Πετραία Αραβία

Η Πετραία Αραβία ή Πετραία, επίσης γνωστή ως Αραβική Επαρχία της Ρώμης (λατινικά: Provincia Arabia‎‎, αραβικά: العربية البترائية‎‎) ή απλά Αραβία ήταν παραμεθόρια επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η οποία ξεκίνησε τον 2ο αιώνα. Αποτελείται από το πρώην Βασίλειο των Ναβαταίων στην Ιορδανία, το νότιο Λεβάντε, τη χερσόνησο του Σινά και τη βορειοδυτική Αραβική Χερσόνησο.

Πρωτεύουσα της ήταν η Πέτρα. Συνόρευε στα βόρεια με τη Συρία, στα δυτικά με την Ιουδαία (συγχωνεύτηκε με τη Συρία από το 135 μ.Χ.) και την Αίγυπτο, και στα νότια και ανατολικά από την υπόλοιπη Αραβία, γνωστή ως Έρημος της Αραβίας (Arabia Deserta) και Ευδαίμων Αραβία.

Η επικράτεια προσαρτήθηκε από τον αυτοκράτορα Τραϊανό, όπως πολλές άλλες ανατολικές παραμεθόριες επαρχίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αλλά κράτησε, σε αντίθεση με την Αρμενία, τη Μεσοποταμία και την Ασσυρία, πολύ μετά την κυριαρχία του Τραϊανού. Ήταν γενέτειρα του αυτοκράτορα Φιλίππου, ο οποίος γεννήθηκε γύρω στο 204. Ως συνοριακή επαρχία, περιελάμβανε έρημο, που κατοικούνταν από αραβικά φύλα, και συνόρευε με την παρθιακή ενδοχώρα.

Αν και υπόκειτο σε ενδεχόμενη επίθεση από τους Πάρθους και τους Παλμυρηνούς, δεν είχε τις συνεχείς επιδρομές, που αντιμετώπιζαν σε άλλες περιοχές στα ρωμαϊκά σύνορα, όπως η Γερμανία και η Βόρεια Αφρική, ούτε την παγιωμένη πολιτιστική παρουσία, που όριζε τις υπόλοιπες, πιο εξελληνισμένες ανατολικές επαρχίες.

Γεωγραφία

Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στην εποχή του Αδριανού (κυβέρνησε 117–138 μ.Χ.). Στη δυτική Ασία, φαίνεται η αυτοκρατορική επαρχία της Πετραίας Αραβίας (Ιορδανία / ΒΔ Σαουδική Αραβία / Σινά). Μια μόνο λεγεώνα αναπτύχθηκε εκεί το 125 μ.Χ.

Η γεωγραφική σύνθεση της Αραβίας έχει κάποια παραλλαγή. Περιλαμβάνει το σχετικά εύφορο οροπέδιο Μωάβ, το οποίο λάμβανε 200 χιλιοστά ετήσιων βροχοπτώσεων, στο νοτιότερο άκρο του οποίου βρίσκεται η Πέτρα, η οποία μαζί με την Μπόσ(τ)ρα, μαζί αποτελούν την πολιτική πρωτεύουσα της επαρχίας.

Αφιλόξενος τόπος, ωστόσο, και μαζί με την έρημο του Σινά, η άνυδρη περιοχή Νεγκέβ εκτείνεται βόρεια του Σινά. Υπάρχουν επίσης και οι παράκτιες περιοχές γύρω από την Ερυθρά Θάλασσα, τα εδάφη γνωστά ως Χισμά, που αναπτύσσονται στα βόρεια αυτής της ακτής, και το πανταχού παρόν βραχώδες έδαφος.

Μεγάλες πόλεις

Η Πέτρα, μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της Πετραίας Αραβίας, έχει πλέον χαρακτηριστεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.

