Πέρα Χωριό-Νήσου

Χώρα	Κύπρος
Επαρχία	Λευκωσίας
Εκκλ. περιφέρεια	Ι.Μ. Τριμυθούντος
Πρόεδρος Κ.Σ.	Γιαννάκης Γεωργίου
Αντιπρ. Κ.Σ.	Κούλλης Πογιατζιής
Πληθυσμός	4000 κάτοικοι (2400+1600)
Υψόμετρο	230–290 m
Ταχ. κωδικός	2571, 2572
Τηλ. κωδικός	2252xxxx
Έκταση	1814 εκτάρια
E-mail	info@perachorio-nissou.org.cy
Ιστοσελίδα	www.perachorio-nissou.org.cy

Το Πέρα Χωριό-Νήσου είναι ένα σύμπλεγμα κοινοτήτων της επαρχίας Λευκωσίας στην Κύπρο. Αποτελείται από τις κοινότητες Πέρα Χωριό και Νήσου. Κάθε κοινότητα έχει το δικό της Κοινοτικό Συμβούλιο αλλά υπάρχει και ένα Συμβούλιο Συμπλέγματος Κοινοτήτων.

Χάρτης της Κύπρου. Φαίνεται η θέση του χωριού.

Συνορεύει με: Δάλι, Κοτσιάτη, Αλάμπρα, Λατσιά, Τσέρι και Αγία Βαρβάρα. Αποτελείται από δύο κοινότητες, τη Νήσου και το Πέρα Χωριό, τα οποία έχουν ξεχωριστή αυτοδιοίκηση αλλά κοινό Κοινοτικό Συμβούλιο, το Κοινοτικό Συμβούλιο Πέρα Χωριού-Νήσου.

Πρόεδρος του Συμβουλιου Βελτιώσεως Πέρα Χωριού-Νήσου είναι ο εκάστοτε Κοινοτάρχης Πέρα Χωριού και Αντιπρόεδρος Νήσου.

Γενικά

Πέρα Χωριό - Νήσου

Η θέση του Πέρα Χωριού - Νήσου στον χάρτη

Ο συνολικός πληθυσμός του χωριού ανέρχεται γύρω στους 4.000 κατοίκους, περίπου 1.600 για τη Νήσου και 2.400 για το Πέρα Χωριό. Καταλαμβάνει έκταση περίπου 13.558 σκαλών, 7.102 σκάλες στην περιοχή της Νήσου και 6.456 σκάλες στο Πέρα Χωριό. Το υψόμετρο στην περιοχή είναι μεταξύ 230 (στην κοίτη του ποταμού Γιαλιά) και 290 μέτρων (στο ύψωμα Ιερακαρκά) και η μέση ετήσια βροχώπτωση είναι κάπου 360 mm.

Γεωλογικά η περιοχή είναι παρόμοια με τον γεωλογικό σχηματισμό της Λευκωσίας (γενικώς ιζηματογενή πετρώματα). Δηλαδή στην επιφάνεια απαντώνται κυρίως ερυθρογαίες και ασβεστούχα χώματα, ενώ σε μεγαλύτερο βάθος βρίσκονται ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες (κλαστικά πετρώματα), ψαμμιτικές μάργες (χημικά πετρώματα) και εναλλασσόμενες στρώσεις αλλουβιακών αποθέσεων και κιμωλίας.

Νήσου

Η Νήσου είναι ένα χωριό-κωμόπολη της επαρχίας Λευκωσίας, και απέχει από την πρωτεύουσα (νότια), γύρω στα 15 χιλιόμετρα. Είναι κτισμένη στη βόρεια όχθη του ποταμού Γιαλιά σε σημείο που σχηματίζεται καμπύλη στη ροή του ποταμού. Ο παλιός δρόμος Λευκωσίας – Λεμεσού διασχίζει το χωριό από τη μέση, ενώ ο νέος δρόμος-αυτοκινητόδρομος, διπλής κατεύθυνσης, διέρχεται από τα βορειοδυτικά του χωριού, ευρισκόμενος σε περιοχή που κτηματικά ανήκει στην κοινότητα. Η Νήσου γεωγραφικά βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο της Κύπρου, σε πολύ πλεονεκτική θέση όσον αφορά και τη σύγχρονη συγκοινωνία, αφού μέσα σε 10 λεπτά μπορεί κάποιος να φτάσει στη Λευκωσία, μέσα σε 20 λεπτά στη Λάρνακα και 35 λεπτά στη Λεμεσό, λόγω κυρίως των διερχομένων αυτοκινητοδρόμων και του παρακείμενου κόμβου.

Στα παλιά χρόνια, το χωριό Νήσου έμοιαζε με μικρό νησί - έτσι έλεγαν οι παλιοί-, αφού βρεχόταν γύρω γύρω από τον ποταμό Γιαλιά. Ο ποταμός καθώς ερχόταν ορμητικός από τα βουνά του Μαχαιρά χωριζόταν στην περιοχή της Νήσου σε δύο σκέλη τα οποία έσμιγαν πάλι προς τα Ανατολικά ( στην περιοχή του Δαλιού ). Επίσης, σε κάποια περιοχή υπήρχαν τα αυλάκια των ανεμομύλων που έπαιρναν νερό τα χωράφια. Έτσι το χωριό πήρε το όνομα Νήσος ή Νήσου.

