Ναός Αγίου Νικολάου Καβάλας
Συντεταγμένες: 40°56′10.0″N 24°24′47.9″E / 40.936111°N 24.413306°E
Ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Καβάλας είναι Ορθόδοξος Χριστιανικός ναός (πρώην Οθωμανικό τέμενος Ιμπραήμ Πασά) στο κέντρο της Καβάλας, στην Ανατολική Μακεδονία.[1]
| Ναός Αγίου Νικολάου Καβάλας | |
|---|---|
 | |
 | |
| Είδος | εκκλησία και τζαμί |
| Αρχιτεκτονική | παραδοσιακή αρχιτεκτονική |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 40°56′10″N 24°24′48″E |
| Θρησκευτική υπαγωγή | Ιερά Μητρόπολις Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου |
| Διοικητική υπαγωγή | Καβάλα και Δήμος Καβάλας |
| Χώρα | Ελλάδα |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Περιγραφή
ΕπεξεργασίαΗ περιοχή του σημερινού ναού αποτέλεσε διαρκώς, από την αρχαιότητα, χώρο λατρείας. Στους προχριστιανικούς χρόνους, όταν η πόλη ονομαζόταν Νεάπολις, οικοδομήθηκε μικρό πιθανόν σε μέγεθος ειδωλολατρικό ιερό προς τιμή γυναικείας θεότητας. Το ιερό βρισκόταν περίπου στο σημείο όπου σήμερα υψώνεται το κωδωνοστάσιο του ναού και τμήματα των μαρμάρων του σώζονται εντοιχισμένα στην εξωτερική τοιχοποιία, κυρίως στην βάση του σημερινού κωδωνοστασίου[2].
Στο λιμάνι της περιοχής αποβιβάστηκε ο Απόστολος Παύλος κατά την έναρξη των ευρωπαϊκών του περιοδειών και θεωρείται το πρώτο ευρωπαϊκό έδαφος που πάτησε ο Απόστολος των Εθνών. Στην ανατολική πλευρά του ναού υπάρχει σήμερα ψηφιδωτό, το οποίο αναπαριστά το ιστορικό αυτό γεγονός για την περιοχή.[3]
Έπειτα από την παύση των διωγμών και τον εκχριστιανισμό των κατοίκων, θα πρέπει να δεχθούμε την μετατροπή του ειδωλολατρικού ιερού της παραλίας σε χριστιανικό ναό[4], ίσως το 312-342 μ.Χ. Στον 6ο αιώνα, επί αυτοκράτορα Ιουστινιανού, όταν η πόλη ονομάστηκε Χριστούπολις, θα πρέπει να χρονολογηθεί η οικοδόμηση της βασιλικής του αποστόλου Παύλου[5]. Με βάση τα μέχρι σήμερα αρχαιολογικά δεδομένα[6], ο βυζαντινός μεγαλοπρεπής ναός του αποστόλου Παύλου, λόγω του μεγέθους και της «αποστολικότητάς» του ίσως αποτελούσε και τον Καθεδρικό ναό της Χριστούπολης.
Η άφιξη των Νορμανδών στην Χριστούπολη το 1185 ισοπέδωσε την πόλη και την μεγαλοπρεπή βασιλική. Μετά από την αποχώρηση των Νορμανδών, οι κάτοικοι φαίνεται ότι χρησιμοποιώντας αρκετά δομικά και αρχιτεκτονικά μέλη των προγενέστερων ναών, τα οποία με τον τρόπο αυτό διασώθηκαν, ανήγειραν μικρό ναό για την κάλυψη των λατρευτικών αναγκών της πόλης. Ο ναός αυτός μετατράπηκε από το 1204 μέχρι το 1261 σε ρωμαιοκαθολικό ναό –ίσως του αγίου Λαζάρου[7]– κατόπιν δε και πάλι σε ορθόδοξο[4].
