Ντον Τζοβάννι

Ο Ντον Τζοβάννι (Κ. 527. Πλήρης τίτλος: Il dissoluto punito, ossia il Don Giovanni – Ντον Τζοβάννι, η τιμωρία του ακόλαστου) είναι μια όπερα σε δύο πράξεις με μουσική του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ και Ιταλικό λιμπρέτο του Λορένζο ντα Πόντε. Βασίζεται στον θρυλικό Δον Ζουάν, έναν φανταστικό γυναικοκατακτητή ελευθέρων ηθών, του Ισπανού συγγραφέα Τίρσο ντε Μολίνα. Έκανε πρεμιέρα την 29η Οκτωβρίου 1787, από την Ιταλική όπερα της Πράγας στο Εθνικό Θέατρο (της Βοημίας), που τώρα ονομάζεται Θέατρο των Τάξεων. Το λιμπρέτο του Ντα Πόντε έχει χαρακτηριστεί ως dramma giocoso, ένα κοινό είδος όπερας στα μέσα του 18ου αιώνα που είχε μικτά δραματικά και κωμικά στοιχεία. Ο Μότσαρτ καταλόγισε το έργο ως όπερα μπούφα. Μολονότι μερικές φορές θεωρείται ως κωμική όπερα, στην πραγματικότητα είναι συνδυασμός με στοιχεία κωμωδίας, μελοδράματος και υπερφυσικού.

Ντον Τζοβάννι
Πρωτότυπος τίτλος	Don Giovanni
Γλώσσα πρωτοτύπου	Ιταλικά
Μουσική	Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ
Λιμπρέτο	Λορένζο ντα Πόντε
Λογοτεχνική πηγή	Δον Ζουάν
Πράξεις	2
Πρεμιέρα	29 Οκτωβρίου 1787
Θέατρο	Εθνικό Θέατρο, Πράγα

Ο Ντον Τζοβάννι γενικά θεωρείται ως ένα από τα κορυφαία επιτεύγματα του Μότσαρτ και μία από τις μεγαλύτερες όπερες όλων των εποχών, και έχει αποδειχθεί καρποφόρο θέμα για τους συγγραφείς και τους φιλοσόφους. Ένα βασικό κομμάτι του τυπικού ρεπερτορίου, βρίσκεται στην 9η θέση του καταλόγου της διαδικτυακής βάσης δεδομένων Operabase με τις περισσότερες παραστάσεις όπερας για την περίοδο 2018-19.

Ιστορία: Σύνθεση και πρεμιέρα

Η σύνθεση της όπερας έγινε κατόπιν ενός επιτυχημένου ταξιδιού του Μότσαρτ στην Πράγα, τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 1787. Η επιλογή του θέματος έγινε λαμβάνοντας υπόψη τη μακρά ιστορία από τις όπερες του Δον Ζουάν εκεί.

Το λιμπρέτο του Λορέντζο ντα Πόντε βασίστηκε στενά σε ένα λιμπρέτο του Τζιοβάνι Μπερτάτι για την όπερα Don Giovanni Tenorio, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη Βενετία στις αρχές του 1787. Στοιχείο που αντέγραψε ήταν η ιδέα του να ανοίξει το δράμα με τη δολοφονία του Κομεντατόρε (ενώ σε προηγούμενα δράματα, αυτή η δολοφονία γίνεται γύρω στα μέσα του έργου). Επίσης, παρέλειψε να διευκρινίσει ότι το σκηνικό ήταν η Σεβίλλη, όπως παραδοσιακά συνηθιζόταν για όλα τα δράματα της σειράς του Δον Ζουάν, από τότε που εμφανίστηκε το πρωτότυπο έργο του Τίρσο ντε Μολίνα, στις αρχές του 17ου αιώνα. Για τον Μπερτάτι, το σκηνικό ήταν η Βιγιένα της Ισπανίας, ενώ το λιμπρέτο του Ντα Πόντε ορίζει ότι ήταν απλά μια "Ισπανική πόλη". Λέγεται ότι ο Τζάκομο Καζανόβα βοήθησε στη συγγραφή.

Η όπερα έκανε πρεμιέρα την 29η Οκτωβρίου 1787 στην Πράγα και έλαβε καλές κριτικές.

