De fato

To Περί Μοίρας του Κικέρωνα είναι μία μερικώς χαμένη φιλοσοφική πραγματεία, γραμμένη το 44 Π.Κ.Ε. Μόνο τα 2/3 του έργου διασώζονται· η αρχή και ο τέλος λείπουν. Παίρνει τη μορφή διαλόγου, αν και εμφανίζεται περισσότερο σαν ανάλυση, όπου οι συνομιλητές είναι ο Κικέρων και ο φίλος του Άουλος Χίρτυος.

De fato

Συγγραφέας	Μάρκος Τούλλιος Κικέρων
Τίτλος	De fato
Γλώσσα	Λατινικά
Ημερομηνία δημιουργίας	0ος αιώνας π.Χ.
Μορφή	Διάλογος
Θέμα	Μοίρα and ελεύθερη βούληση
δεδομένα ()

Στο έργο, ο Κικέρων αναλύει την έννοια της Μοίρας και προτείνει ότι η ελεύθερη βούληση είναι μια κατάσταση της πρώτης. Παρ' όλα αυτά, δεν ασχολείται, σκόπιμα, με την διάκριση ανάμεσα στον φαταλισμό και στην αιτιοκρατία.

Φαίνεται ότι το Περί Μοίρας αποτελεί ένα προσάρτημα της πραγματείας για την θεολογία, η οποία αποτελείται από τα τρία βιβλία του Περί της Φύσεως των Θεών και δύο του Περί Μαντικής. Αυτά τα τρία βιβλία παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για την στωική κοσμολογία και θεολογία.

Ιστορικό

To Περί Μοίρας είναι μέρος της δεύτερης ομάδας έργων του Κικέρωνα. Έχει συνταχθεί στο Ποτσουόλι μεταξύ 17 Απριλίου και 23 Μαΐου του 44 Π.Κ.Ε. Σε κάθε περίπτωση, το έργο θα είχε πιθανόν ολοκληρωθεί πριν από την ανεπιτυχή αναχώρηση του Κικέρωνα για την Ελλάδα τον Ιούλιο του ίδιου έτους. Το έργο γράφτηκε βιαστικά, καθώς ο Κικέρωνας ετοιμαζόταν να επιστρέψει στη πολιτική σκηνή.

Επιχειρηματολογία

O Χίρτυος σημειώνει ότι ο Κικέρων έχει υιοθετήσει την ακαδημική μέθοδο έρευνας: επιχειρηματολογώντας κατά όλων των προτάσεων. Συνεπώς, σκιαγραφεί τις θέσεις του Δημοκρίτου, του Ηρακλείτου, του Εμπεδοκλή και του Αριστοτέλη, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι όλα γίνονται από ανάγκη. Ως εκ τούτου, ο Κικέρων αναπτύσσει τις προτάσεις σχετικά με την μοίρα και την αναγκαιότητα:

"Εάν όλα συμβαίνουν από την μοίρα, συμβαίνουν με μια προγενέστερη αιτία· και αν αυτή αποτελεί πραγματική επιθυμία, τότε είναι πραγματικό και αυτό που ακολουθεί την επιθυμία, και συνεπώς πραγματική συναίνεση. Αλλά εάν η αιτία της επιθυμίας δεν βρίσκεται μέσα μας, τότε η ίδια δεν βρίσκεται στη δύναμή μας· και αν συμβαίνει αυτό, τότε αυτά τα πράγματα που μας ήρθαν από επιθυμία δεν βρίσκεται μέσα μας. Επομένως, η συναίνεση και η πράξη δεν βρίσκεται στη δύναμή μας· και από αυτό προκύπτει ότι ούτε ο έπαινος, ούτε η κατηγορία είναι δίκαια πράγματα, ούτε οι τιμές, ούτε η τιμωρία"

Ο Κικέρων ουσιαστικά απορρίπτει αυτή την πρόταση ως αντίθετη σε αυτό που φαίνεται, αλλά θεωρεί την ελευθερία μια αναγκαιότητα για την ηθική ζωή. Τέλος, ο Κικέρων υποστηρίζει αυτή την θέση, καθώς είναι πεισμένος συναισθηματικά ότι είναι στη δύναμη του ανθρώπου να αποκτήσει την αρετή· εάν ο ντετερμινισμός ήταν η τάξη των πραγμάτων, τότε μια τέτοια ικανότητα δεν θα ήταν πραγματική.

Πηγές

• De Fato, Latin text, at The Latin Library
• H. Rackham, (1948) Cicero: De Oratore, Vol. ii. Loeb Classical Library. [De Fato between pages 189-251]