Πλατεία του Αγίου Πέτρου

Πλατεία του Αγίου Πέτρου
Είδος	πλατεία και boundary point
Αρχιτεκτονική	Ιταλική μπαρόκ αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°54′8″N 12°27′26″E
Διοικητική υπαγωγή	Βατικανό
Χώρα	Βατικανό
Αρχιτέκτονας	Τζαν Λορέντσο Μπερνίνι
	Πολυμέσα
	δεδομένα (π)

Συντεταγμένες: 41°54′7.859″N 12°27′26.060″E / 41.90218306°N 12.45723889°E / 41.90218306; 12.45723889

Η Πλατεία του Αγίου Πέτρου (ιταλ. Piazza San Pietro, λατ. Forum Sancti Petri) είναι μεγάλη πλατεία που βρίσκεται ακριβώς μπροστά από τον επιβλητικό ομώνυμο ναό, τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, το ανεξάρτητο παπικό κράτος μέσα στην πόλη της Ρώμης.

Στο κέντρο της πλατείας βρίσκεται ένας αιγυπτιακός οβελίσκος που υψώθηκε στη σημερινή του θέση το 1586. Ο Ιταλός αρχιτέκτονας και γλύπτης Τζαν Λορέντσο Μπερνίνι σχεδίασε την πλατεία σχεδόν εκατό χρόνια αργότερα, μαζί με τις πλατιές κιονοστοιχίες που πλαισιώνουν την πλατεία και αποτελούνται από συνολικά 284 κίονες τοσκανικού ρυθμού (Ρόμπερτ Φυρνώ - Τζόρνταν, Ιστορία της Αρχιτεκτονικής, σ. 266) και ύψους 15 μέτρων, σε τετραπλή σειρά, οι οποίες αγκαλιάζουν τους επισκέπτες συμβολίζοντας τις αγκάλες της Μητέρας Εκκλησίας. Υπάρχει επίσης ένα γρανιτένιο σιντριβάνι του Μπερνίνι, εργο του 1675, και συμμετρικά ως προς αυτό ένα άλλο συντριβάνι, σχεδιασμένο από τον Κάρλο Μαντέρνο το 1613. Στην πλατεία εγκαταστάθηκε το 2019 το γλυπτό Angels Unawares, αφιερωμένο στους ανά τον κόσμο μετανάστες και πρόσφυγες, με πρωτοβουλία του Πάπα Φραγκίσκου.

Η Πλατεία του Αγίου Πέτρου έχει μέγιστο πλάτος 240 μέτρων, ενώ το μέγιστο μήκος της φθάνει τα 340 μέτρα.

Ιστορία

Ο ανοικτός χώρος μπροστά στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου αναδιαμορφώθηκε από τον Τζαν Λορέντσο Μπερνίνι από το 1656 ως το 1667, υπό την καθοδήγηση του Πάπα Αλέξανδρο Ζ΄, ως ένα κατάλληλο προαύλιο του ναού, σχεδιασμένο «έτσι ώστε ο μεγαλύτερος δυνατός αριθμός ανθρώπων να μπορούν να δουν τον Πάπα να δίνει την ευλογία του, είτε από το μέσο της προσόψεως του ναού, είτε από ένα παράθυρο του Ανακτόρου του Βατικανού» (Norwich 1975, σελ. 175). Ο Μπερνίνι προηγουμένως είχε εργασθεί στο εσωτερικό της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου επί δεκαετίες. Για να περικλείσει τον χώρο μπροστά στον ναό, προτίμησε μία κιονοστοιχία σε τοσκανικό ρυθμό, τον απλούστερο στο κλασικό «λεξιλόγιο», έτσι ώστε να αποφύγει τον ανταγωνισμό με την ανακτορική πρόσοψη του Κάρλο Μαντέρνο, αλλά εφάρμοσε το σχέδιο σε μία χωρίς προηγούμενο κολοσσιαία κλίμακα, προκειμένου να περικλείσει όλο τον χώρο και να δημιουργήσει μία αίσθηση δέους.