Το μεγαλύτερο μέρος της Αραβίας ήταν αραιοκατοικημένο και οι πόλεις της βρίσκονται συγκεντρωμένες στα βόρεια, προς τον ποταμό Ιορδάνη. Το μόνο σημαντικό λιμάνι είναι η Άκαμπα, η οποία βρίσκεται στην άκρη ενός μεγάλου κόλπου από την Ερυθρά Θάλασσα με το ίδιο όνομα. Το 106 μ.Χ., όταν ο Κορνήλιος Πάλμα ήταν κυβερνήτης της Συρίας, το τμήμα της Αραβίας υπό την κυριαρχία της Πέτρας απορροφήθηκε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ως τμήμα της Πετραίας Αραβίας και η Πέτρα έγινε η πρωτεύουσά της.

Η Πέτρα υποχώρησε γρήγορα υπό τη ρωμαϊκή κυριαρχία, σε μεγάλο βαθμό από την ανάκτηση των θαλάσσιων εμπορικών οδών. Το 363, ένας σεισμός κατέστρεψε πολλά κτίρια και κατέστρεψε το ζωτικό σύστημα διαχείρισης νερού. Η παλιά πόλη της Πέτρας ήταν η πρωτεύουσα της βυζαντινής τρίτης επαρχίας της Παλαιστίνης και πολλές εκκλησίες της βυζαντινής περιόδου ανασκάφηκαν μέσα και γύρω από την Πέτρα. Σε μια από αυτές, βρέθηκαν 140 πάπυροι, οι οποίοι περιείχαν κυρίως συμβόλαια, που χρονολογούνται από το 530 έως το 590, αποδεικνύοντας ότι η πόλη εξακολουθούσε να ανθίζει τον 6ο αιώνα.

Ιστορία

Ρωμαϊκή κατάκτηση

Πριν από την ρωμαϊκή κυριαρχία το 106 μ.Χ., η περιοχή κυβερνούνταν από τον Ραβήλ Β' τον Σωτήρα, τον τελευταίο βασιλιά των Ναβαταίων, ο οποίος είχε κυβερνήσει από το 70 μ.Χ. Όταν πέθανε, η τρίτη λεγεώνα της Κυρηναϊκής μετακόμισε βόρεια από την Αίγυπτο στην Πέτρα. Η κατάκτηση της Ναβαταίας μπορεί καλύτερα να περιγραφεί ως περιστασιακή, μια πράξη από τον Τραϊανό για να παγιώσει τον έλεγχο της περιοχής, πριν προχωρήσει στα σχέδιά του για την περιοχή πέρα από τον Τίγρη και τελικά στη Μεσοποταμία.

Η κατάκτηση της Αραβίας δεν γιορτάστηκε επίσημα μέχρι την ολοκλήρωση της Νέας Τραϊανής Οδού. Αυτός ο δρόμος επεκτάθηκε κάτω από το κέντρο της επαρχίας από την Μπόσρα μέχρι την Άκαμπα. Μόλις ολοκληρώθηκε το έργο, νομίσματα, με την προτομή του Τραϊανού στην εμπρόσθια όψη και μια καμήλα στο πίσω μέρος, κόπηκαν για να τιμήσουν την απόκτηση της Αραβίας. Αυτά τα νομίσματα κόπηκαν μέχρι το 115, οπότε η ρωμαϊκή αυτοκρατορική εστία στράφηκε πιο μακριά προς τα ανατολικά.

Ο δρόμος συνέδεε όχι μόνο την Μπόσρα με την Άκαμπα, που εκτός από το λιμάνι δεν φαίνεται να έχει μεγάλη σημασία για την αυτοκρατορική κυβέρνηση, αλλά και με την Πέτρα, που βρισκόταν στο κέντρο της επαρχίας, ανάμεσα στα δύο άκρα του δρόμου. Αν και ο Τραϊανός δήλωσε ότι η Μπόσρα είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας, απέδωσε επίσης στην Πέτρα το καθεστώς της μητρόπολης, ως ένδειξη ότι συμφώνησε για τη σημασία της με τον διάδοχό του, τον Αδριανό, ο οποίος την θεωρούσε αξιοπρεπή και ιστορική.

