Παλιουριά Γρεβενών

Η Παλιουριά (παλαιά ονομασία: Ζημνιάτσι) είναι χωριό του νομού Γρεβενών.

Παλιουριά
Παλιουριά Παλιουριά
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Δυτική Μακεδονία
Γεωγραφία
Νομός	Γρεβενών
Υψόμετρο	500 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος	325
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Ζημνιάτσι
Ταχ. κώδικας	512 00

Γεωγραφική Θέση

Το χωριό βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του νομού Γρεβενών, στους πρόποδες της δυτικής απόληξης των Καμβουνίων ορέων και συγκεκριμένα της υψηλότερης κορυφής αυτών, η οποία είναι γνωστή με το όνομα Μπουνάσια ή Βουνάσσα. Το χωριό, στα δυτικά του οποίου ρέει ο Αλιάκμονας, είναι ένα από τα επτά χωριά της περιοχής της Φιλουρίας και είναι κτισμένο σε υψόμετρο 500 περίπου μέτρων, απέχει δε από την πόλη των Γρεβενών 46 χλμ. και 15 χλμ. από την κοντινή κωμόπολη της Δεσκάτης.

Ιστορία

Η Παλιουριά κατοικείται από παλαιοτάτων χρόνων καθώς αποτελούσε σημαντικό εμπορικό πέρασμα, κατά τη βυζαντινή περίοδο αλλά και διασταύρωση των μεγάλων δρόμων Σερβίων-Γρεβενών και Ελασσόνας-Γρεβενών, κατά την Τουρκοκρατία. Προσφάτως, μάλιστα,η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως, στη θέση Κεραμαριό, βορειοδυτικά του σημερινού οικισμού, αρχαίο οικισμό της Τυμφαίας, μίας από τις διοικητικές περιοχές του Μακεδονικού Βασιλείου, επιβεβαιώνοντας έτσι τη μακραίωνη ιστορία της περιοχής.

Το παλαιότερο όνομα του χωριού ήταν Ζημνιάτσι, καθώς οι Τούρκοι αγάδες αποκαλούσαν "ζημιάρηδες" τους κατοίκους της Παλιουριάς, οι οποίοι αντιδρούσαν έντονα στην επιβολή επαχθέστερης φορολογίας, στα μισά του 19ου αιώνα. Κατ' άλλη εκδοχή, το προηγούμενο όνομα ήταν Σμηάτσι και προέρχοταν από το αρχαιοελληνικό ρήμα σμήω(=σφουγγίζω, καθαρίζω) καθότι, σύμφωνα με τις αντιλήψεις των κατοίκων, τα νερά μιας από τις δεξαμενές του χωριού, της Μπιτέρνας, είχαν θεραπευτικές ιδιότητες.

Κατά την πρώτη ιστορική αναφορά του χωριού, από έναν περιοδεύοντα, στη Φιλουρία, καλόγερο, γίνεται λόγος για την ύπαρξη τριών οικισμών, στην περιοχή της σημερινής Παλιουριάς, το Απανοχώρι, το Μεσοχώρι και το Κατωχώρι, έκαστος των οποίων είχε τρεις ναούς, οι περισσότεροι εκ των οποίων διατηρούνται, μετά από τις εργασίες αναστηλώσης τους, έως και σήμερα. Στην ύπαρξη των εννέα ναών οφειλόταν και η συνήθεια των κατοίκων να αποκαλούν το χωριό τους "9 Ζμιάτσια". Μετά το 1860 και την καταστροφή του χωριού από τους Τούρκους, οι τρεις οικισμοί συνενώθηκαν σε έναν, αυτόν του Μεσοχωρίου.

Η Παλιουριά ελευθερώνεται από τον ελληνικό στρατό, στις 10 Οκτωβρίου του 1912 και εν συνεχεία, συμπεριλαμβάνεται στην κοινότητα Καρπερού. Το 1928 μετονομάζεται και αποκτά το σημερινό της όνομα, το οποίο οφείλεται στα ακανθώδη φυτά, παλιούρια, που αφθονούν στην περιοχή. Το 1963 γίνεται αυτόνομη κοινότητα ενώ από το 1998 αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Δεσκάτης και ήδη σήμερα τοπική κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Δεσκάτης του δήμου Δεσκάτης.

Η Παλιουριά σήμερα

Η Παλιουριά ξανακτίστηκε, ουσιαστικά, μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ενώ η εικόνα της μεταβλήθηκε ριζικά, μετα τον καταστροφικό σεισμό του 1995 και την κατασκευή σύγχρονων, αντισεισμικών κατοικιών. Ο πληθυσμός της, ο οποίος αποτελείται από γηγενείς Γρεβενιώτες και από μικρασιάτες πρόσφυγες, μειώθηκε αισθητά τις δεκαετίες του 1960 και 1970, λόγω της μετανάστευσης των νέων της σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδας και στο εξωτερικό, ιδίως στη Γερμανία, προς αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Σήμερα, η Παλιουριά αριθμεί περίπου 400 μόνιμους κατοίκους και είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά των Γρεβενών.

