Πάπας Πίος Ζ΄

Ο Πάπας Πίος Ζ΄ (Papa Pio VII, 14 Αυγούστου 1742 — 20 Αυγούστου 1823), κατά κόσμον Barnaba Niccolò Maria Luigi Chiaramonti (Μπαρνάμπα Νικκολό Μαρία Λουίτζι Κιαραμόντι), διετέλεσε Πάπας από τις 14 Μαρτίου του 1800 έως την ημέρα του θανάτου του. Ο Μπαρνάμπα Νικκολό Μαρία Λουίτζι Κιαραμόντι εξελέγη επίσκοπος του Τίβολι (1782), κατόπιν επίσκοπος της Ίμολα και Καρδινάλιος (1785). Όταν ξέσπασε η Γαλλική Επανάσταση (1789), ακολούθησαν εξεγέρσεις κατά της εκκλησία και οι Πόλεμοι της Γαλλικής Επανάστασης. Τα Γαλλικά στρατεύματα υπό τον Ναπολέων Βοναπάρτη συνέλαβαν αιχμάλωτο τον προκάτοχο του Κλήμη ΣΤ΄, τον μετέφεραν στην Γαλλία όπου και πέθανε (1798). Μετά τον θάνατο του συνεστήθη Κονκλάβιο όπου ο Κιαραμόντι εξελέγη ο διάδοχος του ως Κλήμης Ζ΄.

Υπηρέτης του Θεού, Πάπας Πίος Ζ΄
Από	14 Μαρτίου 1800
Έως	20 Αυγούστου 1823
Προκάτοχος	Πίος ΣΤ΄
Διάδοχος	Λέων ΙΒ΄

Προσφωνήσεις του Πάπα Πίου Ζ΄
Προσφώνηση αναφοράς	Αγιότατος
Προφορική προσφώνηση	Αγιότατε
Θρησκευτική προσφώνηση	Άγιος Πατέρας
Μεταθανάτια προσφώνηση	Υπηρέτης του Θεού

Η νεανική ζωή του

Ο Κιαραμόντι γεννήθηκε στην Τσεζένα της Ιταλίας και ήταν γιος του κόμη Σκιπιόνε Τσαραμόντι. Η μητέρα του, Γιοβάνα, ήταν κόρη του μαρκησίου Γκίνι και συγγένευε με την οικογένεια Μπράσκι. Κατετάγη στο τάγμα των Βενεδικτίνων μοναχών το 1756 στο αβαείο της Santa Maria del Monte της Τσεζένα, αλλάζοντας ταυτόχρονα το όνομά του σε «Γρηγόριος». Έγινε έπειτα δάσκαλος σε κολλέγια Βενεδικτίνων στην Πάρμα και τη Ρώμη. Η σταδιοδρομία του εξελίχθηκε με μια σειρά προαγωγών που ακολούθησε την εκλογή του οικογενειακού του φίλου, Τζιοβάνι Άντζελο Μπράσκι, ως Πάπα Πίου ΣΤ΄. Το 1776, ο Πίος ΣΤ΄ διόρισε τιμητικά τον 34χρονο Γρηγόριο, ο οποίος τότε δίδασκε στο μοναστήρι του Αγίου Ανσέλμου στη Ρώμη, ηγούμενο «in commendam» του μοναστηριού του, εν μέσω διαμαρτυριών των άλλων μοναχών. Αφού τον έκανε επίσκοπο του Τίβολι, κοντά στη Ρώμη, ο Πίος ΣΤ΄ τον έκανε καρδινάλιο και επίσκοπο της Ίμολα το Φεβρουάριο του 1785.

Από τη στιγμή που οι γαλλικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Ιταλία το 1797, ο καρδινάλιος ζήτησε μετριοπάθεια και υποταγή στην «Νοτιοαλπική Δημοκρατία». Στο Χριστουγεννιάτικο διάγγελμά του το έτος 1797, βεβαίωνε ότι δεν υπήρχε καμία αντίθεση μεταξύ μιας δημοκρατικής μορφής διακυβέρνησης και του να είναι κανείς καλός καθολικός: «Να είστε καλοί Καθολικοί και θα είστε καλοί δημοκράτες», είπε ο επίσκοπος.

