Νίκολα Βιτσεντίνο
Ο Νικόλα Βιτσεντίνο (Nicola ή Nicolò [7] Vicentino, Βιτσέντσα 1511 – Μιλάνο ή Ρώμη 1572 ή 1575/1576) ήταν Ιταλός συνθέτης και θεωρητικός μουσικής του 16ου αιώνα. Υπήρξε από τους πιο οραματιστές μουσικούς της αναγεννησιακής εποχής, επινοώντας, μεταξύ άλλων, ένα μικροτονικό πληκτροφόρο που, ο ίδιος, ονόμασε αρχιτσέμπαλο.[8]
| Νίκολα Βιτσεντίνο | |
|---|---|
 | |
| Γέννηση | 1511[1][2][3] Βιτσέντσα |
| Θάνατος | 1576[4] Μιλάνο |
| Αιτία θανάτου | πανώλη |
| Χώρα πολιτογράφησης | Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (έως 1516) Βενετική Δημοκρατία (από 1516) |
| Ιδιότητα | συνθέτης[5], μουσικολόγος[6], μουσικός θεωρητικός και εφευρέτης[1] |
| Είδος τέχνης | Αναγεννησιακή μουσική |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Βιογραφία
ΕπεξεργασίαΛίγα είναι γνωστά για τα πρώτα χρόνια ζωής τού Βιτσεντίνο. Γεννημένος στη Βιτσέντζα, το 1511, υπήρξε μαθητής του Άντριαν Βίλαρτ στη γειτονική Βενετία. Απέκτησε πρώιμο ενδιαφέρον για τον αναγεννησιακό ουμανισμό, και τη μελέτη της αρχαίας ελληνικής θεωρίας της μουσικής και εκτελεστικής πρακτικής της [9] (για την οποία λίγα ήσαν γνωστά, αλλά αποκαλύφθηκαν στη συνέχεια, μέσα από τη δουλειά λογίων, όπως ο Τ. Μέι (Girolamo Mei) και ο Τ. Τρισίνο (Giangiorgio Trissino).
Κάποια στιγμή, στη δεκαετία του 1530 ή στις αρχές της δεκαετίας του 1540, πήγε στη Φερράρα η οποία επρόκειτο να γίνει το κέντρο της πειραματικής κοσμικής μουσικής στην Ιταλία, από τα μέσα έως τα τέλη του 16ου αιώνα. Πιθανότατα, εργάστηκε ως δάσκαλος μουσικής στην υπηρεσία του δούκα του Έστε, καθώς και σε μερικά από τα μέλη της οικογένειάς του, ενώ κάποια από τη μουσική τού Βιτσεντίνο τραγουδήθηκε στην Αυλή της Φερράρα.[10] Στα τέλη της δεκαετίας του 1540 αυξήθηκε η φήμη του, ως θεωρητικού μουσικής. Ο ίδιος καθιέρωσε τη φήμη του και ως συνθέτη, με τη δημοσίευση ενός βιβλίου με μαδριγάλια, στη Βενετία, το 1546.[10] Το 1551, συμμετείχε σε ένα από τα πιο γνωστά δρώμενα της μουσικής θεωρίας του 16ου αιώνα, τη συζήτηση μεταξύ του ιδίου και του Β. Λουζιτάνο (Vicente Lusitano), στη Ρώμη. Το θέμα της συζήτησης ήταν η σχέση των αρχαίων ελληνικών μουσικών γενών (τρόπων) με τη σύγχρονη μουσική πρακτική, ιδιαίτερα δε, εάν η σύγχρονη μουσική θα μπορούσε να εξηγηθεί από την άποψη του διατονικού γένους και μόνον (όπως υποστήριζε ο Λουζιτάνο) ή από συνδυασμό των διατονικών, χρωματικών και εναρμονίων γενών, το τελευταίο από τα οποία περιείχε έναν μικρότονο (όπως υποστήριζε ο Βιτσεντίνο). Η συζήτηση έμοιαζε περισσότερο με διαμάχη μεταξύ μουσικολόγων της εποχής, με το «βραβείο» να πηγαίνει στον Λουζιτάνο. Αμετανόητος, ο Βιτσεντίνο συνέχισε με πειραματισμούς επί πραγματικής βάσης, που είχαν ως αποτέλεσμα την κατασκευή ενός ιδιαίτερου οργάνου, του αρχιτσέμπαλου, πάνω στο οποίο μπορούσε να παίξει τη μουσική που περιέγραφε στις δημοσιεύσεις του.[10]