Το έργο έκανε πρεμιέρα στην Βιέννη την 7η Μαΐου 1788. Για αυτή την παραγωγή, ο Μότσαρτ έγραψε δύο νέες άριες με τα αντίστοιχα ρετσιτατίβα, και έκανε μερικές περικοπές στο φινάλε ώστε να είναι πιο σύντομο, ευθύ και αποφασιστικό.

Στις σύγχρονες παραγωγές, μερικές σκηνές παραλείπονται ενώ άλλες διατηρούνται.

Ρόλοι

• Ντον Τζοβάννι, ένας νεαρός, αλαζόνας γυναικοκατακτητής ελευθέρων ηθών: Βαρύτονος.
• Κομεντατόρε (Ντον Πέντρο): μπάσος
• Ντόνα Άννα, η κόρη του Κομεντατόρε: Σοπράνο.
• Ντον Οτάβιο, ο αρραβωνιαστικός της Ντόνα Άννας: Τενόρος
• Ντόνα Ελβίρα, μία γυναίκα από το Μπούργος που την εγκατέλειψε ο Ντον Τζοβάννι: Σοπράνο
• Λεπορέλο, ο υπηρέτης του Ντον Τζοβάννι: Μπάσος
• Μασέτο, ένας χωρικός: Μπάσος
• Ζερλίνα, η αρραβωνιαστικιά του Μασέτο: Σοπράνο
• Χορωδία: χωρικοί, υπηρέτες, νεαρές κοπέλες, μουσικοί, δαίμονες

Ορχήστρα

Η ενορχήστρωση περιλαμβάνει:

• Ξύλινα πνευστά : δύο φλάουτα, δύο όμποε, δύο κλαρινέτα και δύο φαγκότα
• Χάλκινα πνευστά : δύο κόρνα, δύο τρομπέτες, τρία τρομπόνια
• Κρουστά : τυμπάνια
• Έγχορδα : πρώτα βιολιά, δεύτερα βιολιά, βιόλες, τσέλα και κοντραμπάσα
• Συνεχές βάσιμο σε σέκο ρετσιτατίβα από τσέμπαλα και βιολοντσέλα
• Μαντολίνο

Σύνοψη

Ο Ντον Τζοβάννι, ένας νεαρός, αλαζόνας, και ερωτικά επιπόλαιος ευγενής, καταχράται και εξοργίζει όλους τους χαρακτήρες του έργου μέχρις ότου συναντά κάτι που δεν μπορεί να σκοτώσει, να δείρει, να αποφύγει, ή να ξεγελάσει.

Πράξη Α'

Σκηνή 1 - Ο κήπος του Κομεντατόρε Ο Λεπορέλο, ο υπηρέτης του Ντον Τζοβάννι, γκρινιάζει για τον απαιτητικό αφέντη του και ονειρεύεται ότι θα ελευθερωθεί από αυτόν ("Notte e giorno faticar " – " Νύχτα και μέρα δουλεύω σαν σκλάβος"). Παραφυλάει την ώρα που ο Ντον Τζοβάννι βρίσκεται στο σπίτι του Κομεντατόρε προσπαθώντας να αποπλανήσει ή να βιάσει την κόρη του, την Ντόνα Άννα. Ο Ντον Τζοβάννι βγαίνει από το σπίτι και εισέρχεται στον κήπο, ακολουθούμενος από την Ντόνα Άννα. Ο Ντον Τζοβάννι είναι μασκαρεμένος και η Ντόνα Άννα προσπαθεί να τον πιάσει και να του βγάλει τη μάσκα, φωνάζοντας για βοήθεια. (Τρίο: "Non sperar, se non m'uccidi, Ch'io ti lasci fuggir mai!" – "Μην πιστέψεις, ότι χωρίς να με σκοτώσεις, θα σε αφήσω ποτέ να φύγεις!" ). Αυτός ελευθερώνεται και εκείνη το βάζει στα πόδια καθώς ο Κομεντατόρε μπαίνει στον κήπο. Ο Κομεντατόρε μπαίνει στο δρόμο του Τζον Τζοβάννι και τον αναγκάζει να μονομαχήσει. Ο Ντον Τζοβάννι σκοτώνει τον Κομεντατόρε με το σπαθί του και δραπετεύει με τον Λεπορέλο. Η Ντόνα Άννα, επιστρέφοντας με τον αρραβωνιαστικό της, τον Ντον Οτάβιο, βλέπει έντρομη τον πατέρα της να κείται νεκρός σε μια λίμνη από αίμα. Αναγκάζει τον Ντον Οτάβιο να ορκιστεί ότι θα εκδικηθεί τον άγνωστο δολοφόνο. (Ντουέτο: "Ah, vendicar, se il puoi, giura quel sangue ognor!" – "Ω, ορκίσου ότι θα πάρεις εκδίκηση για τα αίματα αν γίνεται!" )