Πέρα Χωριό

Το Πέρα Χωριό είναι και αυτό χωριό της επαρχίας Λευκωσίας και βρίσκεται κτισμένο στα νότια του ποταμού Γιαλιά απέναντι από τη Νήσου, αφού η ιστορία τους είναι άρρηκτα δεμένη. Στα παλιά χρόνια οι βοσκοί είχαν τις μάντρες τους επί των πρόποδων του βουνού Ιερακαρκά (περιοχή Πέρα Χωριού-νότια του ποταμού) και με την πάροδο του χρόνου, άρχισαν κάποιοι να κτίζουν και τις οικίες τους κοντά στις μάντρες τους και ξεκίνησε να γίνεται ένα μικρό χωριουδάκι λόγω του συνόλου των σπιτιών που είχαν ανεγερθεί στον χώρο.

Γι' αυτό, το Πέρα Χωριό φαίνεται να οφείλει την ονομασία του στη θέση του σε σχέση με τη Νήσου, ως το χωριό που βρίσκεται πέρα από τον ποταμό. Φαίνεται ότι το φέουδο της Νήσου δεν αποτέλεσε μόνο γι’αυτή το ιστορικό πλέγμα των νεότερων χρόνων, αλλά αποτέλεσε και την αρχή του νήματος για την εξέλιξη της ιστορίας του Πέρα Χωριού από τον μεσαίωνα και μετέπειτα. Όπως υποστηρίχτηκε πιο πάνω, η Νήσου υπήρξε, στα πρώτα στάδια τουλάχιστον, η μητρόπολη του νέου οικισμού που έστειλε το πρώτο έμψυχο υλικό για τη δημιουργία του και στη συνέχεια πλαισιώθηκε από οικιστές από άλλα χωριά, που αποζήτησαν εργασία στο τσιφλίκι. Οι οικογενειακοί, περιουσιακοί, συναισθηματικοί δεσμοί των οικιστών – Περαχωριτών με τη μητρόπολη – Νήσου ήταν από την πρώτη στιγμή αδιάρρηκτοι και διατηρήθηκαν μέσα από τους αιώνες ανεξίτηλοι. Οι στενότατες σχέσεις ακόμα και σήμερα των δυο κοινοτήτων σε όλους τους κοινοτικούς και διοικητικούς τομείς είναι ατράνταχτη απόδειξη της ιστορικής εξέλιξης των δυο χωριών.

Εθνική Προσφορά

Όπως ολόκληρος ο Ελληνισμός της Κύπρου έτσι και οι κάτοικοι του χωριού έλαβαν μέρος σε όλους τους εθνικούς αγώνες. Έσπευσαν να πυκνώσουν τις τάξεις του Ελληνικού στρατού τόσο στον Α΄ όσο και στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο, ο Συμεών Σιμεωνίδης έλαβε μέρος στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο. Μετά την εισβολή των Γερμανών επιβιβάστηκε σε πλοίο για να μεταφερθεί, όπως και πολλοί άλλοι μάχιμοι στρατιώτες στην Αίγυπτο, αλλά το πλοίο τους βομβαρδίστηκε από Γερμανικά μαχητικά και βυθίστηκε έξω από τον Πειραιά παρασέρνοντας στον θάνατο τους επιβαίνοντες.

Ο Γραμματέας της Εθναρχίας Νίκος Κρανιδιώτης καταγράφει στο βιβλίο του "Δύσκολα Χρόνια" (σ. 42) ότι στις 15 Ιανουαρίου 1950, ημέρα κατά την οποία διεξήχθη το ενωτικό δημοψήφισμα, ήταν υπεύθυνος "ενός συγκροτήματος χωριών νότια και νοτιοανατολικά της Λευκωσίας". Γράφει: "Ενθυμούμαι τη συγκίνηση, με την οποία οι κάτοικοι των Λατσιών, του Πέρα Χωριού, της Νήσου, του Ιδαλίου, των Λυμπιών ερχόντουσαν, φορώντας τα γιορτινά τους, για να βάλουν την υπογραφή τους στο ενωτικό έγγραφο. Ήταν μια εικόνα που θα μου μείνει αλησμόνητη".