Οι κάτοικοι της ασχολούνται με τη γεωργία (καλλιέργεια σιτηρών, αραβόσιτου, καπνού κ.α.), με την κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα, βοειδή) ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ανάπτυξη και του τομέα παροχής υπηρεσιών, με την ίδρυση επιχειρήσεων εστίασης και εμπορίου τοπικών προϊόντων, ως απόρροια της τουριστικής ανάπτυξης του νομού Γρεβενών.

Αξιοθέατα

Το σημαντικότερο αξιοθέατο της Παλιουριάς είναι, αναμφίβολα, το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας ή της Μπουνάσσας, το οποίο κτίστηκε το 1148. Αρχικά, ήταν γυναικεία μονή αλλά μετατράπηκε σε ανδρώνα, κατά τον 18ο αιώνα, οπότε και γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή του. Ήταν φημισμένο για τον πλούτο του, αφού διέθετε μεγάλες γεωργικές εκτάσεις στην περιοχή της Παλιουριάς, νερόμυλο, κοπάδια αιγοπροβάτων και βοειδών, άλογα, μουλάρια και μελίσσια. Λειτουργούσε, παράλληλα, ως κρυφό σχολειό, ως νοσοκομείο αρρώστων, φυματικών, ψυχασθενών και αργότερα, τραυματισμένων Μακεδονομάχων. Απότέλεσε λημέρι κλεφτών κι αρματολών, φιλοξένησε τον αγωνιστή για την απελευθέρωση των Γρεβενών, Θεόδωρο Ζιάκα αλλά και τον Παύλο Μελά ενώ, εκεί κατέφυγαν, το Φεβρουάριο του 1944, οι κάτοικοι της Παλιουριάς προκειμένου να γλιτώσουν από τους Γερμανούς που πυρπόλησαν το χωριό. Η ασημένια εικόνα του Ευαγγελισμού, που φυλάσσεται, σήμερα στη Μητρόπολη Γρεβενών καθώς και το, μοναδικού κάλλους, ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού αποτελούν τους πολύτιμους θησαυρούς του μοναστηριού, το οποίο περιβάλλόταν από προστατευτικό τείχος και διέθετε βοηθητικούς χώρους, μαγειρείων, φούρνου, τραπεζαρίας, κελιών, κελαριών, στάβλων και αποθηκών. Το μοναστήρι λειτούργησε ως τις αρχές του 1930 κι έκτοτε εγκαταλείφθηκε και ρήμαξε. Σήμερα, οι κάτοικοι της Παλιουριάς επισκέπτονται το Δεκαπενταύγουστο το μοναστήρι, στο ναό του οποίου τελείται η καθιερωμένη θρησκευτική λειτουργία. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια, έχουν γίνει ορισμένες εργασίες αναστήλωσης των χώρων του μοναστηριού αλλά και διάνοιξης του δρόμου που οδηγεί σε αυτό, ωστόσο, πολλά πρέπει να γίνουν ακόμα για την πλήρη αποκατάσταση του μνημείου αυτού και τη συνακόλουθη ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού στην περιοχή των ανατολικών Γρεβενών.

Άλλα αξιοθέατα της Παλιουριάς είναι οι αναπαλαιωμένοι ναοί των παλιότερων τριών οικισμών και ειδικότερα, οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Αθανασίου, της Αγίας Τριάδας και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ακόμα, ο καταρράκτης που δημιουργεί το ρέμα του Λάκκου, στην περιοχή "Σκάλα", ο νερόμυλος της Ευαγγελίστριας, η περιοχή της Λίμνης, με τη ομώνυμη βρύση, σε υψόμετρο 1.100 μ., η γέφυρα του Αλιάκμονα, η βρύση του "Γάβρου", με το διαμορφωμένο για εκδρομές και πικ-νικ, χώρο, η βρύση "Παναγιά" που αποτελούσε και το πλυσταριό του χωριού, η βρύση Μπιτέρνα και άλλες, μικρότερες, παραδοσιακές βρύσες που χρησιμοποιούνταν για το πότισμα των ζώων.

Η ολοκλήρωση των, εν εξελίξει, εργασιών κατασκευής υδροηλεκτρικού φράγματος στην περιοχή και η σύσταση της λίμνης του Ιλαρίωνα αναμένεται να μεταμορφώσουν την Παλιουριά σε παραλίμνιο χωριό. Η ενασχόληση των κατοίκων της με δραστηριότητες, σχετικές με τη λίμνη, αποτελεί ευκαιρία για τον αναπροσανατολισμό της τοπικής οικονομίας και την περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη της Παλιουριάς και του νομού Γρεβενών, γενικότερα.