  Σκηνή 2 – Μια δημόσια πλατεία έξω από το παλάτι του Ντον Τζοβάννι

Ο Iλντεμπράντο Νταρκάντζελο υποδύεται τον Ντον Τζοβάννι. Φεστιβάλ του Σάλτζμπουργκ, 2014

Ο Λεπορέλο λέει στον Ντον Τζοβάννι ότι [ο Τζοβάννι] ζεί μια άθλια ζωή, και αυτός θυμώνει. Τότε, ακούν μια γυναίκα [Ντόνα Ελβίρα] να τραγουδάει ότι την εγκατέλειψε ο αγαπημένος της, και θέλει εκδίκηση ("Ah, chi mi dice mai " – "Αχ, ποιος θα το έλεγε"). Ο Ντον Τζοβάννι αρχίζει να την φλερτάρει, αλλά προκύπτει ότι ο ίδιος είναι ο πρώην αγαπημένος που ζητά (αυτή). Μετά την αναγνώριση εκείνη εκφράζει πικρία και δυσανασχέτηση προς αυτόν. Αυτός σπρώχνει τον Λεπορέλο μπροστά του, διατάζοντας τον να πει στην Ντόνα Ελβίρα την αλήθεια γι 'αυτόν, και απομακρύνεται βιαστικά.

Ο Λεπορέλο λέει στην Ντόνα Ελβίρα ότι ο Ντον Τζοβάννι είναι ανάξιος των αισθημάτων της γι'αυτόν. Δεν είναι πιστός σε καμία. Στις κατακτήσεις του περιλαμβάνονται 640 γυναίκες και κοπέλες στην Ιταλία, 231 στη Γερμανία, 100 στη Γαλλία, 91 στην Τουρκία, αλλά στην Ισπανία, 1.003 (" Madamina, il catalogo è questo" – "Κυρία μου, αυτός είναι ο κατάλογος"). Σε ένα ρετσιτατίβο που συχνά παραλείπεται, η Ντόνα Ελβίρα ορκίζεται ότι θα εκδικηθεί.

Σκηνή 3 - Η ανοιχτή χώρα

Μπαίνει μία πομπή γάμου με τον Μασέτο και την Ζερλίνα. Ο Ντον Τζοβάννι και ο Λεπορέλο έρχονται λίγο μετά. Η προσοχή του Ντον Τζοβάννι πέφτει πάνω στην Ζερλίνα, και προσπαθεί να την απομακρύνει από τον ζηλότυπο Μασέτο προτείνοντας να πραγματοποιήσουν τους εορτασμούς του γάμου στο κάστρο του. Ο Μασέτο θυμώνει που θα πρέπει να αφήσει την Ζερλίνα με τον Ντον Τζοβάννι για λίγο ("Ho capito! Signor, sì" – "Κατάλαβα! Μάλιστα, κύριε! ") αλλά πρέπει να φύγει. Σύντομα, ο Ντον Τζοβάννι και η Ζερλίνα μένουν μόνοι και αυτός αμέσως δείχνει το σαγηνευτικό του ταλέντο (Ντουέτο: "Là ci darem la mano" – "Εκεί θα δεθούν τα χέρια μας").

