υποκείμενο ρήματος, και όταν αναφερόμαστε σε κάτι με το όνομά του
• η Γενική, που χρησιμοποιείται όταν αναφερόμαστε στο γένος κάποιου πράγματος
• η Δοτική, που χρησιμοποιούμε για το ον που αφορά η ενέργεια του ρήματος
• η Αιτιατική, που χρησιμοποιούμε όταν αναφερόμαστε στην αιτία κάποιας ενέργειας
• η Κλητική, που χρησιμοποιούμε όταν καλούμε κάποιον, ή όταν προσφωνούμε κάτι
• η Αφαιρετική, που δηλώνει κατεύθυνση από τόπο
• η Τοπική, που δηλώνει κατεύθυνση προς τόπο
• η Οργανική, που δηλώνει το όργανο με το οποίο γίνεται μια ενέργεια

Η νέα ελληνική γλώσσα έχει διατηρήσει τέσσερις πτώσεις: ονομαστική, γενική, αιτιατική και κλητική. Η αρχαία ελληνική της Κλασικής Εποχής είχε πέντε, τις σημερινές τέσσερις και τη δοτική. Ήδη οι πτώσεις είχαν μειωθεί σε έξι στη διάρκεια της μυκηναϊκής περιόδου -η αφαιρετική έχει συγχωνευθεί στη γενική και η τοπική στη δοτική. Αργότερα, στην Αρχαϊκή Εποχή, μειώθηκαν σε πέντε, επειδή στο μεταξύ η οργανική συγχωνεύθηκε στη δοτική. Σε κείμενα της Γραμμικής Β μαρτυρούνται, πάντως, η οργανική και η τοπική.

Τα πτωτικά μέρη του λόγου είναι: το Άρθρο, το Ουσιαστικό, το Επίθετο, η Αντωνυμία και η Μετοχή.