Εκλογή του στο Παπικό αξίωμα

Μετά το θάνατο του Πάπα Πίου ΣΤ΄, ουσιαστικά αιχμαλώτου της Γαλλίας, στη Βαλένς τον Αύγουστο του 1799, το κονκλάβιο συνήλθε στις 30 Νοεμβρίου 1799 στο μοναστήρι των Βενεδικτίνων του Αγίου Γεωργίου, στη Βενετία. Υπήρξαν τρεις κύριοι υποψήφιοι, δύο από τους οποίους αποδείχθηκε δεν έγιναν δεκτοί από τους Αψβούργους, των οποίων ο υποψήφιος, Alessandro Mattei, δεν κατόρθωσε να εξασφαλίσει αρκετές ψήφους. Μετά από αρκετούς μήνες αδιεξόδου, ο Chiaramonti εξελέγη ως υποψήφιος κοινής αποδοχής.

Εξελέγη ως Πάπας Πίος Ζ΄ στη Βενετία στις 21 Μαρτίου 1800. Aκολούθησε μια μάλλον ασυνήθιστη στέψη, κατά την οποία φόρεσε μια παπική τιάρα από πεπιεσμένο χαρτί, καθώς η αυθεντική βρισκόταν υπό την κατοχή των Γάλλων. Κατόπιν ένα αυστριακό σκάφος, το «Bellona», τον μετέφερε στο Πέζαρο, από όπου έφθασε στη Ρώμη δια ξηράς. Μια από τις πρώτες του ενέργειες ως Πάπα, ήταν να διορίσει τον Ercole Consalvi, γραμματέα του πρόσφατου κονκλαβίου, στο Κολλέγιο των Καρδιναλίων και στη θέση του «Υπουργού Εξωτερικών» της Αγίας Έδρας.

Σχέσεις με το Ναπολέοντα

Από την αρχή της θητείας του έως την πτώση του Ναπολέοντα Α΄ το 1815, ο Πίος Ζ΄ ήταν συνεχώς απασχολημένος με τη Γαλλία. Βρισκόταν συνεχώς σε σύγκρουση με το Ναπολέοντα, λόγω των συνεχών πιέσεων του Γάλλου στρατηγού για παραχωρήσεις, ενώ ο Πάπας, αν και συνήθως ενέδιδε στο Ναπολέοντα, επιθυμούσε την επιστροφή των παπικών εδαφών και αργότερα την απελευθέρωση των δεκατριών «μαύρων καρδιναλίων» μαζί με αρκετούς εξόριστους ή φυλακισμένους κληρικούς, μοναχούς, καλόγριες, ιερείς και διάφορους υποστηρικτές του. Ο Ναπολέων αντιλαμβανόταν τη σημασία της θρησκείας ως μέσο για να αυξήσει την υπακοή και τον έλεγχό του στο γαλλικό πληθυσμό. Μόνο όταν το κονκλάβιο των καρδιναλίων συνήλθε για να εκλέξει νέο Πάπα, ο Ναπολέων αποφάσισε να θάψει τον Πάπα Πίο ΣΤ΄, ο οποίος είχε πεθάνει αρκετές εβδομάδες νωρίτερα, με μια κακόγουστη και φανταχτερή τελετή, σε μια προσπάθεια να κερδίσει την προσοχή της Καθολικής Εκκλησίας. Αυτό οδήγησε τελικά στο Κονκορδάτο του 1801, μια συμφωνία μεταξύ του Πάπα και του γαλλικού Κράτους, η οποία προήλθε κατόπιν διαπραγματεύσεων που διεξήγαγε ο Έρκολε Κονσάλβι, απεσταλμένος του Πάπα, και η οποία επανατοποθετούσε τη σχέση μεταξύ της γαλλικής εκκλησίας και της Ρώμης. Εντούτοις το κονκορδάτο περιείχε επίσης τα λεγόμενα «οργανικά άρθρα», τα οποία ο Ναπολέων συμπεριέλαβε στη συμφωνία, παρά τη σφοδρή αντίδραση του Έρκολε Κονσάλβι.