Η Ντόνα Ελβίρα φτάνει και διακόπτει την αποπλάνηση (" Ah, fuggi il traditor" – "Φύγε μακριά από τον προδότη! " ). [Αυτή] Φεύγει με τη Ζερλίνα. Τότε μπαίνουν ο Ντον Οτάβιο και η Ντόνα Άννα, που σχεδιάζουν να εκδικηθούν τον δολοφόνο του πατέρα της Ντόνα Άννα, που παραμένει άγνωστος. Η Ντόνα Άννα, χωρίς να γνωρίζει ότι μιλάει με τον εγκληματία, ζητά τη βοήθειά του [Ντον Τζοβάννι]. Ο Ντον Τζιοβάνι, ανακουφισμένος που δεν τον αναγνώρισαν, προθυμοποιείται να βοηθήσει και την ρωτά ποιος την αναστάτωσε. Προτού απαντήσει, η Ντόνα Ελβίρα επιστρέφει και λέει στην Ντόνα Άννα και στον Ντον Οτάβιο ότι ο Ντον Τζοβάννι είναι ένας σαγηνευτικός απατεώνας. Ο Ντον Τζοβάννι απαντά στον Ντον Οτάβιο και την Ντόνα Άννα ότι η Ντόνα Ελβίρα είναι τρελή (Κουαρτέτο: "Non ti fidar, o misera" - "Καμία εμπιστοσύνη, τι δυστυχία"). Καθώς φεύγει ο Ντον Τζοβάννι, η Ντόνα Άννα συνειδητοποιεί ότι αυτός είναι ο δολοφόνος του πατέρα της και εξιστορεί στον Ντον Οτάβιο όλην την ιστορία της εισβολής του, υποστηρίζοντας ότι στην αρχή ξεγελάστηκε επειδή μια νυχτερινή επίσκεψη από τον ίδιο [τον Ντον Οτάβιο] δεν ήταν απίθανη, και ότι όταν αποκάλυψε το πρόσωπο του απατεώνα κατάφερε να τον πολεμήσει (εναλλαγή ρετσιτατίβων της Ντόνα Άννα και του Ντον Οτάβιο). Για άλλη μια φορά η Ντόνα Άννα ζητά από τον Ντον Οτάβιο εκδίκηση για λογαριασμό δικό της αλλά και δικό του (άρια: "Or sai chi l'onore Rapire a me volse" – "Τώρα ξέρεις τον βιαστή της τιμής μου"). Στην Βιεννέζικη εκδοχή, που ο Ντον Οτάβιο δεν έχει πειστεί ακόμα (η Ντόνα Άννα έχει αναγνωρίσει μόνο τη φωνή του Ντον Τζοβάννι, δεν έχει δει το πρόσωπό του), αποφασίζει να παρακολουθήσει τον φίλο του (" Dalla sua pace la mia dipende" – "Από την ειρήνη της και η δική μου εξαρτάται").

Ο Λεπορέλο πληροφορεί τον Ντον Τζοβάννι ότι όλοι οι καλεσμένοι για τον γάμο των χωρικών βρίσκονται στο σπίτι του [Ντον Τζοβάννι] και ότι έκανε τον Μασέτο να ξεχάσει τη ζήλια του, αλλά η Ζερλίνα, επιστρέφοντας με την Ντόνα Ελβίρα, έκανε μια σκηνή και χάλασε τα πάντα. Ωστόσο, ο Ντον Τζοβάννι παραμένει ευδιάθετος και λέει στον Λεπορέλο να οργανώσει μια γιορτή και να καλέσει όλες τις κοπέλες. ("Άρια της σαμπάνιας" του Ντον Τζοβάννι: "Fin ch'han dal vino calda la testa" – "Μέχρι να ζαλιστούν απ'το κρασί"). Σπεύδουν προς το παλάτι του.  

Σκηνή 4 - Ο κήπος έξω από το παλάτι του Ντον Τζοβάννι

Η Ζερλίνα ακολουθεί τον ζηλότυπο Μασέτο και προσπαθεί να τον ηρεμήσει ("Batti, batti o bel Masetto" - "Χτύπα, χτύπα, ωραίε Μασέτο"), αλλά ακριβώς πάνω στην στιγμή που καταφέρνει να τον πείσει για την αθωότητά της, ακούγεται η φωνή του Ντον Τζοβάννι από τα παρασκήνια και την τρομάζει. Ο Μασέτο κρύβεται, αποφασισμένος να δει μόνος του τι θα κάνει η Ζερλίνα όταν φτάσει ο Ντον Τζοβάννι. Η Ζερλίνα κάνει μια προσπάθεια να κρυφτεί από τον Ντον Τζοβάννι, αλλά την βρίσκει και συνεχίζει την αποπλάνηση, μέχρις ότου σκοντάφτει πάνω στην κρυψώνα του Μασέτο. Ο σαστισμένος Ντον Τζοβάννι, συνέρχεται και κατηγορεί τον Μασέτο ότι άφησε τη Ζερλίνα μόνη της, και του την δίνει πίσω για λίγο. Έπειτα, ο Ντον Τζοβάννι οδηγεί και τους δύο στην αίθουσα του χορού. Τρεις μασκαρεμένοι καλεσμένοι – οι μεταμφιεσμένοι Ντον Οτάβιο, Ντόνα Άννα και Ντόνα Ελβίρα - εισέρχονται στον κήπο. Από ένα μπαλκόνι, ο Λεπορέλο τους προσκαλεί στο πάρτι του κυρίου του. Δέχονται την πρόσκληση και ο Λεπορέλο φεύγει από το μπαλκόνι. Μόνοι, ο Ντον Οτάβιο και η Ντόνα Άννα προσεύχονται για προστασία, η Ντόνα Ελβίρα για εκδίκηση (Τρίο: "Protegga il giusto cielo" – "Ας μας προστατεύσουν οι δίκαιοι ουρανοί").

