Πολωνική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης

Η Πολωνική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, ΠΕΕΑ (πολωνικά: Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, PKWN), επίσης γνωστή ως Επιτροπή του Λούμπλιν, ήταν εκτελεστική διοικητική αρχή που ιδρύθηκε από τους κομμουνιστές στην Πολωνία στο μεταγενέστερο στάδιο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κηρύχθηκε επίσημα στις 22 Ιουλίου 1944 στο Χέουμ, εγκαταστάθηκε στις 26 Ιουλίου στο Λούμπλιν και τοποθετήθηκε επίσημα υπό την καθοδήγηση του Κρατικού Εθνικού Συμβουλίου (Krajowa Rada Narodowa, KRN). Η ΠΕΕΑ ήταν μια προσωρινή οντότητα που λειτούργησε σε αντιπολίτευση στην πολωνική εξόριστη κυβέρνηση που είχε έδρα στο Λονδίνο, η οποία αναγνωρίστηκε από τους δυτικούς συμμάχους. Η ΠΕΕΑ άσκησε τον έλεγχο στην πολωνική επικράτεια που επανακτήθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία από τον Σοβιετικό Κόκκινο Στρατό και τον Πολωνικό Λαϊκό Στρατό. Υποστηρίχθηκε και ελέγχθηκε από τη Σοβιετική Ένωση και κυριαρχήθηκε από Πολωνούς κομμουνιστές.

Μια φωτογραφία ενός πολίτη που διαβάζει το Μανιφέστο της ΠΕΕΑ, που χρησιμοποιήθηκε για προπαγάνδα.

Εδάφη που διαχειρίστηκε η ΠΕΕΑ τον Σεπτέμβριο του 1944 (ροζ). Γερμανικά κατεχόμενα εδάφη (καφέ) και σοβιετικά κατεχόμενα εδάφη (κόκκινο).

Σχηματισμός

Την εποχή του σχηματισμού της ΠΕΕΑ, η κύρια πολωνική αρχή στην γερμανοκρατούμενη Πολωνία ήταν το δίκτυο οργανώσεων του Πολωνικού Υπόγειου Κράτους, που ήταν πιστοί στην πολωνική εξόριστη κυβέρνηση, η οποία είχε έδρα στο Λονδίνο. Καθώς ο Κόκκινος Στρατός πολεμούσε τις ναζιστικές γερμανικές δυνάμεις, εισήλθε στην πολωνική επικράτεια και ο Ιωσήφ Στάλιν και οι Πολωνοί κομμουνιστές προχώρησαν στην ίδρυση μιας αντίπαλης εκτελεστικής αρχής, που θα μπορούσαν να ελέγξουν.

Η ΠΕΕΑ δημιουργήθηκε σε διαπραγματεύσεις που αφορούσαν κυρίως τις κύριες πολωνικές κομμουνιστικές οργανώσεις, την Ένωση Πολωνών Πατριωτών (ΕΠΠ) και το Πολωνικό Εργατικό Κόμμα (ΠΕΚ). Το πολωνικό κομμουνιστικό κίνημα είχε αποδεκατιστεί κατά τη διάρκεια των σοβιετικών εκκαθαρίσεων τη δεκαετία του 1930, αλλά αναβίωσε υπό την αιγίδα του Στάλιν από το 1940. Το Πολωνικό Εργατικό Κόμμα ήταν ένα νέο κόμμα που οργανώθηκε στην κατεχόμενη Πολωνία και η Ένωση Πολωνών Πατριωτών δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Σοβιετική Ένωση. Το ΠΕΚ είχε ήδη καθιερώσει στη Βαρσοβία ένα συνωμοτικό Κρατικό Εθνικό Συμβούλιο (ΚΕΣ), το οποίο δήλωσαν ότι είναι το εθνικό κοινοβούλιο του πολέμου. Λόγω των εμποδίων που σχετίζονταν με τον πόλεμο, οι κομμουνιστές ηγέτες που έφτασαν από τη Βαρσοβία (η αντιπροσωπεία του ΠΕΚ που περιλάμβανε τον Βουαντίσουαφ Γκομούουκα και τον Μπολέσουαφ Μπιέρουτ) έφτασαν στο Λούμπλιν μόνο στις 31 Ιουλίου και πέτυχαν πλήρη συμφωνία με την ομάδα από τη Μόσχα (ΕΠΠ) στις 15 Αυγούστου. Τα έγγραφα που προσκόμισαν είχαν ημερομηνία στις 21 Ιουλίου για να συμμορφωθούν με τις δηλώσεις που εκδόθηκαν από τις 22 Ιουλίου.