Κατά τον αγώνα της ΕΟΚΑ του 1955-1959 που είχε σκοπό την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, το χωριό δεν έπαιξε σπουδαίο ρόλο, εξ αιτίας του πεδινού εδάφους του και της παρουσίας περιφερειακού αστυνομικού σταθμού. Στο "Μητρώο Αγωνιστών ΕΟΚΑ" όμως υπάρχουν καταχωρημένοι 19 κάτοικοι Πέρα Χωριού και Νήσου. Αυτοί, με αλφαβητική σειρά είναι:

• Αβραάμ Παναγιώτης,

• Αμερικάνος Γεώργιος,

• Αμερικάνος Ιωάννης,

• Ανδρέου Χριστάκης,

• Γεωργίου Κώστας,

• Γεωργίου Συμεών,

• Γεωργίου Χριστόδουλος,

• Θεμιστοκλέους Ανδρέας,

• Θεοδώρου Τάσος,

• Ιωαννίδης Ιωάννης,

• Ιωάννου Νίκος,

• Κωνσταντίνου Ανδρέας,

• Νικολάου Πολύβιος,

• Οικονόμου Αθηνούλα,

• Παπακυριακού Ανδρέας,

• Σοφοκλέους Σοφοκλής,

• Συμεωνίδης Κλεόβουλος,

• Χριστοδούλου Ιωνάς.

Στο "Μητρώο", η αγωνίστρια και πρώην Υπουργός Παιδείας Κλαίρη Αγγελίδου είναι καταχωρημένη στους αγωνιστές της Νήσου. Φαίνεται ότι γεννήθηκε στο χωριό αλλά ανέπτυξε την πολυποίκιλη και σημαντική δράση της αλλού.

Οι κάτοικοι του Πέρα Χωριού και της Νήσου θέτοντας τη ζωή τους και των οικογενειών τους σε κίνδυνο, ασχολούνταν κυρίως με μεταφορά και απόκρυψη όπλων, πυρομαχικών και προκηρύξεων και σπανιότερα με δολιοφθορές. Εξ αιτίας αυτής τους της δράσης οι Κλεόβουλος Σιμεωνίδης και Ιωνάς Χριστοδούλου, μετά από προδοσία, συνελήφθησαν από τις αποικιακές αρχές. Το υπόγειο του σπιτιού του Αμερικάνου (όπου τώρα στεγάζεται το Κτήριο του Κοινοτικού Συμβουλίου) λειτουργούσε ως κρησφύγετο όπου φιλοξενούνταν καταζητούμενοι και αντάρτες κατά τη διάβασή τους από το χωριό. Στην εφημερία Ελευθερία στις 4/2/1956 καταγράφεται είδηση ότι στις 2/2/56 "δύο άνδρες ήνοιξαν πυρ κατά του [αστυνομικού] σταθμού [Πέρα Χωρίου] δια μικρών όπλων και ταυτοχρόνως αποπειράθησαν να παραβιάσουν τα πέριξ του αστυνομικού σταθμού συρματοπλέγματα." Σε προκήρυξη της ΕΟΚΑ που κυκλοφόρησε αρχές Νοεμβρίου 1958, αναφέρεται ότι στις 17 Οκτωβρίου 1958 στη Νήσου είχε ανατιναχθεί με νάρκη βρετανικό όχημα, με άγνωστο αριθμό νεκρών ή τραυματιών. Όπως αναφέρεται στο "Χρονικόν Αγώνος ΕΟΚΑ 1955-1959" του Γεωργίου Γρίβα -Διγενή, το Πέρα Χωριό και η Νήσου υπάγονταν στον Υποτομέα Ιδαλίου του Τομέα Δευτεράς-Ορεινής, ο οποίος είχε αποσπαστεί τον Μάϊο του 1956 από τον Τομέα Λευκωσίας. Επικεφαλής του Τομέα Δευτεράς-Ορεινής ήταν αρχικά ο Ευάγγελος Ευαγγελάκης από τον Μάϊο του 1956 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1957 όταν συνελήφθη και στη συνέχεια ο Ανδρέας Σεϊτάνης μέχρι το τέλος του αγώνα. Υποτομεάρχες και υπεύθυνοι για τα χωριά Πέρα Χωριό και Νήσου (μαζί με τα χωριά Λυθροδόντα, Μαθιάτη, Αγία Βαρβάρα, Αλάμπρα, Δάλι, Ποταμιά, Λύμπια, Λατσιά, Γέρι) διετέλεσαν οι Μιχαλάκης Κωνσταντινίδης από την Κοκκινοτριμιθιά, ο Οδυσσέας Γεωργίου από τη Σια και ο ήρωας Σταύρος Στυλιανίδης από τη Γιαλούσα με το ψευδώνυμο "Ζέρβας". Ο τελευταίος σκοτώθηκε στις 18.08.1957 στην Ορεινή όταν εξερράγη μεγάλη βόμβα την οποία κατασκεύαζε, με την οποία η ΕΟΚΑ θα κατέστρεφε τη νέα γέφυρα που είχε χτιστεί στο Δάλι επί του ποταμού Γιαλιά και την οποία είχε εγκαινιάσει στις 6 Μαρτίου 1957 ο ίδιος ο Κυβερνήτης Χάρτιγκ (σημ.: ήταν πάγιο αποικιακό τέχνασμα η ανέγερση έργων ανάπτυξης προκειμένου να καταδειχθεί από τους Βρετανούς ότι η παραμονή τους στο νησί δεν είχε αποτέλεσμα μόνο εκτελέσεις, βασανιστήρια, βιαιότητες, αυθαιρεσίες, φυλακίσεις και καταστροφές, αλλά συνέβαλλε και θετικά στην ανάπτυξη του νησιού. Δεν είναι τυχαίο που οι περισσότερες βρύσες στα χωριά της κυπριακής υπαίθρου φέρουν ημερομηνίες από το 1954 μέχρι το 1958).

