Αμρ αλ-Ακτά
Ο Αμρ ή Ομάρ ιμπν Αμπντ Αλλάχ ιμπν Μαρουάν ή Ομάρ ιμπν Ουμπάυντ Αλλάχ ιμπν Μαρουάν, με το επώνυμο αλ-Ακτά, «ο μονόχειρ», και επίσης αναφερόμενος ως Άμερ ή Άμβρος στις βυζαντινές πηγές,[1] ήταν ο ημιαυτόνομος Άραβας εμίρης της Μαλάτειας (Μελιτηνής) από τα 830 ως τον θάνατό του στη Μάχη του Λαλακάοντος στις 3 Σεπτεμβρίου 863. Στην εποχή του, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους εχθρούς της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στο ανατολικό σύνορό της,[2] και έγινε μια εξέχουσα φυσιογνωμία στην ύστερη Αραβική και Τουρκική επική λογοτεχνία.
| Αμρ αλ-Ακτά | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | عمر الأقطع (Αραβικά) |
| Θάνατος | 3 Σεπτεμβρίου 863 |
| Χώρα πολιτογράφησης | Χαλιφάτο των Αββασιδών |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ηγεμόνας στρατιώτης πολιτικός |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | εμίρης (830–863, Μαλάτεια) |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Βιογραφία
ΕπεξεργασίαΟ Αμρ ανήκε στη φυλή Μπάνι Σουλαΐμ, η οποία εγκαταστάθηκε στη δυτικη Τζαζίρα (Άνω Μεσοποταμία) κατά την εποχή των πρώτων μουσουλμανικών κατακτήσεων και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις υποθέσεις της Μαλάτειας και την παραμεθόρια ζώνη της Τζαζίρα με την Βυζαντινή Αυτοκρατορία, καθώς και τα Καυκάσια σύνορα με τους Χαζάρους.[3] Ο πατέρας του, Αμπντ Αλλάχ ή Ουμπάυντ Αλλάχ, είναι ελάχιστα γνωστός, εκτός από το ότι ήταν επίσης εμίρης της Μαλάτειας, και ότι περίπου το 810 παρέδωσε στους Βυζαντινούς το φρούριο της Κάμαχας για να επιτευχθεί η απελευθέρωση του γιου του, ο οποίος κρατούνταν αιχμάλωτος.[4]
Ο Αμρ ο ίδιος πιθανότατα έγινε εμίρης της Μαλάτειας στα 830,[1] και εμφανίζεται για πρώτη φορά το 838, στην εκστρατεία του Αμορίου του χαλίφη αλ-Μουτασίμ (β. 833-842). Η εκστρατεία διεξήχθη ως αντίποινα για μια μεγάλης κλίμακας επιδρομή κατά το προηγούμενο έτος από το βυζαντινό αυτοκράτορα Θεόφιλο (β. 829-842) εναντίον των αραβικών συνοριακών εμιράτων, συμπεριλαμβανομένης της Μαλάτειας, το έδαφος της οποίας ερημώθηκε.[5] Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του Αμορίου, ο Αμρ πήρε μέρος με τους άνδρες του στη μεγάλη αραβική νίκη επί του ίδιου Θεόφιλου στη μάχη του Δαζιμώνος τον Ιούλιο του 838.[1][5] Στα 840, παρείχε καταφύγιο στα επιζώντα μέλη των Παυλικιανών, οι οποίοι έφευγαν από το Βυζάντιο λόγω διωγμών, και τους διέθεσε την περιοχή γύρω από τα φρούρια της Τεφρικής, Αμάρα και Αργαούν. Ο αρχηγός των Παυλικιανών Καρβέας εγκαθίδρυσε εκεί αυτόνομο Παυλικιανό πριγκηπάτο, συμμάχησε με τον Αμρ, και έκανε συχνές εκστρατείες εναντίον του Βυζαντίου, είτε σε συνδυασμό με τον Αμρ είτε ανεξάρτητα.[2][5][6] Το 844, οι δυνάμεις του Αμρ συμμετείχαν σε μια μεγάλη επιδρομή που προκάλεσε μια βαριά ήττα σε ένα στράτευμα με επικεφαλής τον αντιβασιλιά του Βυζαντίου, Θεόκτιστο, στη Μάχη του Μαυροποτάμου. Στα τέλη της δεκαετίας 840, είχε επίσης εμπλακεί σε πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον ενός γειτονικού Αρμένιου άρχοντα που ονομαζόταν Σκληρός, τον οποίο τελικά νίκησε μετά από μια παρατεταμένη και αιματηρή σύγκρουση.[1][7]
Τη δεκαετία του 850, ο Αμρ νίκησε μια εκστρατεία με επικεφαλής τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ (β. 842-867) ενάντια στα Σαμόσατα, και πραγματοποίησε μια σειρά από επιτυχημένες επιδρομές στο Βυζάντιο. Μια από αυτές σάρωσε τα θέματα των Θρακησίων και του Οψικίου και έφτασε μέχρι τη μεγάλη βυζαντινή στρατιωτική βάση των Μαλαγίνων στη Βιθυνία.[1] Δεν ήταν σε θέση, εντούτοις, να σταματήσει μια εκστρατεία αντιποίνων που ξεκίνησε το 856 από τον Πετρωνά κατά της Μελιτηνής και Τεφρικής, η οποία λεηλάτησε τα εδάφη μέχρι την Άμιδα, συλλαμβάνοντας πολλούς αιχμαλώτους πριν πάρει το δρόμο της επιστροφής.[8]