Το Μανιφέστο της ΠΕΕΑ, το οποίο διακηρύχθηκε στις 22 Ιουλίου 1944, περιγράφηκε εκ των προτέρων σε μια εκπομπή του Ράδιο Μόσχα. Η ΠΕΕΑ, που βρισκόταν στο Λούμπλιν, έγινε γνωστή ως Επιτροπή του Λούμπλιν. Ενώ η διοικητική αρχή στην Πολωνία παραχωρήθηκε στο ΠΕΕΑ, πολλές πτυχές της διακυβέρνησης του πολέμου καθορίστηκαν από τη σοβιετική στρατιωτική επιτήρηση.

Καθώς ο Κόκκινος Στρατός και ο συμμαχικός Πολωνικός Στρατός μετακινήθηκαν στην πολωνική επικράτεια, η ΠΕΕΑ επέκτεινε την εξουσία του εντός των απελευθερωμένων περιοχών, εκτός από το Κρέσι (προπολεμική ανατολική Πολωνία), την οποία σκόπευαν οι Σύμμαχοι να ενσωματωθούν στη Σοβιετική Ένωση (βλ. Διάσκεψη της Τεχεράνης, Διάσκεψη της Γιάλτας).

Μέλη

Μεταξύ των μελών της ΠΕΕΑ ήταν πολιτικοί διαφόρων κομμουνιστικών και αριστερών κομμάτων που έγιναν δεκτοί από τον Στάλιν. Πρόεδρος της ήταν ο Έντβαρντ Οσούμπκα-Μοράφσκι του Πολωνικού Σοσιαλιστικού Κόμματος (ΠΣΚ). Οι βουλευτές της ήταν οι Βάντα Βασιλέφσκα και Άντζεϊ Βίτος της Ένωσης Πολωνών Πατριωτών (ΕΠΠ). Ο Βίτος ήταν μικρότερος αδελφός του Βιντσέντι Βίτος, ενός αξιόλογου πολιτικού πριν από τον πόλεμο. Ο Άντζεϊ Βίτος αντικαταστάθηκε αργότερα από τον Στανίσουαφ Γιάνος. Τα δεκαπέντε μέλη περιλάμβαναν εκείνα του ΚΕΣ και της ΕΠΠ. Επισήμως, τρεις ήταν από το Πολωνικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (ΠΣΕΚ, μια αριστερή φατρία του ΠΣΚ), τέσσερις εκπροσώπησαν το αγροτικό Λαϊκό Κόμμα (ΛΚ), ένας το Δημοκρατικό Κόμμα (ΔΚ), πέντε το Πολωνικό Εργατικό Κόμμα (ΠΕΚ) και δύο δεν ήταν αναξάρτητοι. Ο Στανίσουαφ Ραντκιέβιτς ήταν υπεύθυνος για το τμήμα ασφαλείας και ο Μίχαου Ρόλα-Ζιμιέρσκι για το τμήμα άμυνας. Η Σοβιετική πλευρά εκπροσωπήθηκε από τον Νικολάι Μπουλγκάνιν, του οποίου ο ρόλος ήταν να παράσχει υποστήριξη στη διοίκηση και τον μηχανισμό ασφαλείας της ΠΕΕΑ, και ο οποίος κατηγορήθηκε για καταστροφή πολιτικών και στρατιωτικών ομάδων που εκπροσωπούσαν την πολωνική εξόριστη κυβέρνηση. Η ΠΕΕΑ εμφανίστηκε ως ένας ευρύς αριστερός και δημοκρατικός συνασπισμός, αλλά τα μεγάλα πολωνικά πολιτικά κόμματα δεν εκπροσωπήθηκαν επίσημα. Σύμφωνα με τον ιστορικό Νόρμαν Ντέιβις, οι περισσότερες από τις βασικές θέσεις στην ΠΕΕΑ δόθηκαν σε άτομα που ήταν ουσιαστικά σοβιετικοί υπάλληλοι και όχι μέλη της ΠΕΚ. Τα τμήματα ασφάλειας, προπαγάνδας και στρατιωτικών υποθέσεων ελέγχονταν από κομμουνιστές.

Πολιτικές

Το Μανιφέστο της ΠΕΕΑ υποσχέθηκε ριζικές αγροτικές μεταρρυθμίσεις, επέκταση της πολωνικής επικράτειας στα δυτικά εις βάρος της Γερμανίας, και τήρηση του Συντάγματος του Μαρτίου 1921 της Πολωνίας. Αποκάλεσε την πολωνική εξόριστη κυβέρνηση σφετερίστρια και το Σύνταγμα του Απριλίου 1935 της Πολωνίας φασιστικό. Στην αρχή, οι Πολωνοί κομμουνιστές είχαν οριακή υποστήριξη μεταξύ του πολωνικού πληθυσμού και το νέο καθεστώς εξαρτώταν πλήρως από τη Μόσχα. Τα πρώτα διατάγματα της επιτροπής ενέκριναν τον έλεγχο του Λαϊκού Κομισαριάτου Εσωτερικών Υποθέσεων στις «πίσω περιοχές» του Κόκκινου Στρατού (στην πράξη όλη την Πολωνία) και ανακοίνωσε την αποκατάσταση του Πολωνικού Στρατού υπό τη σοβιετική ηγεσία.