Μετά τα γεγονότα του 1963 και του μαύρου καλοκαιριού του 1974, το χωριό είχε και αυτό τις δικές του απώλειες. Υπήρξε ένας μεγάλος σχετικά αριθμός προσφύγων που ήρθε στις δύο Κοινότητες για να βρει μια στέγη και να ξαναφτιάξει τη ζωή του, γι' αυτό δημιουργήθηκαν οι Συνοικισμοί Αυτοστέγασης προσφύγων που βρίσκονται νοτιοανατολικά της κοινότητος Πέρα Χωριού, κοντά στο Δάλι. Στους Συνοικισμούς φιλοξενούνται πρόσφυγες από τα χωριά Αγκαστίνα, Παλαίκυθρο, Κυθρέα, Λύση, Βατυλή, Κοντέα, Άσσια, Μαραθόβουνο, Τύμπου, Μπέλλαπάις κ.ά. Επίσης, υπήρξαν και αρκετοί αγνοούμενοι και άλλοι που έπεσαν μαχόμενοι κατά των Τούρκων εισβολέων. Η τύχη αυτών ακόμα αγνοείται, αν και κάποιοι βρέθηκαν θαμμένοι και αφού αναγνωρίστηκαν με τη μέθοδο DNA, κηδεύτηκαν και θάφτηκαν στο χωριό με τιμές ηρώων.

Πεσόντες

• Σταυράκης Χριστοδούλου - Μανσούρα 1963

• Γεώργιος Ξενοφώντος - Μανσούρα 1963

• Κωστάκης Σ. Λάμπρου - 1974

• Βαρνάβας Κούβαρος - 1974 (Αυτ. δυστήχημα)

Αγνοούμενοι

• Χρίστου Ιωνάς του Χρίστου

• Χρίστου Παράσχος του Χρίστου

• Γεωργίου Γεώργιος του Κυπριανού

• Κωστή Χρίστος του Μιχαήλ

• Παπαβασιλείου Μηνάς του Αντωνίου

• Ρούσος Γεώργιος του Σταύρου

• Κουρουνάς Ανδρέας του Βαρνάβα

[Των ακόλουθων οι οικογένειες μετά την τούρκικη εισβολή κατέληξαν στις κοινότητες:]

• Καράντωνας Παναγιώτης του Ανδρέα

• Θεοδούλου Θεόδουλος του Γεωργίου

• Θεοδούλου Αντώνης Φιλίππου, Τύμπου

• Κυριάκος Κυριάκου

• Σωτήρης Χ’Κυριάκος

• Χριστάκης Παρασκευά

• Γεώργιος και Σωτήρης Σωκράτη Νικολάου

Στην αυλή του Περιφερειακού Γυμνασίου Πέρα Χωριού - Νήσου, υπάρχει ένας μικρός χώρος αφιερωμένος στη μνήμη των αγνοουμένων. Πρόκειται για ένα μικρό πευκόφυτο 'δασάκι' στη μέση του οποίου υπάρχει μια στήλη-μνημείο με χαραγμένα τα ονόματα των αγνοουμένων της περιοχής και των γύρω χωριών.

Θρησκεία

Εκκλησιαστικά το χωριό ανήκε στην περιφέρεια της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου μέχρι το 2007, όπου με τη διεύρυνση της Ιεράς Συνόδου δημιουργήθηκαν νέες Μητροπόλεις, Χωρεπισκοπές και Επισκοπές. Με την ανακατανομή των διοικητικών περιφερειών, περιήλθε στη διοίκηση και πνευματική ποιμαντική της Ιεράς Μητροπόλεως Τριμυθούντος η οποία προσωρινώς εδρεύει στο γειτονικό χωριό Ιδάλιον (Δάλι) μέχρι της ημέρας της απελευθερώσεως της κανονικής έδρας της Μητροπόλεως, ητοι η κωμόπολη της Τριμυθούντος, σημερινής Τρεμετουσιάς, της οποίας πρώτος Επίσκοπος υπήρξε ο Άγιος Σπυρίδων Τριμυθούντος ο Θαυματουργός. Σημερινός Επίσκοπος της Μητρόπολης ειναι ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Τριμυθούντος και Πρόεδρος Λευκάρων κ. Βαρνάβας.

Εκκλησίες

Στις κοινότητες υπάρχει μεγάλος αριθμός Εκκλησιών και Εξωκκλησιών τα οποία μαρτυρούν την έντονη θρησκευτικότητα και ευσέβεια του λαού. Το χωριό είναι γνωστό για τη λατρεία των κατοίκων του προς τον Θεό και την ακολουθία της Εκκλησιαστικής Παράδοσης.