Ο Λουίτζι Μπάσι στο ρόλο του Ντον Τζοβάννι, με το μαντολίνο του, το 1787.

Σκηνή 5 - Η αίθουσα χορού του Ντον Τζοβάννι

Καθώς το γλέντι προχωράει, με τρεις διαφορετικές ορχήστρες στη σκηνή, ο Λεπορέλο κάνει αντιπερισπασμό χορεύοντας με τον Μασέτο, την ώρα που ο Ντον Τζοβάννι πηγαίνει με την Ζερλίνα σε ένα μικρό δωμάτιο όπου καταλήγει να της επιτεθεί. Η Ζερλίνα αρχίζει να φωνάζει για βοήθεια, και τότε ο Ντον Τζοβάννι βρίσκει τον Λεπορέλο στη σκηνή, τον κατηγορεί ότι αυτός επιτέθηκε στη Ζερλίνα και απειλεί να τον σκοτώσει. Το κοινό του δεν πείθεται. Ο Ντον Οτάβιο βγάζει ένα πιστόλι και σημαδεύει τον Ντον Τζοβάννι, ενώ οι τρεις καλεσμένοι βγάζουν τις μάσκες τους και δηλώνουν ότι τα ξέρουν όλα. Όμως, ο αποκηρυγμένος και φοβερισμένος από όλες τις πλευρές Ντον Τζοβάννι, διατηρεί την ηρεμία του και καταφέρνει να αποδράσει – για την ώρα.

Πράξη Β'

Σκηνή 1 - Έξω από το σπίτι της Ντόνα Ελβίρα

Ο Λεπορέλο απειλεί τον Ντον Τζοβάννι ότι θα τον εγκαταλείψει, αλλά ο αφέντης του καταφέρνει να τον ηρεμήσει με μία ειρηνική προσφορά χρημάτων (Ντουέτο: "Eh via buffone" – "Ορίστε, μπούφε"). Σχεδιάζει να αποπλανήσει την υπηρέτρια της Ντόνα Ελβίρας, αλλά για να την πλησιάσει και να την κάνει να τον εμπιστευτεί πρέπει να πάει ντυμένος υπηρέτης, οπότε διατάζει τον Λεπορέλο να κάνουν ανταλλαγή ρούχων, μανδύα και καπέλου, μαζί. Η Ντόνα Ελβίρα βγαίνει στο παράθυρό της (Τρίο: "Ah taci, ingiusto core" – "Αχ, ήσυχα, άδικη καρδιά"). Βλέποντας την ευκαιρία για παιχνίδι, ο Ντον Τζοβάννι κρύβεται και στέλνει τον Λεπορέλο έξω, στα φανερά, με τον μανδύα και το καπέλο του αφέντη. Από την κρυψώνα του, ο Ντον Τζοβάννι τραγουδά υποσχόμενος ότι θα μετανοήσει, εκφράζει την επιθυμία να επιστρέψει σε αυτήν και απειλεί ότι θα σκοτωθεί αν δεν τον δεχτεί πίσω, ενώ ο Λεπορέλο παριστάνει τον Ντον Τζοβάννι και προσπαθεί να συγκρατήσει τα γέλια του. Η Ντόνα Ελβίρα πείθεται και κατεβαίνει στο δρόμο. Ο Λεπορέλο, συνεχίζοντας να παριστάνει τον Ντον Τζοβάννι, την οδηγεί μακριά για να την κρατήσει απασχολημένη, ενώ ο Ντον Τζοβάννι τραγουδά μία καντάδα στην υπηρέτριά της με το μαντολίνο του. ("Deh, vieni alla finestra" – "Έϊ, έλα στο παράθυρο").