Πρόσφατα, ανακαλύφθηκαν στοιχεία ότι οι ρωμαϊκές λεγεώνες κατέλαβαν την Έγρα υπό τον Τραϊανό στην ορεινή περιοχή Χιτζάζ της βορειοανατολικής Αραβίας, αυξάνοντας την επέκταση της νότιας επαρχίας της Πετραίας Αραβίας.

Εκρωμαϊσμός

Με τη ρωμαϊκή κατάκτηση ήρθε η επιβολή των λατινικών και ελληνικών στον επίσημο λόγο. Αυτό ήταν τυπικό για μια επαρχία στην Ανατολική Ρώμη, αλλά η Αραβία είχε πολύ λιγότερη ιστορία εξελληνισμού και εκρωμαϊσμού από τους γείτονές της και η ελληνική γλώσσα χρησιμοποιούνταν ελάχιστα πριν από την εισαγωγή της από τους Ρωμαίους. Μετά την κατάκτηση, όμως, τα ελληνικά υιοθετήθηκαν ευρέως, καθώς και επίσημα, αντικαθιστώντας πρακτικά την ναβαταϊκή γλώσσα και τα αραμαϊκά. Η εμφάνιση των λατινικών στην επαρχία ήταν σπάνια και περιοριζόταν σε περιπτώσεις όπως η επιγραφή του τάφου του Λουκίου Ανινίου Σέξτιου Φλωρεντίνου, κυβερνήτη το 127, και, κάπως παράδοξα, σε προσωπικά ονόματα.

Με την εισαγωγή της ρωμαϊκής κυριαρχίας, μαζί με πολλές πτυχές της κλασικής ρωμαϊκής κοινωνικοποίησης, όπως δημόσια έργα και ο δοξασμός του στρατού, ήρθε και η εισαγωγή ορισμένων ελληνικών πολιτιστικών και κοινωνικών αξιών. Η Αραβία προσαρμόστηκε στη νέα κουλτούρα τόσο πλήρως, που φαίνεται ότι οι αρχικές γλωσσικές ομάδες εξαφανίστηκαν. Υπήρχαν διάσπαρτες ναβαταϊκές επιγραφές κατά την περίοδο της αυτοκρατορικής ρωμαϊκής κυριαρχίας.

Η Αραβία κατά την ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Όταν ο Αβίδιος Κάσσιος εξεγέρθηκε εναντίον του θεωρούμενου νεκρού Μάρκου Αυρήλιου, δεν έλαβε υποστήριξη από την επαρχία της Αραβίας, κάτι που παραβλέπουν ορισμένοι ιστορικοί, λόγω του γεγονότος ότι η Αραβία δεν είχε τον πλούτο ή την πολιτική δύναμη της Συρίας. Η Αραβία απάντησε παρόμοια, όταν ο κυβερνήτης της Συρίας, Πεσκένιος Νίγηρ, αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας το 193.

Η Μπόστρα, ένα σημαντικό κέντρο εμπορίου

Όταν ο Σεπτίμιος Σεβήρος ήρθε στην εξουσία και αφαίρεσε από τη συριακή πόλη της Αντιόχειας το καθεστώς της ως Μητρόπολη για το ρόλο της στην εξέγερση και επέβαλε τιμωρία σε οποιονδήποτε άλλον ήταν αρκετά άτυχος για να επιλέξει τη λάθος πλευρά, η Γ' Κυρηναϊκή έλαβε τον τιμητικό τίτλο "Σεβηριανή". Επιπλέον, ο κυβερνήτης της Αραβίας επετράπη να συνεχίσει στη θέση του ως ανταμοιβή για την πίστη του. Η Συρία αργότερα χωρίστηκε στα δύο και η Αραβία επεκτάθηκε και περιλάμβανε πλέον το Λατζάτ και το Τζεμπέλ Δρουζ, ένα τραχύ έδαφος νότια της Δαμασκού, καθώς και τη γενέτειρα του Φίλιππου του Άραβα.