• Εκκλησία Αγίων Αποστόλων (Πέτρου και Παύλου)

• Εκκλησία Μεταμορφώσεως του Σωτήρος

• Εκκλησία Αγίας Παρασκευής

• Εκκλησία Αγίας Μαρίνας

• Εξωκκλήσι Αγίου Γεωργίου Πηγής

• Εκκλησία και Κατακόμβη Αγίου Ευτυχίου (κοιμητηριακός ναός Νήσου)

• Εκκλησία Παναγίας Τσαμπίκας

• Παναγία η Χρυσοπερότσα

• Παρεκκλήσι Αποστόλου Βαρνάβα (Παρεκκλήσι μέσα στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος)

• Εκκλησία Αγίου Πορφυρίου (υπό ανέγερση)

• Εκκλησία Αποστόλου Βαρνάβα (Ιδιωτική Εκκλησία σε ιδιωτικό τεμάχιο)

• Εκκλησία Αγίου Βλασίου (Στρατιωτική Εκκλησία στο Στρατόπεδο Μιχαήλ Καϊλή στη Νήσου)

• Εκκλησία Αγίου Γεωργίου Αλυκού

• Εκκλησία Αγίας Ζώνης και Αγίου Λαζάρου(κοιμητηριακός ναός Πέρα Χωριού)

• Εκκλησία Παναγίας (Ιδιωτική Εκκλησία στο Κτήμα Κουσιουμή - χρησιμοποιείται κυρίως για μυστήρια, π.χ. γάμους)

Για την ενορία του Πέρα Χωριού, Εφημέριοι του Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και του Ιερού Ναού Αγίας Μαρίνης, είναι οι Αιδεσιμολογιώτατοι Οικονόμος Ανδρέας Βορκάς και Πρεσβύτερος Αντώνιος Παναγή. Για την ενορία της Νήσου, Εφημέριος του Ιερού Ναού Αγίας Παρασκεύης είναι ο Αιδεσιμολογιώτατος Οικονόμος Θεόδωρος Ευθυμίου.

Δραστηριότητες

Στις δύο Κοινότητες, γίνονται κάθε χρόνο Πανήγυρεις κατά τις εορτές των Μεγάλων Ιερών Ναών, ήτοι η 6η Αυγούστου για τον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, η 17η Ιουλίου για τον Ιερό Ναό Αγίας Μαρίνης, και η 26η Ιουλίου για τον Ιερό Ναό Αγίας Παρασκεύης. Στο Εκκλησάκι της Παναγίας Τσαμπίκας που βρίσκεται στο βουνό γίνονται διάφορες ακολουθίες κατά τις διάφορες εορτές της Υπεραγίας Θεοτόκου, και κυρίως στις 8 Σεπτεμβρίου, στην εορτή της Γεννήσεως της Θεοτόκου, όπου γίνεται και Λιτάνευση της εικόνας. Υπάρχει ακόμα ένας Ιερός Ναός της Παναγίας της Τσαμπίκας στον (διδυμοποιημένο με το χωριό) Δήμο Αρχαγγέλου Ρόδου στην Ελλάδα, ο οποίος βρίσκεται και αυτός κτισμένος σε ύψωμα.

Στις 6 του μηνός Απριλίου, ημέρα της εορτής του Αγίου Ευτυχίου, και κάθε Δευτέρα της Διακαινισίμου γίνεται πανηγυρικός εορτασμός στο Εκκλησάκι του Αγίου Ευτυχίου στο ύψωμα πάνω από την Κοινότητα Νήσου, εκεί που βρίσκεται η Κατακόμβη που ασκήτεψε ο Άγιος και πολύς κόσμος προσέρχεται και από τα γύρω χωριά για να προσκυνήσει. Τον μήνα Ιούλιο, οργανώνονται διάφορες Κατασκηνωτικές Περιόδοι για τους μαθητές του χωριού στο Εξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία (Μετόχι της Ιεράς Μονής Παναγίας του Μαχαιρά, που βρίσκεται σε δασώδη περιοχή κοντά στο χωριό Λυθροδόντας), όπου έχει διαμορφωθεί κατάλληλα ο χώρος υπό την επίβλεψη, οργάνωση και μέριμνα του Οικ. Ανδρέα Βορκά.

Εκπαίδευση

Προδημοτική

Υπάρχει το Δημόσιο και Κοινοτικό Νηπιαγωγείο στις κοινότητες. Το πρώτο τμήμα πρωτολειτούργησε στο χώρο του A' Δημοτικού Σχολείου, ενώ κατά καιρούς φιλοξενήθηκε σε διάφορα σπίτια. Μετά από έρανο στις κοινότητες και με κυβερνητική χορηγία, χτίστηκε το κτίριο του Νηπιαγωγείου, με τρεις αίθουσες διδασκαλίας, όπου στεγάστηκαν 2 δημόσια τμήματα και 1 κοινοτικό. Το 1998 λειτούργησε ακόμα ένα τμήμα νηπιαγωγείου στο χώρο του B' Δημοτικού Σχολείου.