Προτού προλάβει να ολοκληρώσει την αποπλάνησή του, φτάνουν ο Μασέτο και οι φίλοι του, που ψάχνουν να βρουν τον Ντον Τζοβάννι για να τον σκοτώσουν. Ο Ντον Τζοβάννι παριστάνει τον Λεπορέλο (του οποίου τα ρούχα εξακολουθεί να φοράει) και πάει με το απόσπασμα, προσποιούμενος ότι και αυτός μισεί τον Ντον Τζοβάννι. Αφού με πονηριά και επιδεξιότητα καταφέρνει να διαλύσει την παρέα του Μασέτο (Άρια του Ντον Τζοβάννι: "Metà di voi qua vadano" – "Οι μισοί πηγαίνετε από δω, και οι υπόλοιποι από εκεί), ο Ντον Τζοβάννι αφοπλίζει τον Μασέτο, καταφέρνει να τον χτυπήσει, και τρέχει να ξεφύγει χαρούμενος. Η Ζερλίνα φτάνει και παρηγορεί τον μελανιασμένο και δαρμένο Μασέτο ("Vedrai carino" – "Θα δεις, καλέ μου").

Σκηνή 2 - Μια σκοτεινή αυλή

Ο Λεπορέλο εγκαταλείπει την Ντόνα Ελβίρα. (Σεστέτο: "Sola, sola in buio loco" – "Ολομόναχοι σε αυτό το σκοτεινό μέρος"). Καθώς φεύγει, πέφτει πάνω στον Ντον Οτάβιο και την Ντόνα Άννα. Στη σκηνή μπαίνουν επίσης η Ζερλίνα και ο Μασέτο. Όλοι μπερδεύουν τον Λεπορέλο με τον Ντον Τζοβάννι, επειδή φορά ακόμα τα ρούχα του. Περικυκλώνουν τον Λεπορέλο με φονική διάθεση. Η Ντόνα Ελβίρα κάνει μια προσπάθεια να σώσει τον άνθρωπο, νομίζοντας ότι είναι ο Ντον Τζοβάννι, και λέει στους άλλους ότι είναι ο σύζυγός της και τους ικετεύει να τον αφήσουν να ζήσει. Ο Λεπορέλο βγάζει τον μανδύα του Ντον Τζοβάννι και αποκαλύπτει την πραγματική του ταυτότητα. Ζητά έλεος και, στην πρώτη ευκαιρία, τρέχει να ξεφύγει (Άρια του Λεπορέλο: "Ah pietà signori miei" – "Αχ, δείξτε έλεος, κύριοί μου"). Ο Ντον Οτάβιο είναι πλέον πεπεισμένος ότι ο Ντον Τζοβάννι είναι αυτός που δολοφόνησε τον πατέρα της Ντόνα Άννα (τον συγχωρεμένο Κομεντατόρε). Ορκίζεται εκδίκηση (" Il mio tesoro " – "Θησαυρέ μου").

Στην Βιεννέζικη εκδοχή της όπερας, η Ζερλίνα ακολουθεί τον Λεπορέλο και τον ξανασυλλαμβάνει. Με την απειλή μιας λεπίδας, τον δένει σε ένα σκαμνί. Αυτός με γλυκόλογα προσπαθεί να την πείσει να μην τον πειράξει. (Ντουέτο: "Per queste tue manine" - "Για τα χεράκια σου"). Η Ζερλίνα πηγαίνει να βρει τον Μασέτο και τους άλλους. Ο Λεπορέλο καταφέρνει να αποδράσει και πάλι, προτού επιστρέψει αυτή. Στις μέρες μας, αυτή η σκηνή κωμωδίας συνήθως παραλείπεται. Επίσης, στην Βιεννέζικη εκδοχή, η Ντόνα Ελβίρα εξακολουθεί να είναι εξαγριωμένη με την προδοσία του Ντον Τζοβάννι, αλλά τον λυπάται κιόλας. ("Mi tradì quell'alma ingrata" – "Αυτός ο ελεεινός φουκαράς με πρόδωσε").

Πράξη 2 (Πράγα, ~1790), το σκηνικό του νεκροταφείου

Σκηνή 3 - Το νεκροταφείο με το άγαλμα του Κομεντατόρε.

