Πολιτική του Βανουάτου

Το πολίτευμα του Βανουάτου είναι κοινοβουλευτική δημοκρατία, με αρχηγό κυβέρνησης τον πρωθυπουργό, στα πλαίσια ενός πολυκομματικού συστήματος. Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από την κυβέρνηση, ενώ η νομοθετική από την κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο. Η Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη από την κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο. Η κυβέρνηση και η κοινωνία τείνουν να διαχωρίζονται σε γλωσσολογικές – γαλλικές και αγγλικές- γραμμές. Η σύσταση κυβερνήσεων συνασπισμού, ωστόσο, αποδεικνύεται δυσχερής τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας των διαφορών ανάμεσα στους αγγλόφωνους και στους γαλλόφωνους.

Εκτελεστική εξουσία

Πρόεδρος της χώρας είναι ο Μπόλντουιν Λόνσντεϊλ, από τις 22 Σεπτεμβρίου 2014. Οι εξουσίες του είναι εθιμοτυπικές και εκλέγεται με πλειοψηφία των δύο τρίτων, από ειδικό εκλογικό συμβούλιο, που αποτελείται από το κοινοβούλιο και τους επικεφαλής των τοπικών κυβερνήσεων. Η θητεία του προέδρου είναι πενταετής. Ο Πρωθυπουργός του Βανουάτου διορίζει τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου.

Νομοθετική εξουσία

Το Κοινοβούλιο (Parliament ή Parlement), απαρτίζεται από 52 μέλη, τα οποία εκλέγονται για τετραετή θητεία σε πολυεδρικές εκλογικές περιφέρειες. Ο πρόεδρος εκλέγεται από το Κοινοβούλιο. Για θέματα πολιτισμού και γλώσσας συμβουλευτικό ρόλο προς την κυβέρνηση ασκεί το Συμβούλιο των Αρχηγών (Malvatu Mauri), τα μέλη του οποίου αναδεικνύονται από τοπικά συμβούλια φυλάρχων.

Δικαστική εξουσία

Κυριότερο δικαστήριο είναι το 4μελές Ανώτατο Δικαστήριο. Η νομοθεσία βασίζεται στο βρετανικό δίκαιο. Με βάση το Σύνταγμα δύναται να συσταθούν δικαστήρια σε χωριά ή σε νησιά για να διερευνηθούν θέματα εθιμικού δικαίου.

Πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις

Ανεξάρτητο κράτος από τις 30 Ιουλίου του 1980, το Βανουάτου έγινε μέλος του ΟΗΕ την επόμενη χρονιά.

Το Δεκέμβριο του 1991 έπειτα από σχίσμα στο Vanua'aku Pati, ο ηγέτης του γαλλόφωνου κόμματος Ένωση μετριοπαθών Κομμάτων Μαξίμ Καρλότ Κορμάν, εξελέγη ο πρώτος γαλλόφωνος πρωθυπουργός του νησιωτικού κράτους. Ο Κορμάν σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού με το Ενωμένο Εθνικό Κόμμα (NUP) του Γουόλτερ Λίνι, που δημιουργήθηκε από αντάρτες του κόμματος Vanua'aku Pati . Στις 30 Νοεμβρίου του 1995 διεξήχθησαν εκλογές και τον Κορμάν διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία ο ηγέτης του κόμματος UMP , Σερζ Βοχόρ. Εξαιτίας των συνθηκών αστάθειας στο Κοινοβούλιο, υπήρξαν συχνές αλλαγές κυβερνήσεων τα επόμενα δύο χρόνια. Το Νοέμβριο του 1997 διαλύθηκε το κοινοβούλιο από τον Πρόεδρο και έπειτα από εκλογές στις 6 Μαρτίου του 1998, ο ηγέτης του Vanua'aku Pati, Ντόναλντ Καλπόκας, εξελέγη πρωθυπουργός. Το Νοέμβριο του 1999 ο τελευταίος ανατράπηκε με πρόταση μομφής και την ίδια τύχη είχε ο διάδοχός του, Μπαράκ Σοπέ. Το Μάρτιο του 2001 πρωθυπουργός έγινε ο Έντουαρντ Ναταπέι, ο οποίος επέστρεψε στην πρωθυπουργία έπειτα από τη διεξαγωγή των εκλογών του Μαΐου του 2002.

Απόπειρες πραξικοπημάτων και διαφθορά

Ιστορικά, οι αγγλόφωνοι πολιτικοί, όπως ο Γουόλτερ Λίνι και ο Ντόναλντ Καλπόκας ήταν υπέρ της ανεξαρτησίας, ενώ οι γαλλόφωνοι πολιτικοί επιζητούσαν τους συνεχείς δεσμούς με τις αποικιοκρατικές δυνάμεις, ιδιαίτερα με τη Γαλλία. Λίγο πριν την ανεξαρτησία το 1980, το γαλλικών συμφερόντων κίνημα Ναγκριαμέλ του Τζίμι Στίβενς κήρυξε την ανεξαρτησία του νησιού Εσπίριτου Σάντο από τη νέα κυβέρνηση. Μετά την ανεξαρτησία της χώρας, το Βανουάτου ζήτησε βοήθεια από την Παπούα Νέα Γουινέα και αποκαταστάθηκε η τάξη στο νησί. Έκτοτε και ως το 1991 το αγγλικό Vanua'aku Pati άσκησε τη διακυβέρνηση. Παραστρατιωτικοί, από την Κινητή Δύναμη του Βανουάτου, επεχείρησαν ανεπιτυχώς να πραγματοποιήσουν πραξικόπημα το 1996.