Η κατάληψη της Χριστούπολης το 1391 από τους Οθωμανούς είχε ως αποτέλεσμα την ερήμωση της πόλης και τον εποικισμό της, έπειτα από σχεδόν ένα αιώνα, από Τούρκους προερχόμενους από την κωμόπολη - κάστρο «Καβάλλα» του Ικονίου, οι οποίοι έδωσαν το σημερινό όνομα στην πόλη. Ο φημισμένος για τα έργα του στην Καβάλα Ιμπραήμ πασάς, βεζίρης του Σουλεϊμάν Β΄, ανήγειρε το 1530 το σημερινό κτήριο ως μεγαλοπρεπές τέμενος, το οποίο αναφερόταν με το όνομά του (Τουρκικά: İbrahim Paşa Camii). Ήταν το μεγαλύτερο τζαμί της Καβάλας.
Με την ανταλλαγή των πληθυσμών και την έλευση στην πόλη χιλιάδων Ελλήνων από την Μικρά Ασία και τον Πόντο, ο χώρος αρχικά φιλοξενεί πρόσφυγες, κατόπιν δε -το 1928- μετατρέπεται και πάλι σε χριστιανικό ναό, αφιερωμένο στον προστάτη των ναυτικών άγιο Νικόλαο, αρχιεπίσκοπο Μύρων. Πάνω από την βάση του μιναρέ σήμερα υπάρχει το νεόχτιστο καμπαναριό.[8]
Διατελέσαντες ιερείς
Επεξεργασία- Ιερέας Νικόλαος Σιδηρόπουλος: (1928). Τέλεσε την πρώτη ακολουθία στο σημερινό κτήριο[6].
- Αρχιμανδρίτης Κορνήλιος Βασιλείου: 1929 (;) – 1941. Μερίμνησε για την ανακαίνιση του Ναού, προχωρώντας μάλιστα και σε εράνους εκτός Καβάλας. Διώχθηκε και απελάθηκε από τις Βουλγαρικές αρχές κατοχής Καβάλας, νοσηλεύθηκε και απεβίωσε τον Φεβρουάριο του 1942 στο Δημοτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης[9].
- Αρχιμανδρίτης Αλέξανδρος Παρίσης: 1941 – 1944 (;). Έπειτα από την εκδίωξή του από τις Βουλγαρικές αρχές κατοχής από τον Ιερό Ναό του Τιμίου Προδρόμου, στον οποίο ήταν εφημέριος, ανέλαβε εφημέριος του Ναού του Αγίου Νικολάου, ο οποίος παρέμεινε ο μοναδικός ελληνόφωνος Ναός της Καβάλας[9].
- Αρχιμανδρίτης Άνθιμος Αραμπατζόγλου: 1946 – 1973. Πρωτοσύγκελλος της Μητροπόλεως Φιλίππων και φημισμένος για το στιβαρό και ιεροπρεπές ύφος της απαγγελίας και των εκφωνήσεών του[10]. Το 1962 αποσπάστηκε από την Καβάλα, ακολουθώντας στην Αθήνα τον νεοεκλεγέντα Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο Χατζησταύρου, επανερχόμενος όμως τακτικά στην Καβάλα και συνεχίζοντας την παρουσία του στον Ναό. Κατόπιν δικής του πρωτοβουλίας, ο φημισμένος ιεροψάλτης Ματθαίος Τσαμκιράνης[11] μετατέθηκε από τον Μητροπολιτικό Ναό Καβάλας στον Ναό του Αγίου Νικολάου, όπου υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης του Ναού (1964-1987). Κατά την Eπταετία, επέστρεψε οριστικά στον Ναό του Αγίου Νικολάου Καβάλας, του οποίου τα προσκτίσματα εκ βάθρων ανακαίνισε (εσωτερικός νάρθηκας – παρεκκλήσιο αγίου Δημητρίου). Στα τέλη του 1973 επανήλθε στην Αθήνα, όπου, με τις προσωπικές του γνωριμίες, συνέβαλε τα μέγιστα στην εκλογή του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Σεραφείμ τον Ιανουάριο του 1974. Αμέσως μετατέθηκε οριστικά στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών, όπου διορίστηκε Προϊστάμενος του Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών, θέση από την οποία συνταξιοδοτήθηκε δέκα χρόνια αργότερα. Εκοιμήθη στην Καβάλα το 2003 και ετάφη στο Δημοτικό Κοιμητήριο Ξάνθης, η οποία ήταν και η γενέθλιος πόλη του.