Υπήρχαν πολλοί περιορισμοί από προϋπάρχουσες δομές. Οι ογκώδεις επεκτάσεις του Ανακτόρου του Βατικανού συμπίεζαν τον χώρο στα δεξιά της προσόψεως του ναού: οι δομές αυτές έπρεπε να κρυφθούν χωρίς να εμποδίζουν τη θέα από και προς τα παπικά διαμερίσματα του ανακτόρου. Προϋπήρχαν επίσης ο οβελίσκος και το γρανιτένιο συντριβάνι του Μαντέρνο στη μία πλευρά. Ο Μπερνίνι κατέστησε το συντριβάνι τη μία από τις εστίες του ovato tondo, δηλαδή του προσεγγιστικά ελλειψοειδούς-ωοειδούς σχήματος της κεντρικής πλατείας^[2].

Η Πλατεία και η Βασιλική του Αγίου Πέτρου το 1909

Οι κιονοστοιχίες

Οι κιονοστοιχίες της Πλατείας του Αγίου Πέτρου

Οι τεράστιες τοσκανικές κιονοστοιχίες αποτελούνται από 248 κίονες και 88 πίλαστρα, με 140 αγάλματα αγίων να διακοσμούν το επιστέγασμα, και τον θυρεό του Πάπα Αλεξάνδρου Ζ΄. Πλαισιώνουν το τραπεζοειδές προαύλιο της βασιλικής και το πλάτους 240 μέτρων ελλειψοειδές τμήμα της πλατείας. Οι κιονοστοιχίες καθορίζουν τα όρια της Πλατείας του Αγίου Πέτρου. Το ελλειψοειδές κέντρο της πλατείας, που δημιουργεί αντίθεση με το τραπεζοειδές, περιβάλλει τον επισκέπτη με «τις αγκάλες της Μητρός Εκκλησίας», κατά την έκφραση του ίδιου του Μπερνίνι. Στη νότια πλευρά της πλατείας οι κιονοστοιχίες ορίζουν και «επισημοποιούν» τον χώρο, με τους Κήπους Μπαρμπερίνι να υψώνουν ακόμα έναν ορίζοντα πεύκων. Στη βόρεια πλευρά η κιονοστοιχία σποκρύπτει διάφορες κτηριακές δομές του Βατικανού, με μόνο τους ανώτερους ορόφους του Ανακτόρου του Βατικανού να φαίνονται από την πλατεία.

Ο οβελίσκος

Στο κέντρο της πλατείας ορθώνεται ένας αιγυπτιακός οβελίσκος από κόκκινο γρανίτη με ύψος 25,36 μέτρα. Υποστηρίζεται από μπρούτζινους λέοντες και με τον θυρεό της οικογένειας Chigi και τον σταυρό στην κορυφή το σύνολο φθάνει σε ύψος τα 41 μέτρα. Ο οβελίσκος αυτός είναι πανάρχαιος: υψώθηκε αρχικώς στην Ηλιούπολι της Αιγύπτου από έναν άγνωστο φαραώ της 5ης Δυναστείας (περ. 2494 – 2345 π.Χ.). Κατά τους 44 αιώνες που μεσολάβησαν μέχρι σήμερα μετακινήθηκε με επιτυχία τρεις φορές.