Ο Πάπας Πίος Ζ' με τον απεσταλμένο του στη Γαλλία, Καρδινάλιο Caprara. Πίνακας του Jacques-Louis David

Παρά την αντίθεση του μεγαλύτερου μέρους της κουρίας, ο Πίος Ζ΄ ταξίδεψε στο Παρίσι για τη στέψη του Ναπολέοντα το 1804. Αν και ο Ναπολέων είχε υποσχεθεί στον Πάπα διάφορα πολυτελή δώρα και χρηματικές δωρεές, ο Πάπας είχε αρνηθεί αρχικά τις περισσότερες από αυτές. Μετά την ειρήνη που ακολούθησε τη Συνθήκη του Λουνεβίλ (1801), ο Παπισμός είχε υποστεί σημαντική απώλεια εκκλησιαστικών εδαφών στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία λόγω της κρατικοποίησής τους, καθώς διάφοροι γερμανοί πρίγκηπες αντιστάθμισαν τις απώλειές τους με δήμευση της εκκλησιαστικής περιουσίας. Παρά τις τυχόν ελπίδες που μπορεί να είχε ο Πίος Ζ΄, τα παπικά εδάφη τελικά επιστράφηκαν από τους Γάλλους γύρω στο 1808. Αν και ο Ναπολέων είχε καταλάβει το Castel Sant'Angelo και εκφόβιζε τον Πάπα ότι θα στρέψει κανόνια στην κρεβατοκάμαρά του, εντούτοις δεν καθοδήγησε έναν από τους πιο φιλόδοξους υπαρχηγούς του, τον Radet, να απαγάγει τον Πάπα. Παρά ταύτα, όταν ο Πίος Ζ' φυλακίστηκε, ο Ναπολέων δεν του προσέφερε την απελευθέρωσή του. Ο Πάπας πλέον μεταφερόταν σε διάφορα μέρη της επικράτειας του Ναπολέοντα, πολλές φορές μάλιστα ασθενής, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του περιορισμού του το πέρασε στη Savona. Ο Ναπολέων του έστελνε διάφορες αντιπροσωπείες υποστηρικτών του για να τον πιέσει για διάφορα ζητήματα, από το να παραιτηθεί, μέχρι να υπογράψει ένα νέο κονκορδάτο με τη Γαλλία.

Ο Πάπας παρέμεινε σε περιορισμό για πάνω από έξι έτη, και επέστρεψε στη Ρώμη μόλις στις 24 Μαΐου 1814, οπότε τον απελευθέρωσαν συμμαχικές δυνάμεις, αφού πρώτα έτρεψαν σε φυγή δυνάμεις του Ναπολέοντα. Ο Πάπας ασχολήθηκε ξανά με το Ναπολέοντα όταν ανέθεσε στο γραμματέα του να γράψει επιστολή στη βρετανική κυβέρνηση, με την οποία ζητούσε καλύτερη μεταχείριση του εξορισμένου στο νησί της Αγίας Ελένης αυτοκράτορα. Προς το τέλος της επιστολής γράφει ότι «δεν μπορεί πλέον να είναι επικίνδυνος για οποιονδήποτε. Δε θα επιθυμούσαμε να γίνει αιτία τύψεών μας». Στο συνέδριο της Βιέννης (1814-1815), τα παπικά κράτη αποκαταστάθηκαν κατά ένα μεγάλο μέρος, προς μεγάλη χαρά του Πάπα. Οι Ιησουίτες επανασυστήθηκαν, το Index Librorum Prohibitorum και η Ιερά Εξέταση επανήλθαν. Οι Εβραίοι της Ρώμης έπρεπε να επιστρέψουν στο γκέτο. Παρά ταύτα, ο Πίος Ζ΄ πρόσφερε πρόθυμα καταφύγιο στην έδρα του στα μέλη της οικογένειας Βοναπάρτη. Η Πριγκήπισσα Letitia, μητέρα του καθαιρεθέντα αυτοκράτορα, έζησε εκεί, όπως και οι αδελφοί του Λουσιέν και Λουί και ο θείος του, καρδινάλιος Fesch.