Δημοτική

Σήμερα λειτουργούν δυο Δημοτικά Σχολεία, το A' και το B' Δημοτικό Σχολείο Πέρα Χωριού-Νήσου. Τα δυο αυτά σχολεία διατηρούν ένα πολύ καλό επίπεδο εκπαίδευσης, με σημαντικές διακρίσεις στο ενεργητικό τους, σε διάφορους τομείς και επίσης το Β' έχει αναδειχτεί σε οικολογικό σχολείο.

Μέση

Το Περιφερειακό Γυμνάσιο Πέρα Χωρίου και Νήσου άρχισε τη λειτουργία του ως A' Περιφερειακό Γυμνάσιο Λευκωσίας από το σχολικό έτος 1978-79, ως απογευματινό. Αρχικά στεγάστηκε στο Β΄ Δημοτικό Σχολείο του Δαλιού και περιλάμβανε έξι τμήματα της Α΄ τάξης, που αριθμούσαν 160 περίπου μαθητές. Κατά το σχολικό έτος 1981-82 στεγάστηκε στο καινούριο σχολικό κτίριο στη Nήσου, πράγμα που κατέστησε δυνατή την πρωινή φοίτηση καθώς και την εξυπηρέτηση μεγαλύτερου αριθμού μαθητών. Τα τμήματα ανήλθαν στα δώδεκα (12) και περιελάμβαναν 420 μαθητές. Οι μαθητές προέρχονταν από τα ακόλουθα χωριά της περιοχής: Αγία Βαρβάρα, Αλάμπρα, Δάλι, Κόρνος, Λυθροδόντας, Λύμπια, Μαθιάτης, Μοσφιλωτή, Πέρα Χωριό-Nήσου, Ποταμιά και Σιά. Εντούτοις, στα μέσα του σχολικού έτους 1992/93 λειτούργησε το Γυμνάσιο Αγίας Βαρβάρας, οπότε μεταστεγάστηκαν σ’ αυτό οι μαθητές από τα χωριά Αγία Βαρβάρα, Αλάμπρα, Σιά, Μοσφιλωτή, Κόρνος, Μαθιάτης, Λυθροδόντας.

Όσοι από τους μαθητές των κοινοτήτων ολοκληρώνουν τον κύκλο της μέσης γενικής εκπαίδευσης, φοιτούν στο Λύκειο Ιδαλίου το οποίο βρίσκεται στο γειτονικό χωριό Δάλι. Όσοι επιθυμούν να ακολουθήσουν τη μέση τεχνική εκπαίδευση, φοιτούν κυρίως στις Τεχνικές Σχολές της Λευκωσίας.

Ιδιωτική

Σήμερα λειτουργούν στις δύο κοινότητες διάφοροι ιδιωτικοί Νηπιοβρεφοκομικοί Σταθμοί και ιδιωτικά ινστιτούτα φροντιστηρίων, όπου φοιτούν αρκετοί μαθητές από τις κοινότητες αλλά και άλλα χωριά από τη γύρω περιοχή. Επίσης, λειτουργεί και το ιδιωτικό Γυμνάσιο-Λύκειο Forum το οποίο άρχισε τη λειτουργία του από τη σχολική χρονιά 2002-2003.

Υπηρεσίες

Εμπόριο

Το χωριό βρίσκεται μέταξυ Λευκωσίας, Λεμεσού και Λάρνακας, στο σημείο ακριβώς όπου χωρίζονται οι αυτοκινητοδρόμοι Λευκωσιας-Λεμεσού και Λευκωσίας-Λάρνακας, και αυτο καθιστά την τοποθεσία του χωριού ιδιαίτερα κεντρική. Αυτό συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη της περιοχής και ως εκ τούτου, υπάρχουν διάφορες υπηρεσίες που εξυπηρετούν τα γύρω χωριά. Ο δρόμος που ενώνει το Πέρα Χωριό με το Δάλι (Λεωφόρος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ'), είναι μια ιδιαίτερα εμπορική οδός με διαφόρων ειδών καταστήματα ένδυσης, εποχιακών, υλικών οικοδομής κλπ, όπως επίσης και τρια μεγάλα πρατήρια βενζίνης, διάφορα γκαράζ επισκευής αυτοκινήτων, μπυραρίες και δυο παραρτήματα τραπεζών.

Επιχειρήσεις

Στην περιοχή δραστηριοποιούνται μεγάλες επιχειρήσεις σκυροδέματος και χρωμάτων, διάφορα ιδιωτικά φροντιστήρια, εργοληπτικές εταιρείες και εταιρείες ανάπτυξης γης. Υπάρχει αριθμός εργοστασίων και ξυλουργικών εργαστηρίων, ενώ διάφορες επιχειρήσεις ασχολούνται με αγοραπωλησίες αυτοκινήτων, τρακτέρ κ.λπ. Διάφορα ιατρεία, γραφεία αρχιτεκτόνων-μηχανικών, καθώς και λογιστικά-ελεγκτικά και δικηγορικά γραφεία παρέχουν διάφορες ανθρωπιστικές και επαγγελματικές υπηρεσίες.