Η ΠΕΕΑ χρησιμοποίησε έναν συνδυασμό κατασταλτικών μέτρων. Προσέλκυσε το πατριωτικό συναίσθημα, χρηματοδότησε πολιτιστικές δραστηριότητες και εφάρμοσε έναν δημοφιλή και πολύ καθυστερημένο αναδασμό της γης. Καμία επαναστατική αλλαγή δεν εισήχθη πέρα από τον αναδασμό της γης. Ο νέος πολωνικός στρατός, που στελεχώθηκε σε μεγάλο βαθμό με Σοβιετικούς αξιωματικούς (το μεγαλύτερο μέρος του πολωνικού σώματος αξιωματικών που βρισκόταν στην ανατολή εξαλείφθηκε στη Σφαγή του Κάτιν ή έφυγε από τη Σοβιετική Ένωση με τον Στρατό του Άντερς), διατήρησε την εμφάνιση ενός εθνικού στρατού και συμμετείχε στις σοβιετικές επιθέσεις μέχρι το Βερολίνο.

Στα τέλη Δεκεμβρίου 1944, η ΠΕΕΑ ανασυστάθηκε ως Προσωρινή Κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Πολωνίας (ΠΚΔΠ), η οποία αναγνωρίστηκε επίσημα από τη Σοβιετική Ένωση τον Ιανουάριο του 1945. Η εξόριστη κυβέρνηση διατήρησε επί του παρόντος την αναγνώριση των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά στην πραγματικότητα οι δυτικές δυνάμεις δεν το θεωρούσαν πλέον σχετικό ως μια διεθνή διευθέτηση στο ζήτημα της κυβέρνησης της Πολωνίας.

Δείτε επίσης

• Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας

Βιβλιογραφία

 

• Γκέλα, Αλεξάντερ (1989). Development of Class Structure in Eastern Europe: Poland and Her Southern Neighbors. SUNY Press. ISBN 978-0-88706-833-1. 
• Κόρις, Πιότρ (2018). Poland From Partitions to EU Accession: A Modern Economic History, 1772–2004. Palgrave Macmillan. ISBN 978-3-319-97126-1. 
• Σίρμαϊ, ZsΣολτ, επιμ. (1958). Law in Eastern Europe, Vol. 2. Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Λέιντεν. 
• Σνάιντερ, Τίμοθι (2012). Bloodlands: Europe between Hitler and Stalin (2nd έκδοση). Basic Books. ISBN 978-0-465-03147-4. 
• Ρίτσι, Αλεξάντρα (2013). Warsaw 1944: Hitler, Himmler, and the Warsaw Uprising (1st έκδοση). Macmillan. ISBN 978-0-374-28655-2. 
• Μπζόζα, Τσέσουαφ· Σόβα, Άντζεϊ Λέον (2009). Historia Polski 1918–1945 [Ιστορία της Πολωνίας 1918–1945]. Kraków: Wydawnictwo Literackie. ISBN 978-83-08-04125-3. 
• Τσουμπίνσκι, Αντόνι (1998). Polska i Polacy po II wojnie światowej (1945–1989) [Πολωνία και οι Πολωνοί μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (1945–1989)]. Πόζναν: Wydawnictwo Naukowe UAM. ISBN 83-232-0821-2. 
• Ντέιβις, Νόρμαν (2005). God's Playground: A History of Poland, Volume II: 1975 to the Present (2η έκδοση). Οξφόρδη: Oxford University Press. ISBN 978-0-231-12819-3. 
• Ντέιβις, Νόρμαν (2006). Europe at War 1939–1945: No Simple Victory. Νέα Υόρκη: Penguin Books. ISBN 978-0-14-311409-3. 
• Ντέιβις, Νόρμαν (2008). Rising '44: The Battle for Warsaw. Pan Macmillan. ISBN 978-0-330-48863-1. 
• Κόπερ, Σουαβόμιρ (2012). Kobiety władzy PRL [Γυναίκες εξουσίας στην Λαϊκή Πολωνία]. Βαρσοβία: Czerwone i Czarne. ISBN 978-83-7700-037-3. 
• Λουκόφσκι, Γέζι· Ζαβάντζκι, Χούμπερτ (2006). A Concise History of Poland (2nd έκδοση). Κέιμπριτζ: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-61857-1. 
• Γκιμπιάνσκι, Λεόντιντ; Νάιμαρκ, Νόρμαν (2004). The Soviet Union and the Establishment of Communist Regimes in Eastern Europe 1944-1954: A Documentary Collection. NCEEER. 

Περαιτέρω ανάγνωση

• Ταντέους Ζεντσικόφσκι, Polska Lubelska 1944 . Εκδόσεις Spotkania, Βαρσοβία 1990
• Αποστολή στη Μόσχα Αρχειοθετήθηκε 2008-12-14 στο Wayback Machine., Time, 7 Αυγούστου 1944