Ο Σεβήρος είχε διευρύνει μια επαρχία, που ήταν ήδη τεράστια. Στη συνέχεια προχώρησε στη διεύρυνση της αυτοκρατορίας μέσω της κατάκτησης της Μεσοποταμίας. Η μεταφορά των Λατζάτ και Τζεμπέλ Δρουζ φαινόταν να ήταν μέρος μιας έξυπνης σειράς πολιτικών πράξεων από την πλευρά του αυτοκράτορα για την παγίωση του ελέγχου της περιοχής πριν από αυτήν την κατάκτηση. Η Αραβία έγινε η ιδεολογική βάση εξουσίας του Σεπτέμιου Σεβήρου στη ρωμαϊκή Εγγύς Ανατολή. Η προφανής ανάγκη μετριασμού και εξομάλυνσης της εξουσίας της επαρχίας της Συρίας, η οποία είχε αποδειχθεί επανειλημμένως πυρήνας εξέγερσης, επιτεύχθηκε τότε σε τρία μέρη:

• αναδιοργάνωση της Συρίας σε δύο πολιτικές μονάδες
• μείωση της επικράτειάς της υπέρ της Αραβίας και
• ο γάμος του αυτοκράτορα με την ευφυή Ιουλία Δόμνα.

Η Αραβία έγινε ένα τέτοιο σύμβολο πίστης στον Σεβήρο και την αυτοκρατορία, που κατά τη διάρκεια του πολέμου του εναντίον του Κλαύδιου Αλβίνου στη Γαλατία, οι Σύριοι αντίπαλοι διέρρευσαν φήμη ότι η Τρίτη Κυρηναϊκή Λεγεώνα είχε αυτομολήσει. Το ότι θα είχε σημασία για κάποιον στην Γαλατία ότι εξεγέρθηκε μια μόνο λεγεώνα σε μια συνοριακή επαρχία στην άλλη πλευρά της αυτοκρατορίας υποδηλώνει την πολιτική ταλάντευση, που είχε συγκεντρώσει η Αραβία. Χωρίς να είναι έδαφος με σημαντικό πληθυσμό, πόρους ή ακόμη και στρατηγική θέση, είχε γίνει ένα θεμέλιο της ρωμαϊκής κουλτούρας. Ότι ήταν ανατολική ρωμαϊκή κουλτούρα δεν φαινόταν να πτοεί τη Δύση, ακριβώς επειδή η Αραβία είχε τόσο λίγα και παρόλ' αυτά μπορούσε να χαρακτηρίζεται ως ρωμαϊκή και να είναι πιστή στην Αυτοκρατορική Ρώμη.

Με την αναδιάρθρωση της αυτοκρατορίας από τον αυτοκράτορα Διοκλητιανό το 284-305, η επαρχία της Αραβίας διευρύνθηκε, ώστε να περιλαμβάνει τμήματα του σημερινού Ισραήλ. Η Αραβία μετά τον Διοκλητιανό έγινε μέρος της Επισκοπής της Ανατολής.

Βυζαντινή κυριαρχία

Ως μέρος της Επισκοπής της Ανατολής, η Αραβία αποτέλεσε πρώτη γραμμή στους πολέμους Βυζαντινών-Σασσανίδων. Τον 5ο ή 6ο αιώνα μετατράπηκε σε Τρίτη Επαρχία Παλαιστίνης.

Δείτε επίσης

• Άραβες
• Αραβική Χερσόνησος
• Προϊσλαμική Αραβία
• Πέτρα

Βιβλιογραφία

• G. W. Bowersock, Roman Arabia, (Harvard University Press, 1983)
• Fergus Millar, Roman Near East, (Harvard University Press, 1993)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Arabia Petraea στο Wikimedia Commons