Αναψυχή

Σούπερ μάρκετ, τρία μεγάλα αρτοποιεία-φούρνοι στη Λεωφόρο Μακαρίου μαζί με κάποια μικρά εστιατόρια και το πάρκο κοντά στον ποταμό Γιαλιά καλύπτουν τις ημερήσιες ανάγκες των πολιτών. Δίπλα από το πάρκο, υπάρχει χώρος κατάλληλος για καλλιτεχνικές και άλλες δραστηριότητες, οπως Αιμοδοσίες, Συναυλίες, υπαίθρια θέατρα, θερινό κινηματογράφο κ.λπ. Επίσης, υπάρχουν διάφορες σχολές χορού, μπαλέτου και πολεμικών τεχνών, δυο μεγάλα φυτώρια και ένα Sporting Club με πισίνα, cafe και γήπεδο futsal.

Κρατικές υπηρεσίες

Ο Αστυνομικός Σταθμός Πέρα Χωριού-Νήσου και η Πυροσβεστική Υπηρεσία βρίσκονται απέναντι από την Εκκλησία Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και διασφαλίζουν την τάξη στην περιοχή. Στη Νήσου βρίσκεται στρατόπεδο της Εθνικής Φρουράς που διασφαλίζει την ασφάλεια του χωριού και της περιοχής.

Εκδηλώσεις

Τα δύο κοινοτικά σωματεία Ο.Χ.Ι. (Ορθόδοξο Χριστιανικό Ίδρυμα) και Ερυθρός Αστήρ, καθώς και ο Λαογραφικός Όμιλος 'Ρήγαινα' συμβάλλουν στην κοινωνική ζωή του χωριού οργανώνοντας διάφορες εκδηλώσεις και με ενεργό συμμετοχή στα κοινωνικά δρώμενα της περιοχής. Παραδείγματα είναι οι παρελάσεις που γίνονται κάθε χρόνο, την 28η Οκτωβρίου (γίνεται στο χωριό ανά δύο χρόνια, εναλλάξ με την κοινότητα των Λυμπιών), την 25η Μαρτίου (γίνεται κάθε χρόνο στο Δάλι) και την 1η Απριλίου, όταν η φιλαρμονική του Σωματείου "ΟΧΙ" τελούσε λαμπαδηφορία και εωθινή παρέλαση στους δόμους του Πέρα Χωριού και της Νήσου, τιμώντας τον αγώνα της ΕΟΚΑ για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Το Σωματείο "Ερυθρός Αστέρας" συμμετέχει στην πορεία για την ελληνοτουρκική "φιλία" από το Πέρα Χωριό στο Δάλι.

ΚΕΝΘΕΑ

Στην περιοχή έχει την έδρα του ο Περιφερειακός Συμβουλευτικός Σταθμός ΚΕΝΘΕΑ, ο οποίος εξυπηρετεί τις κοντινές κοινότητες Ιδαλίου, Αγιας Βαρβάρας, Αλάμπρας, Μαθιάτη, Λυθροδόντα, Λυμπιών, Πέρα Χωριού, Νήσου, Ποταμιάς, Κόρνου, Κοτσιάτη, Μοσφιλωτής, Πυργών, Σιάς, Ψευδά και Αγίας Άννας. Η στελέχωση του σταθμού αποτελείται απο ένα έμπειρο ειδικευμένο λειτουργό, Σύμβουλο ειδικό Τοξικο-εξάρτησης και κάποιο διαμεσολαβητή σε ενδοοικογενειακές συγκρούσεις. Σκοπός του Σταθμού είναι η εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης στις κοινότητες και στην αποτροπή των νέων από τη χρήση ουσιών εξάρτησης μέσα από διάφορες ενημερωτικές εκδηλώσεις, σεμινάρια και ομιλίες. Κύριες κατευθύνσεις δράσεις του Σταθμού είναι η Πρόληψη (πρωτογενής, δευτερογενής, τριτογενής) και η Συμβουλευτική (ατομική, οικογενειακή και ομαδική).