Το 2002 ο πρώην πρωθυπουργός και ηγέτης του Μελανησιακού Προοδευτικού Κόμματος (MPP) Μπαράκ Σοπέ καταδικάστηκε για δυο υποθέσεις πλαστογραφίας, ωστόσο του δόθηκε αμνηστία τον επόμενο χρόνο, απόφαση που καταδίκασαν η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία. Το 2003 η κυβέρνηση έλαβε σειρά μέτρων για την πάταξη του ξεπλύματος βρόμικου χρήματος και τελικά το Βανουάτου αφαιρέθηκε από τον κατάλογο του ΟΟΣΑ με τις χώρες που δε συνεργάζονταν με τον Οργανισμό για την πάταξη του φαινομένου.

Πολιτική αστάθεια

Το 2004 ήταν χρονιά πολιτικής αστάθειας. Στις 12 Απριλίου αυτής της χρονιάς εξελέγη πρόεδρος από το Κοινοβούλιο ο Άλφρεντ Μασένγκ Νάλο , προσκείμενος στη συντηρητική Ένωση των Μετριοπαθών Κομμάτων (Union des Partis Moderés ή UMP). Στις 11 Μαΐου απομακρύνθηκε από την εξουσία με απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, όταν αποκαλύφθηκε ότι ο Νάλο είχε καταδικαστεί με αναστολή για διάφορα αδικήματα , μεταξύ των οποίων και η κλεπταποδοχή. Ο Νάλο απεβίωσε το Δεκέμβριο του 2004. Στις βουλευτικές εκλογές της ίδιας χρονιάς, που διεξήχθησαν στις 6 Ιουλίου, το σοσιαλδημοκρατικό Ενωμένο Εθνικό Κόμμα (NUP) κέρδισε 10 έδρες έναντι 8 για το UMP και επίσης 8 για το σοσιαλιστικό Κόμμα Vanuaaku (VP). Νέος πρωθυπουργός έγινε ο αρχηγός του UMP, Σερζ Βοχόρ που σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού , με συμμετοχή του UMP, δύο πολιτικών από το VΡ και ανεξάρτητων. Στις 16 Αυγούστου εξελέγη πρόεδρος από το κοινοβούλιο ο δικηγόρος Καλκότ Ματασκελέκελε. Το Δεκέμβριο η κυβέρνηση Βοχόρ, που σύναψε διπλωματικές σχέσεις με την Ταϊβάν, κατέρρευσε έπειτα από μαζικές παραιτήσεις μελών της και την πρόταση μομφής, που πέρασε με 35 ψήφους υπέρ και 14 κατά. Στις 11 Δεκεμβρίου ανέλαβε νέος πρωθυπουργός ο Χαμ Λίνι από το NUP. Μετά τη διεξαγωγή των εκλογών του 2008, επέστρεψε στην πρωθυπουργία ο Ναταπέι. Στις 3 Οκτωβρίου του 2008 με 31 ψήφους υπέρ της απόρριψης της πρότασης μομφής και 20 ψήφους κατά, το Κοινοβούλιο απέρριψε την πρόταση μομφής εναντίον της κυβέρνησης Ναταπέι. Στις 16 Ιουνίου του 2009 με ψήφους 28 κατά της πρότασης και 18 κατά, η κυβέρνηση έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης.

Το Νοέμβριο του 2009 ο Ναταπέι απώλεσε τη βουλευτική του έδρα επειδή δεν έδωσε εξηγήσεις για την απουσία του από τρεις συνεχείς συνεδριάσεις του κοινοβουλίου και εξωθήθηκε σε παραίτηση από την πρωθυπουργία. Παρότι ο Ναταπέι βρισκόταν στο εξωτερικο για τη σύνοδο κορυφής της Κοινοπολιτείας των Εθνών, το προσωπικό του δεν προσκόμισε τα απαιτούμενα έγγραφα προς τον πρόεδρο της βουλής για να γνωστοποιήσει την απουσία του πρωθυπουργού.