- Αρχιμανδρίτης Κωνσταντίνος Κοϊδάκης: 1950 (;) – 1956. Ανιψιός του μητροπολίτη Κίτρους Κωνσταντίνου, εκοιμήθη από λευχαιμία σε ηλικία 33 ετών. Επί των ημερών του λειτούργησε στον ναό κατηχητικό σχολείο, το οποίο έπαυσε λίγα χρόνια αργότερα, για να λειτουργήσει εκ νέου το 2021.
- Αρχιμανδρίτης Μακάριος Βαρλάς: 1963 – 1965. Συγγραφέας θεολογικών βιβλίων.
- Ιερέας Απόστολος Χατζηκοσμάς: 1966 – 1974.
- Ιεροδιδάσκαλος Ελευθέριος Αθανασιάδης: 1974 – 1975.
- Ιερέας Νικόλαος Τσακίρης: 1975 – 1979.
- Ιερέας Γεώργιος Κουρεμπελές: 1979 – 1981. Λόγιος έγγαμος ιεροκήρυκας.
- Ιερέας Ιωάννης Αμοιρίδης: 1979 – 1982. Φημισμένος εξομολόγος. Εκοιμήθη, εκατονταετής, το 2009.
- Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Ταμπάκης: 1983 – 1984.
- Ιερέας Χαράλαμπος Νεοχωρίτης: 1984 – 2001. Γεννήθηκε στους Φιλίππους το 1943 και χειροτονήθηκε κληρικός από τον γέροντά του, άγιο Καλλίνικο Εδέσσης, μετά τον θάνατο του οποίου επέστρεψε στην ιδιαίτερή του πατρίδα. Επί των ημερών του αγιογραφήθηκε μεγάλος αριθμός φορητών εικόνων του εκκλησιαστικού έτους και ανακαινίσθηκε εσωτερικά και εξωτερικά ο κυρίως ναός του 1530. Επιτέλεσε σημαντικό έργο στην κατάρτιση ιεροψαλτών, αρχικά στην Ιερά Μητρόπολη Εδέσσης, κατόπιν στην Καβάλα, όπου επί πολλά έτη υπήρξε μουσικοδιδάσκαλος και υπεύθυνος της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής της Μητροπόλεως Φιλίππων. Πολλοί μαθητές του κοσμούν τα αναλόγια των εκκλησιών και ιδιαιτέρως, ως καύχημά του, τα τρία του τέκνα, ο Παναγιώτης[12], σήμερα Άρχων Πρωτοψάλτης της Μ.τ.Χ.Ε., ο Εμμανουήλ[13] (+2008), πρωτοψάλτης του Μητροπολιτικού Ναού Εδέσσης (αμφότεροι, σε νεαρή ηλικία, υπηρέτησαν διαδοχικά στην θέση του Λαμπαδαρίου του Ναού) και ο Νεκτάριος, πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Καβάλας από το 2007 μέχρι σήμερα. Η κόρη του, Σοφία Νεοχωρίτου, είναι ερμηνεύτρια παραδοσιακών τραγουδιών, καταξιωμένη σε διεθνές επίπεδο.
- Ιερέας Πέτρος Τσετίνης: 2001 – 2003: Εφημέριος του Μητροπολιτικού Ναού, ανέλαβε προσωρινά εφημερικά καθήκοντα, έπειτα από την συνταξιοδότηση του π. Χαραλάμπους. Επί των ημερών του ευπρεπίσθηκε εσωτερικά ο Ναός του Αγίου Νικολάου.
- Ιερέας Στέφανος Τσιόπας: 2003 – 2007.
- Ιερομόναχος Τιμόθεος Κακάνης: 2007 – 2012. Επί των ημερών του ευπρεπίσθηκε ο Ναός και συντηρήθηκαν οι παλαιές του εικόνες.
- Ιερέας Μιχαήλ Κωνσταντινίδης: 2012 – 2023.
- Ιερομόναχος Προκόπιος Τραντάλης: 2018 – 2019.
- Αρχιμανδρίτης Ευάγγελος Υφαντίδης: 2021 – σήμερα. Επί των ημερών του ανασυστάθηκε το κατηχητικό ενοριακό σχολείο, δημιουργήθηκε «το καλάθι του Αϊ Νικόλα[14]», ευπρεπίζεται και ανακαινίζεται[15] ο ιστορικός Ναός με συγκεκριμένες μελέτες για την αποκατάσταση του κτηρίου, οι οποίες έλαβαν τις απαραίτητες εγκρίσεις από την Ιερά Μητρόπολη Φιλίππων, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας και το Υπουργείο Πολιτισμού.