Διοικητική ιστορία

Η Παλιουριά συστάθηκε αρχικά ως Κοινότητα Παλιουριάς νομού Κοζάνης το 1963 με την απόσπασή της από τον νομό Κοζάνης και την υπαγωγή της στο νομό Γρεβενών. Η κοινότητα συστάθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1963 με έδρα τον οικισμό Παλιουριά. Το 1997 η Κοινότητα καταργήθηκε και προσαρτήθηκε στο Δήμο Δεσκάτης.

Κοινοτάρχες διετέλεσαν οι:

1754-1964

Στο Ζημνιάτσι ως προεστοί - πρωτόγεροι και μετέπειτα πρόεδροι, αναφέρονται οι:

• Αναστάσης (1754), Σίνος (1756), Κώστας (1758), Χρύσος (1765)
• Ζήσης γερο-Δήμου (1772)
• Παλπάνης (1840)
• Ιωάννης Παλπάνης του Αναστασίου (1915-1932), που αναφέρεται στην Επιτροπή Απαλλοτριώσεων.

1964-1997

Διάρκεια	Πρόεδρος Κοινότητας	Ημερομηνία γέννησης	Ημερομηνία θανάτου	Ποσοστό που έλαβε (έτος διεξαγωγής εκλογών)	Σημειώσεις
1964-1967	Δημήτριος Πετσούλας του Κωνσταντίνου	17 Απριλίου 1924	3 Αυγούστου 2015	Εξελέγη το 1964.	Πρώτος πρόεδρος της ανεξάρτητης κοινότητας. Επί προεδρίας του ηλεκτροδοτήθηκε το χωριό (2 Ιανουαρίου 1967).
1967-1974	Γεώργιος Ντατσής του Ευαγγέλου	30 Μαΐου 1926	17 Μαρτίου 1994	Διορισμένος.	Πρόεδρος επί χούντας.
1974-1975	Ιωάννης Μπούτσικος			Δάσκαλος. Διορισμένος από την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας.
1975-1978	Δημήτριος Πετσούλας του Κωνσταντίνου	17 Απριλίου 1924	3 Αυγούστου 2015		Πρώτος αιρετός πρόεδρος μεταπολιτευτικά. Δεύτερη φορά.
1979-1982	Ευστάθιος Τσιφλίδης του Ιωάννη	30 Ιουλίου 1927	12 Νοεμβρίου 2018	52,27% (1978)
1983-1986	Νικόλαος Παπαδόπουλος του Κωνσταντίνου			65,56% (1982)
1987-1990	Βασίλειος Κόντος του Γεωργίου				27,75% (1986)
1991-1994	Σπυρίδων Ζιανός του Μιχαήλ			63,64% (1990)
1995-1996	Αλέξανδρος Γκουλέκας του Αθανασίου	12 Δεκεμβρίου 1945	12 Μαρτίου 2019	54,73% (1994)
1996-1998	Ευστάθιος Παπαδόπουλος του Νικολάου				Τελευταίος πρόεδρος της Κοινότητας Παλιουριάς ως τη συγχώνευσή της στον δήμο Δεσκάτης.

Πρόεδροι Κοινότητας Παλιουριάς (ως το 2019 Τοπικής Κοινότητας), Δήμου Δεσκάτης (1998-σήμερα)

Από	Έως	Όνομα (γέννηση - θάνατος)	Σημειώσεις
1999	2002	Παύλος Κόντος του Κωνσταντίνου
2003	2006	Χρήστος Τζαλαμπύρας του Νικολάου
2007	2010	Τριαντάφυλλος Παπαδόπουλος του Γεωργίου	Πρώτη φορά.
1 Ιανουαρίου 2011	31 Αυγούστου 2014	Αθανάσιος Μπόλλος του Ευαγγέλου
1 Σεπτεμβρίου 2014	6 Σεπτεμβρίου 2016	Γεώργιος Κόντος του Χρήστου (1963-2016)	Απεβίωσε εν ενεργεία.
7 Σεπτεμβρίου 2016	31 Αυγούστου 2019	Τριαντάφυλλος Παπαδόπουλος του Γεωργίου	Δεύτερη φορά, υπηρέτησε το υπόλοιπο της θητείας του αποβιώσαντος Γιώργου Κόντου.
1 Σεπτεμβρίου 2019	Σήμερα	Νικόλαος Παπαδόπουλος του Ευσταθίου	Νικητής των εκλογών του 2019.

Βιβλιογραφία

• Στέργιος Γ. Παλπάνης, Η Παλιουριά Γρεβενών στο διάβα των αιώνων. Ιστορία-Λαογραφία-Τοπωνύμια, Παλιουριά 2019 (επιμελητής: Σταυρούλα Β. Ζώγα), ISBN 978-618-00-1447-1.