Στις 2 Δεκεμβρίου 2010 έπειτα από πρόταση μομφής στο Κοινοβούλιο, παραιτήθηκε η κυβέρνηση του Ναταπέι και νέος πρωθυπουργός ανέλαβε ο Σάτο Κίλμαν. Ο Κίλμαν ανατράπηκε επίσης με πρόταση δυσπιστίας στο Κοινοβούλιο, η οποία πέρασε με πολύ μικρή διαφορά (26-25) στις 24 Απριλίου 2011. Τον διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία ο Σερζ Βοχόρ. Η θητεία του Βοχόρ ήταν βραχύβια, καθώς το Εφετείο έκρινε αντισυνταγματική την εκλογή του Βοχόρ στην πρωθυπουργία, καθώς ο πολιτικός δεν είχε εκλεγεί με απόλυτη πλειοψηφία (27 ψήφους) αλλά με την πλειοψηφία των μελών του Κοινοβουλίου (26 επί συνόλου 52 βουλευτών). Έτσι, αποκαταστάθηκε στην πρωθυπουργία ο Σάτο Κίλμαν, ο οποίος επέζησε της πρότασης δυσπιστίας με 27 ψήφους κατά της πρότασης και 25 υπέρ.

Στις 16 Ιουνίου 2011 ο ανώτατος δικαστής Βίνσεντ Λιούναμπεκ αποφάνθηκε ότι η αρχική εκλογή του Κίλμαν στην πρωθυπουργία τον Δεκέμβριο του 2010 ήταν μη συνταγματική, καθώς ο "πρόεδρος του Κοινοβουλίου Μαξίμ Καρλότ Κόρμαν είχε διορίσει τον Κίλμαν στην πρωθυπουργία χωρίς να τηρηθεί το Άρθρο 41 άρθρο του Συντάγματος, που αναφέρει ότι ο πρόεδρος απαιτείται να εκλεγεί με μυστική ψηφοφορία". Η πρωθυπουργία του Κίλμαν ακυρώθηκε και ο Ναταπέι επανήλθε στην πρωθυπουργία μέχρι την εκλογή νέου πρωθυπουργού. Οι υπουργοί του Ναταπέι επανήλθαν ως προσωρινοί, με τον Κίλμαν να ξαναγίνεται προσωρινός αντιπρόεδρος της κυβέρνησης..

Ο Κίλμαν κατήλθε υποψήφιος για την πρωθυπουργία και στις 26 Ιουνίου εξελέγη πρωθυπουργός από το Κοινοβούλιο, με 29 ψήφους υπέρ έναντι 23 για τον Σερζ Βοχόρ.

Στις 23 Μαρτίου 2013, τον Κίλμαν αντικατέστησε ο επικεφαλής του κόμματος Συνομοσπονδία των Πρασίνων, Μοάνα Καρκάσις Καλόζιλ. Το κόμμα του στις εκλογές του 2008 πήρε 2 έδρες επί συνόλου 52 στο Κοινοβούλιο. Στις 15 Μαΐου 2014 ο Καλόζιλ παραιτήθηκε μετά την πρόταση δυσπιστίας που πέρασε στο Κοινοβούλιο εναντίον της κυβέρνησής του και νέος πρωθυπουργός ανέλαβε ο Τζο Νάτουμαν. Μετά τη λήξη της θητείας του προέδρου Ιόλου Άμπιλ, νέος πρόεδρος εξελέγη το Σεπτέμβριο του 2014 ο Μπόλντουιν Λόνσντεϊλ.

Τον Ιούνιο του 2015 επέστρεψε στην πρωθυπουργία ο Σάτο Κίλμαν, μετά την πτώση της κυβέρνησης Νάτουμαν, με πρόταση μομφής, για να αντικατασταθεί τον Φεβρουάριο του 2016 από τον γαλλόφωνο Σαρλό Σαλουάι έπειτα από τις γενικές εκλογές του Ιανουαρίου του 2016.

Διοικητική διαίρεση

Επαρχίες του Βανουάτου

Από το 1994 η νησιωτική χώρα υποδιαιρείται σε 6 επαρχίες.

1. Μαλάμπα (περιλαμβάνει τα νησιά Malakula, Ambrym, Paama)
2. Πενάμα (Pentecost, Ambae, Maewo - στα γαλλικά: Pénama)
3. Σανμά (Santo, Malo)
4. Σέφα (Shepherds group, Efate - γαλλικά: Shéfa)
5. Ταφέα (Tanna, Aniwa, Futuna, Erromango, Aneityum - στα γαλλικά: Taféa)
6. Τόρμπα (Torres islands, Banks islands)

Οι επαρχίες είναι αυτόνομες και εκλέγουν τα δικά τους τοπικά κοινοβούλια, που είναι γνωστά επίσημα ως επαρχιακά συμβούλια. Είναι αρμόδια για την είσπραξη των φόρων και νομοθετούν σε θέματα όπως ο τουρισμός. Η επαρχιακή κυβέρνηση αποτελείται από έναν ανώτατο αξιωματούχο, ο οποίος διορίζεται από τον πρωθυπουργό με συμβουλή του συμβουλίου της επαρχίας. Με τη σειρά τους οι επαρχίες διακρίνονται σε δήμους, με επικεφαλής ένα συμβούλιο και έναν δήμαρχο που εκλέγεται ανάμεσα στα μέλη του.

Πηγές

• Andreas Holtz: Nation-Building und die Frage nach Souveränität im Südpazifik vor dem Hintergrund der politischen Geschichte der Republik Vanuatu. Münster/Hamburg/London 2003. ISBN 3-8258-6413-8. (Γερμανικά)
• Πολιτικές εξελίξεις – Βανουάτου.