Εικόνες
Επεξεργασία-
Πανοραμική εικόνα Καβάλας το 1913 από το Τελωνείο. Ο μιναρές που διακρίνεται είναι το τέμενος Ιμπραήμ Πασά το οποίο αργότερα έγινε η Εκκλησία του Αγίου Νικολάου. -
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου - πρώην τέμενος Ιμπραήμ Πασά. Κάτω αριστερά υπάρχει το ψηφιδωτό ως ανάμνηση της απόβασης του Αποστόλου Παύλου στο λιμάνι.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Η Οθωμανική Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα. Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠ.ΠΟ.). 2008. σελ. 264. ISBN 978-960-214-792-4.
- ↑ Μπακαλάκης, Γεώργιος (Αθήναις 1937). «Νεάπολις-Χριστούπολις-Καβάλα». Αρχαιολογική Εφημερίς 1936.
- ↑ Λωλίδης Βασίλης (17 Αυγούστου 2017). «Ανακαλύπτοντας την ιστορία της Καβάλας». ΑΠΕ-ΜΠΕ. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2017.
- ↑ 4,0 4,1 Υφαντίδης 2024, σελ. 5.
- ↑ Τιμητικός Τόμος επί τω Ιωβηλαίω του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φιλίππων-Νεαπόλεως-Θάσου Χρυσοστόμου. Καβάλα 1960. σελ. passim.
- ↑ 6,0 6,1 Παπανικολάου, Μαρία (6 Δεκεμβρίου 2022). «Η ιστορία του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου στην Καβάλα». kavalapoint.gr. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2024.
- ↑ Ορφανίδης, Κ. Ιστορικά και τοπωνυμικά της Καβάλας. Καβάλα 1997: Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας. σελ. 70.
- ↑ Μελκίδη Χρύσα (4 Ιουνίου 2007). «Καβάλα». Τουριστικός Οδηγός Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2012.
- ↑ 9,0 9,1 Τιμητικός Τόμος επί τω Ιωβηλαίω του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φιλίππων-Νεαπόλεως-Θάσου Χρυσοστόμου. Καβάλα 1960.
- ↑ «αρχιμ. Άνθιμος Αραμπατζόγλου: απαγγελία Ευαγγελίου Μ. Τρίτης (εσπέρας)». Ψαλτολόγιον. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2024.
- ↑ «Ματθαίος Τσαμκιράνης». ieropsaltis.com. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2024.
- ↑ «Παναγιώτης Νεοχωρίτης». Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2024.
- ↑ «ΜΑΝΩΛΗΣ ΝΕΟΧΩΡΙΤΗΣ - Ἄξιον ἐστίν». Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2024.
- ↑ Λωλίδης, Βασίλης (3 Ιουνίου 2021). «Καβάλα: Το ψάθινο «καλάθι του Αϊ Νικόλα» στηρίζει όσους έχουν ανάγκη». Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2024.
- ↑ «Εντός του έτους το έργο εξωτερικής ανακαίνισης της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου». proininews.gr. 7 Ιανουαρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2024.
Πηγές
Επεξεργασία- Μπακαλάκης, Γεώργιος (Αθήναις 1937). «Νεάπολις-Χριστούπολις-Καβάλα». Αρχαιολογική Εφημερίς 1936.
- Η Οθωμανική Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα. Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠ.ΠΟ.). 2008. σελ. 264. ISBN 978-960-214-792-4.
- Heath W. Lowry (2009). In the Footsteps of the Ottomans: A Search for Sacred Spaces & Architectural Monuments in Northern Greece]. Istanbul: Mary Martin Booksellers / Bahçesehir University Publications. σελίδες 61–81. ISBN 9789756437865.[νεκρός σύνδεσμος]
- Υφαντίδης, Ευάγγελος (2024). «Η βυζαντινή Βασιλική του αποστόλου Παύλου Χριστουπόλεως». Σελίδες ιστορίας, πολιτισμού, περιβάλλοντος (99).