Ο Ντον Τζοβάννι περιπλανιέται σε ένα νεκροταφείο. Τυχαία εμφανίζεται ο Λεπορέλο και οι δύο τους επανασυνδέονται. Ο Λεπορέλο αφηγείται στον Ντον Τζοβάννι την περιπετειώδη αψιμαχία του, και αυτός γελά και τον πειράζει, λέγοντας του πώς εκμεταλλεύτηκε την μεταμφίεσή του ως Λεπορέλο για να αποπλανήσει μία από τις κοπέλες του. Οι κουβέντες τους διακόπτονται από την φωνή ενός αγάλματος, που προειδοποιεί ότι τα γέλια του Ντον Τζοβάννι δεν θα κρατήσουν μέχρι την ανατολή του ηλίου. Με εντολή του αφέντη του, ο Λεπορέλο διαβάζει την επιγραφή στη βάση του αγάλματος: «Εδώ περιμένω εκδίκηση από τον παλιάνθρωπο που με σκότωσε» ("Dell'empio che mi trasse al passo estremo qui attendo la vendetta"). Ο υπηρέτης τρέμει από φόβο, αλλά ο Ντον Τζοβάννι χλευαστικά τον διατάζει να προσκαλέσει το άγαλμα για δείπνο, και απειλεί ότι θα τον σκοτώσει αν του φέρει αντίρρηση. Ο Λεπορέλο κάνει πολλές προσπάθειες να προσκαλέσει το άγαλμα σε δείπνο, αλλά ο φόβος του αφήνει την πρόσκληση ατελή (Ντουέτο: "O, statua gentilissima" – "Ω, ευγενέστατο άγαλμα"). Ο Ντον Τζοβάννι αποφασίζει να κάνει την πρόσκληση μόνος του. Προς μεγάλη του έκπληξη, το άγαλμα γνέφει το κεφάλι του και απαντά καταφατικά.

Σκηνή 4 - Το Δωμάτιο της Ντόνα Άννα

Ο Ντον Οτάβιο πιέζει την Ντόνα Άννα να τον παντρευτεί, αλλά εκείνη πιστεύει ότι δεν είναι καλή ώρα, τόσο σύντομα μετά το θάνατο του πατέρα της. Αυτός την κατηγορεί ότι είναι αναίσθητη, και αυτή τον διαβεβαιώνει ότι τον αγαπάει και ότι του είναι πιστή ("Non mi dir" –"Μη μου πεις").

Ο Ντον Τζιοβάνι αντιμετωπίζει το άγαλμα. Πίνακας του Φραγκονάρ, ~1830-35

Σκηνή 5 - Το Δωμάτιο του Ντον Τζιοβάνι

Ο Ντον Τζοβάννι απολαμβάνει την πολυτέλεια ενός μεγάλου γεύματος, που σερβίρει ο Λεπορέλο, υπό τη μουσική συνοδεία μιας ορχήστρας που παίζει κομμάτια από δημοφιλείς όπερες (στα τέλη του 18ου αιώνα): "O quanto un sì bel giubilo" από την όπερα Una cosa rara (1786, Ένα Σπάνιο Πράγμα) του Βισέντε Μαρτίν ι Σολέρ, "Come un agnello" από την όπερα Fra i due litiganti il terzo gode (1782, Οι δύο τσακώνονται και ο τρίτος διασκεδάζει) του Τζιουζέπε Σάρτι και, τέλος, "Non più andrai" (Εδώ σταματάς) από την όπερα Οι Γάμοι του Φίγκαρο (1786) του Μότσαρτ. Ο Λεπορέλο παραπονιέται ότι έχει βαρεθεί να ακούει την ίδια άρια του Μότσαρτ παντού και συνέχεια. (Φινάλε "Già la mensa preparata" – "Το τραπέζι είναι έτοιμο"). Η Ντόνα Ελβίρα μπαίνει, λέγοντας ότι δεν αισθάνεται πια απέχθεια για τον Ντον Τζοβάννι, μόνο λύπη. ("L'ultima prova dell'amor mio" – "Η ύστατη απόδειξη της αγάπης μου"). Ο Ντον Τζοβάννι, έκπληκτος, την ρωτά τι θέλει και αυτή τον ικετεύει να αλλάξει τη ζωή του. Ο Ντον Τζοβάννι την πειράζει και στρέφει το βλέμμα του αλλού, εγκωμιάζοντας το κρασί και τις γυναίκες ως "στήριγμα και δόξα της ανθρωπότητας" ("sostegno e gloria d'humanità").