Το 860, μαζί με τον Καρβέα, ο Αμρ ξεκίνησε μια μεγάλη επιδρομή στη Μικρά Ασία που έφθασε μέχρι το λιμάνι της Σινώπης στη Μαύρη Θάλασσα, επιστρέφοντας με πάνω από 12.000 κτήνη ως λάφυρα.[8][9] Τρία χρόνια αργότερα, ήταν μέρος μιας μεγάλης δύναμης των Αββασιδών που εισέβαλε στη Μικρά Ασία μέσω των Κιλικίων Πυλών. Αφού αποκόπηκε από την κύρια δύναμη, και απωθώντας τα βυζαντινά στρατεύματα υπό τον Αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ στο Μαρτζ αλ-Ουσκούφ ("Λιβάδι του επισκόπου") στην Καππαδοκία, ο Αμρ με τους άνδρες του τράβηξε βόρεια για να καταλάβει το λιμάνι της πόλης της Αμισού. Κατά την επιστροφή του όμως περικυκλώθηκε από τους Βυζαντινούς και σκοτώθηκε στη Μάχη του Λαλακάοντος στις 3 Σεπτεμβρίου 863. Μόνο ένα μικρό υπόλοιπο του στρατού του διέφυγε υπό τη διοίκηση του γιου του, ο οποίος στη συνέχεια ηττήθηκε και συνελήφθη από τον διοικητή του Θέματος Χαρσιανού.[1][2][10][11] Σύμφωνα με τον αλ-Ταμπαρί, όταν η είδηση του θανάτου του Αμρ, μαζί με εκείνη ενός άλλου εξέχοντος ηγέτη, του Αλί ιμπν Γιαχία αλ-Αρμανί, έφθασαν στο Ιράκ, προκάλεσαν ταραχές ανάμεσα στον πληθυσμό της Βαγδάτης, της Σαμάρας, και σε άλλες πόλεις, οργισμένο με την προφανή ανικανότητα της κυβέρνησης των Αββασιδών.[12]
Πράγματι, ο θάνατος του Αμρ σηματοδότησε το τέλος της Μαλάτειας ως στρατιωτικής απειλής για το Βυζάντιο, αν και η ίδια η πόλη θα παρέμενε σε μουσουλμανικά χέρια για 70 ακόμη χρόνια. Τον Αμρ διαδέχθηκαν ο γιος του, Αμπου Αμπντ Αλλάχ και ο εγγονός του, Αμπου Χαφς, ο οποίος αναγκάστηκε να παραδώσει την πόλη στον βυζαντινό στρατηγό Ιωάννη Κουρκούα το 934.[1][5][13]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 PmbZ, 'Umar ibn 'Abdallāh ibn Marwān al-Aqta' (#8552/corr.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Hollingsworth 1991, σελίδες 2139–2140.
- ↑ Canard 1961, σελίδες 159, 171.
- ↑ Canard 1961, σελ. 170.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Honigmann 1987, σελ. 193.
- ↑ Treadgold 1997, σελίδες 448, 451.
- ↑ Treadgold 1997, σελ. 447.
- ↑ 8,0 8,1 Treadgold 1997, σελ. 451.
- ↑ Whittow 1996, σελ. 310.
- ↑ Whittow 1996, σελ. 311.
- ↑ Treadgold 1997, σελ. 452.
- ↑ Saliba 1985, σελίδες 9–11.
- ↑ Whittow 1996, σελίδες 311, 317.
Πηγές
Επεξεργασία- Beck, Hans Georg (1971). Geschichte der byzantinischen Volksliteratur (στα Γερμανικά). Munich: C.H. Beck. ISBN 978-3-406-01420-8.
- Canard, Marius (1961). «Les principaux personnages du roman de chevalerie arabe Ḏāt al-Himma wa-l-Baṭṭāl» (στα French). Arabica. Journal of Arabic and Islamic studies 8: 158–173. ISSN 0570-5398. http://www.jstor.org/stable/4055170.
- Dedes, Georgios (1996). The Battalname, an Ottoman Turkish Frontier Epic Wondertale: Introduction, Turkish Transcription, English Translation and Commentary (PDF). Sources of Oriental Languages and Literatures. Cambridge, MA: Harvard University, Department of Near Eastern languages and Literatures.
- Hollingsworth, Paul A. (1991). «‘Umar». Στο: Kazhdan, Alexander, επιμ. The Oxford Dictionary of Byzantium. New York and Oxford: Oxford University Press, σσ. 2139–2140. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Honigmann, E. (1987). «Malaṭya». Στο: Houtsma, Martijn Theodoor, επιμ. E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam, 1913–1936, Volume V: L–Moriscos. Leiden: BRILL, σσ. 192–197. ISBN 978-90-04-08265-6. http://books.google.com/books?id=iJQ3AAAAIAAJ&lpg=PP1&pg=PA192#v=onepage&q&f=false.
- Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Zielke, Beate και άλλοι., επιμ. (2013) (στα γερμανικά). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt. De Gruyter. http://www.degruyter.com/view/db/pmbz.
- Saliba, George, επιμ. (1985). The History of al-Ṭabarī, Volume 35: The Crisis of the ʿAbbāsid Caliphate: The Caliphates of al-Mustaʿīn and al-Muʿtazz, A.D. 862–869/A.H. 248–255. SUNY series in Near Eastern studies. (στα Αγγλικά). Ώλμπανυ, Νέα Υόρκη: State University of New York Press. ISBN 978-0-87395-883-7.
- Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2.
- Whittow, Mark (1996). The Making of Byzantium, 600–1025. Berkeley and Los Angeles, CA: University of California Press. ISBN 0-520-20496-4.