Ο οβελίσκος της Πλατείας του Αγίου Πέτρου

Ο Αυτοκράτορας Αύγουστος (περ. 63 π.Χ. – 14 μ.Χ.) διέταξε τη μεταφορά του οβελίσκου στην Ιουλιανή Αγορά (φόρουμ) της Αλεξανδρείας, όπου παρέμεινε μέχρι το 37 μ.Χ., οπότε ο Καλιγούλας κατεδάφισε την Αγορά και μετέφερε τον οβελίσκο στη Ρώμη. Διέταξε και τοποθετήθηκε στο Ιπποδρόμιο του Νέρωνα, στο οποίο μαρτύρησε ο Απόστολος Πέτρος. Τέλος, μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση το 1586 από τον αρχιτέκτονα και μηχανικό Ντομένικο Φοντάνα με εντολή του Πάπα Σίξτου Ε΄. Το μηχανικό αυτό επίτευγμα για την εποχή (ο οβελίσκος ζυγίζει 322 τόνους) απαθανατίσθηκε σε μία σειρά χαρακτικών. Ο οβελίσκος του Βατικανού είναι ο μοναδικός στη Ρώμη που δεν γκρεμίστηκε από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Λεγόταν (θρύλος του Μεσαίωνα) ότι στη βάση ή στην επίχρυση σφαίρα στην κορυφή του οβελίσκου υπήρχε στάχτη του Καίσαρα^[3], ενώ στην κορυφή του λέγεται ότι βρίσκονται κομμάτια από τον Τίμιο Σταυρό.

Πλακόστρωση

Η πλακόστρωση διακοσμείται από ακτινωτές γραμμές, που διασπούν τη μονοτονία της. Το 1817 τοποθετήθηκαν στρογγυλοί λίθοι που σημειώνουν το άκρο της σκιάς του οβελίσκου το μεσημέρι όταν ο ήλιος εισερχόταν στο κάθε ζώδιο, μετατρέποντας έτσι τον οβελίσκο στον γνώμονα ενός γιγαντιαίου ηλιακού ρολογιού. Κάτω είναι μία άποψη της Πλατείας του Αγίου Πέτρου όπως φαίνεται από τον τρούλο του ναού.

Η θέα της Πλατείας και της Ρώμης από τον τρούλο της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου (Ιούνιος 2007)

Φωτοθήκη

Συντριβάνι της Πλατείας
Κιονοστοιχία και συντριβάνι
Οι φανοί της κιονοστοιχίας
Πανόραμα της άδειας πλατείας υπο βροχή
Μερικά από τα αγάλματα αγίων πάνω στις κιονοστοιχίες
Η Πλατεία σε απεικόνιση του Βιβιάνο Κοντάτσι το 1630
Το συντριβάνι του Μπερνίνι (1675)
Το στήσιμο του οβελίσκου το 1586 χρειάσθηκε 13 μήνες
Το στήσιμο του οβελίσκου στην Πλατεία

Παραπομπές

↑ (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2018.
↑ Οι πραγματικές εστίες σημειώνονται πάνω στο πλακόστρωτο με στρογγυλές πέτρες 6,5 μέτρα πέρα από το εξωτερικό χείλος του ρόδου-πυξίδας που έχει κέντρο τον οβελίσκο, σε κάθε του πλευρά: όταν ο επισκέπτης σταθεί πάνω σε μία από τις στρογγυλές πέτρες, οι σειρές των 4 κατά πλάτος κιόνων ευθυγραμμίζονται ακριβώς, με τους κίονές τους τον ένα πίσω από τον άλλο.
↑ Touring Club Italiano: Roma e Dintorni

Πηγές

Hibbert, Christopher: Rome: The biography of a city, Penguin, Λονδίνο 1985
Norwich, John Julius (επιμ.): Great Architecture of the World 1975, ISBN 0-394-49887-9
Touring Club Italiano, Roma e Dintorni

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Saint Peter's Square στο Wikimedia Commons

[bf2de1ecdd9f1e29589dae68b577d20b6208fbeb-1] (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2018.

[2] Οι πραγματικές εστίες σημειώνονται πάνω στο πλακόστρωτο με στρογγυλές πέτρες 6,5 μέτρα πέρα από το εξωτερικό χείλος του ρόδου-πυξίδας που έχει κέντρο τον οβελίσκο, σε κάθε του πλευρά: όταν ο επισκέπτης σταθεί πάνω σε μία από τις στρογγυλές πέτρες, οι σειρές των 4 κατά πλάτος κιόνων ευθυγραμμίζονται ακριβώς, με τους κίονές τους τον ένα πίσω από τον άλλο.

[3] Touring Club Italiano: Roma e Dintorni

[1]

[2]

[3]