Πληγωμένη και θυμωμένη, η Ντόνα Ελβίρα παραιτείται και φεύγει. Στα παρασκήνια, αυτή ουρλιάζει με απόλυτο τρόμο. Ο Ντον Τζοβάννι διατάζει τον Λεπορέλο να δει τι την έχει αναστατώσει έτσι. Αυτός το κάνει, και αρχίζει να φωνάζει και αυτός. Τρέχει πίσω στο δωμάτιο, τραυλίζοντας ότι το άγαλμα ήρθε όπως είχε υποσχεθεί. Ένα δυσοίωνο χτύπημα ακούγεται στην πόρτα. Ο Λεπορέλο, παράλυτος από φόβο, δεν μπορεί να απαντήσει, οπότε ο Ντον Τζοβάννι ανοίγει την πόρτα μόνος του και αποκαλύπτει το άγαλμα του Κομεντατόρε. Με τις ρυθμικές συγχορδίες της ουβερτούρας, που εναρμονίζονται εκ νέου με τις διαβολικά μειωμένες έβδομες που συνοδεύουν τον Κομεντατόρε ("Don Giovanni! A cenar teco m'invitasti" – "Ντον Τζοβάννι! Με προσκάλεσες να δειπνήσω μαζί σου"), το άγαλμα του προσφέρει μια τελευταία ευκαιρία να μετανοήσει, αλλά ο Ντον Τζοβάννι αρνείται κατηγορηματικά. Το άγαλμα εξαφανίζεται και ο Ντον Τζοβάννι σπαράζει με πόνο και τρόμο, καθώς περικυκλώνεται από μία χορωδία δαιμόνων, που τον κατεβάζουν στην Κόλαση. Ο Λεπορέλο, κρυμμένος κάτω από το τραπέζι, βλέπει τι γίνεται και κλαίει με λυγμούς.

Η Ντόνα Άννα, ο Ντον Οτάβιο, η Ντόνα Ελβίρα, η Ζερλίνα και ο Μασέτο έρχονται, αναζητώντας τον κακοποιό. Αντ 'αυτού βρίσκουν τον Λεπορέλο να κρύβεται κάτω από το τραπέζι, κατατρογμαγμένο από την υπερφυσική φρίκη που μαρτύρησε. Αυτός τους διαβεβαιώνει ότι κανείς δεν θα ξαναδεί ποτέ τον Ντον Τζοβάννι. Οι υπόλοιποι χαρακτήρες ανακοινώνουν τα σχέδιά τους για το μέλλον: η Ντόνα Άννα και ο Ντον Οτάβιο θα παντρευτούν όταν η Ντόνα Άννα θα έχει ολοκληρώσει ένα έτος πένθους. Η Ντόνα Ελβίρα θα απέχει από τις κοινωνικές δραστηριότητες για το υπόλοιπο της ζωής της. Η Ζερλίνα και ο Μασέτο τελικά θα πάνε σπίτι για δείπνο, και ο Λεπορέλο θα πάει στην ταβέρνα για να βρει έναν καλύτερο αφέντη.

Η όπερα ολοκληρώνεται με το ηθικό δίδαγμα – «Αυτό είναι το τέλος του κακοποιού: ο θάνατος ενός αμαρτωλού πάντα αντικατοπτρίζει τη ζωή του» ("Questo è il fin di chi fa mal, e de 'perfidi la morte alla vita è semper ugual "). Το τελευταίο κομμάτι συνήθως παραλείπεται.

Πηγές

• Abert, Hermann (2007). Cliff Eisen, επιμ. W. A. Mozart. Yale University Press. ISBN 978-0300072235. 
• Casaglia, Gherardo (2005)."Don Giovanni, 29 October 1787". L'Almanacco di Gherardo Casaglia (in Italian).
• Deutsch, Otto Erich (1965). Mozart: A Documentary Biography. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0233-1. 
• Freeman, Daniel E. (2013). Mozart in Prague. Minneapolis: Bearclaw. ISBN 978-0-9794223-1-7. 
• Gounod, Charles, Mozart's Don Giovanni: A Commentary, transl. by Windeyer Clark and J. P. Hutchinson from the third French edition of Le Don Juan de Mozart, London, R. Cocks, 1895, reprint Da Capo Press, New York, 1970.