Διάφορα

Διδυμοποίηση

Οι δύο κοινότητες από το 1998 είναι διδυμοποιημένες με τον Αρχάγγελο της Ρόδου. Οι διαδικασίες αποπερατώθηκαν με δύο τελετές που έγιναν η μεν πρώτη στις 17 Οκτωβρίου 1997 στο Πέρα Χωριό, η δε δεύτερη στις 24 Ιουλίου 1998 στον Αρχάγγελο. Η ιδέα αυτή είχε απασχολήσει το Συμβούλιο από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του και τέθηκε σαν μακροπρόθεσμος στόχος. Στο τέλος του 1995, κατά την επίσκεψη του τότε Υπουργού Υγείας της Ελλάδας, κ. Δημήτρη Κρεμμαστινού, στις Κοινότητες Πέρα Χωριού και Νήσου, για να παρακολουθήσει τη διαδικασία της εθελοντικής αιμοδοσίας των κοινοτών, σε συζήτηση που είχε με τον τότε [και νυν] Πρόεδρο του Συμβουλίου κ. Γιαννάκη Γεωργίου, για τις διδυμοποιήσεις, εισηγήθηκε όπως διερευνηθεί η δυνατότητα διδυμοποίησης με τη γενέτειρά του, τον Αρχάγγελο Ρόδου.

Χορωδία

Η Κοινοτική Χορωδία ιδρύθηκε το 1996 με σαράντα περίπου μέλη από κατοίκους των δυο χωριών, αλλά και άλλους φίλους της χορωδίας διαφόρων ηλικιών. Έχει δώσει παραστάσεις τοπικά, σε γειτονικές κοινότητες και σε πόλεις του τόπου μας. Παρουσιάστηκε επίσης στις κοινότητες Αρχαγγέλου και Μαλώνας Ρόδου, μέσα στα πλαίσια της δεύτερης και τελικής φάσης της Διδυμοποίησης Πέρα Χωριού - Νήσου με την κωμόπολη του Αρχαγγέλου. Φιλοδοξία της χορωδίας είναι πέραν από τη συνεχή ποιοτική βελτίωσή της, να αποτελεί και μέσο και δυνατότητα συνάντησης των κατοίκων μεταξύ τους, σε μια περίοδο που οι συνθήκες της ζωής τείνουν να απομονώνουν και να αποξενώνουν τους ανθρώπους. Στη χορωδία λαμβάνουν μέρος άτομα όλων των ηλικιών και από τις δύο κοινότητες και από άλλα χωριά.

Αξιοθέατα

Η πολύχρονη ιστορία και οι παραδόσεις της περιοχής διαφαίνεται μέσα από τα αρχαιολογικά μνημεία και το Συμβούλιο ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη συντήρηση-διατήρηση αυτών. Κάθε αξιοθέατο έχει τη δική του ιστορία και γίνεται προσπάθεια ανάδειξής τους.

• Κατακόμβη Αγίου Ευτυχίου

• Εκκλησία Αγίων Αποστόλων (Πέτρου και Παύλου)

• Εκκλησία Αγίας Μαρίνας

• Εξωκκλήσι Αγίου Γεωργίου Πηγής
• Εξωκλήσι Παναγίας Τσαμπίκας

• Το σπίτι του Αμερικάνου όπου υπήρχε κρησφύγετο της Ε.Ο.Κ.Α. και που τωρα στεγάζεται το Κτήριο Κοινοτικού Συμβουλίου

• Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής

• Κυπαρίσσι του Φράγκου
• Μέρος της πόρτας του Φράγκικου τσιφλικού στη Νήσου
• Το μεγάλο αρχαίο γεφύρι που ενώνει το Πέρα Χωριό με τη Νήσου

• Διατηρητέο τζαμί στη Νήσου.

Σύνδεσμοι

Κοινοτικοί φορείς

• Κοινοτικό Συμβούλιο Πέρα Χωριού-Νήσου [1]
• Δήμος Αρχαγγέλου Ρόδου [2]

Εκκλησία

• Ιερά Μητρόπολη Τριμυθούντος [3]

Σχολεία

• Περιφερειακό Γυμνάσιο Πέρα Χωριού-Νήσου [4] Αρχειοθετήθηκε 2008-04-05 στο Wayback Machine.
• Α' Δημοτικό Πέρα Χωριού-Νήσου [5]
• Β' Δημοτικό Πέρα Χωριού-Νήσου [6] Αρχειοθετήθηκε 2008-04-12 στο Wayback Machine.
• Λύκειο Ιδαλίου [7]
• Ιδιωτικό Γυμνάσιο-Λύκειο Forum [8]

Άλλοι φορείς

• Λέσχη Νεολαίας ΠΡΟΟΔΟΣ Νήσου
• Εθνικόφρονα Σωματεία "ΟΧΙ" Πέρα Χωρίου και Νήσου [9]
• Σύλλογος Λαϊκών Οργανώσεων Ερυθρός Αστέρας Πέρα Χωρίου Νήσου

Πηγές

Οι πληροφορίες και οι φωτογραφίες που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρόν άρθρο έχουν ως πηγή τις κατώθι σελίδες που βρίσκονται στους σχετικούς ιστοτόπους:

• Κοινοτικό Συμβούλιο Πέρα Χωριού-Νήσου
• Ένωση Κοινοτήτων Κύπρου
• Ιεροί Ναοί Αρχιεπισκοπικής Περιφέρειας
• iKypros.com Χωριά της Κύπρου
• Διευθύνσεις Δημοσίων Σχολείων Δημοτικής Επαίδευσης