Σχέσεις με τις ΗΠΑ

Όταν οι ΗΠΑ κατέστειλαν τους μουσουλμάνους πειρατές που λυμαίνονταν τη νότια μεσογειακή ακτή, απαγάγοντας Χριστιανούς για λύτρα ή σκλαβιά, ο Πάπας Πίος Ζ΄ δήλωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «είχαν κάνει περισσότερα για το χριστιανισμό από ότι τα ισχυρότερα χριστιανικά έθνη για πολύ καιρό».

Ο τάφος του στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη

Θάνατος

Πέθανε στις 20 Αυγούστου του 1823 και ετάφη στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη. Το 1831 ανεγέρθηκε εκεί μνημείο, το οποίο φιλοτέχνησε ο Δανός γλύπτης Μπέρτελ Θόρβαλντσεν.

Στη Λαϊκή τέχνη

Στον κινηματογράφο υπήρξαν πολλές αναπαραστάσεις του Πίου Ζ΄, κυρίως σε ταινίες με θέμα τους Ναπολεόντειους πολέμους. Το 1960, στην ταινία The Battle of Austerlitz (στην Ελλάδα κυκλοφόρησε ως Ο Ναπολέον στο Αούστερλιτζ) στο ρόλο του Πίου Ζ' εμφανίστηκε ο Βιττόριο ντε Σίκα. Το 1981 στην γνωστή ιταλική κωμωδία Il marchese del Grillo, ο ρόλος ερμηνεύθηκε από τον Πάολο Στόππα. Στη γαλλική τηλεοπτική σειρά Napoléon του 2002 πάλι εμφανίστηκε ο John Wood. Από όλες αυτές καλύτερη έχει θεωρηθεί η ερμηνεία του Στόππα, για την οποία μάλιστα και ο ηθοποιός τιμήθηκε το 1982 με το βραβείο του φεστιβάλ της Ταορμίνα (Nastro d'argento al migliore attore non protagonista).

Πηγές

• Mary H. Allies (1897). Pius the Seventh (1800-1823), by Mary H. Allies. Burns.
• Anderson, Robin. Pope Pius VII, TAN Books & Publishers, Inc., 2001.
• Browne-Olf, Lillian. Their Name Is Pius (1941), σσ. 59–130 online
• Caiani, Ambrogio. 2021. To Kidnap a Pope: Napoleon and Pius VII. Yale University Press.
• Hales, E. E. Y. "Napoleon's duel with the Pope" History Today (May 1958) 8#5 pp 328–33.
• Hales, E. E. Y. The Emperor and the Pope: The Story of Napoleon and Pius VII (1961) online Archived 7 March 2016 at the Wayback Machine
• Thompson, J. M.Napoleon Bonaparte: His Rise and Fall (1951) pp 251–75
• Philippe Boutry: Pio VII. In: Massimo Bray (ed.): Enciclopedia dei Papi. Volume 3: Innocenzo VIII, Giovanni Paolo II. Istituto della Enciclopedia Italiana, Rome 2000 (treccani.it)
• Bernd Blisch (1994). "Pope Pius VII". In Bautz, Traugott (ed.). Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL) (in German). Vol. 7. Herzberg: Bautz. cols. 670–673.
• Michael Matheus, Lutz Klinkhammer (eds.): Eigenbild im Konflikt. Krisensituationen des Papsttums zwischen Gregor VII. und Benedikt XV. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 2009.