Μετά από μικρή παραμονή στη Ρώμη, ο Βιτσεντίνο επέστρεψε στη Φερράρα και, αργότερα, εγκαταστάθηκε στη Σιένα. Το 1563, έγινε αρχιμουσικός (maestro di cappella) στον καθεδρικό ναό της Βιτσέντζα,[11] επιστρέφοντας έτσι στην πατρίδα του, αλλά μόνο για λίγο, διότι αποδέχτηκε θέση στο Μιλάνο, το 1565. Περί το 1570 είχε κάποια επαφή με τη βαυαρική Αυλή στο Μόναχο, παρόλο που δεν φαίνεται να πήγε ποτέ εκεί. Πέθανε στο Μιλάνο κατά τη διάρκεια της επιδημίας πανώλης των ετών 1575-1576, αν και η ακριβής του ημερομηνία θανάτου του παραμένει άγνωστη.[12]
Το αρχιτσέμπαλο του Βιτσεντίνο
ΕπεξεργασίαΗ διάσημη εφεύρεση του Βιτσεντίνο επονομάστηκε αρχιτσέμπαλο (archicembalo), ένα κλαβίχορδο (τσέμπαλο) με 36 (!) νότες ανά οκτάβα [13]. Χρησιμοποιώντας αυτό το πληκτροφόρο, ήταν δυνατή η, ακουστικά ικανοποιητική, αναπαραγωγή διαστημάτων σε οποιαδήποτε τονικότητα. Επομένως, μερικά από τα πρόσφατα συντεθειμένα μουσικά κομμάτια σε χρωματικό ύφος, τα οποία ακούγονταν σωστά μόνον όταν τα τραγουδούσαν, μπορούσαν να παιχτούν στο συγκεκριμένο όργανο. Αργότερα, ο Βιτσεντίνο προσάρμοσε παρόμοια διάταξη και στο αρχιόργανο (arciorgano), ένα μικροτονικό πληκτρολόγιο για το εκκλησιαστικό όργανο.[9]
- Παρόλο που, αυτές οι επινοήσεις του Βιτσεντίνο δεν έτυχαν ευρείας δημοτικότητας, προσέφεραν έναν τρόπο να εκτελείται μουσική «πυθαγόρειας» νοοτροπίας σε όλες τις τονικότητες. Και, παρόλο που, η «λύση» του Βιτσεντίνο χωρίζει την οκτάβα σε 36 ίσα μέρη, με καλό ήχο για τα διαστήματα 3ης και 6ης αλλά κάπως «στενά» διαστήματα 5ης, προαναγγέλλει το σύγχρονο συγκερασμένο μετρικό σύστημα.[14]
Μόνο ένα (1) αρχιτσέμπαλο που χρησιμοποιεί το σύστημα του διαχωρισμού της οκτάβας σε 31 πλήκτρα επιβιώνει από την Αναγέννηση: το «Clavemusicum Omnitonum Modulis Diatonicis Cromaticis et Enearmonicis», που κατασκευάστηκε από τον Β. Τρασουντίνο (Vito Trasuntino) στη Βενετία, το 1606. Εκτίθεται στο Museo internazionale e biblioteca della musica («Διεθνές Μουσείο και Μουσική Βιβλιοθήκη») της Μπολόνια.
Μουσική και μουσικολογικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΠαρόλο που ο Βιτσεντίνο ήταν γνωστός ως συνθέτης, διότι έγραψε δύο σημαντικά βιβλία με μαδριγάλια (1546, 1571) και μοτέτα (1572) σε αρμονικά εκλεπτυσμένο ύφος, ήταν το έργο του ως θεωρητικού της μουσικής που τού έδωσε φήμη. Στη δεκαετία του 1550, στην Ιταλία, παρατηρήθηκε έντονο ενδιαφέρον για τις συνθέσεις που χρησιμοποιούσαν ευρέως χρωματικά διαστήματα, μερικές από τις οποίες αποτελούσαν μέρος της πρακτικής που αποκλήθηκε musica reservata, ενώ άλλες «περιστρέφονταν» γύρω από την έρευνα για την αρχαία ελληνική μουσική, συμπεριλαμβανομένων των τρόπων και των γενών. Συνθέτες, όπως οι Τ. ντε Ρόρε (Cipriano de Rore), Ορλάντο ντι Λάσο και άλλοι, έγραψαν μουσική που ήταν αδύνατο να αποδοθεί με συνοδεία οργάνου, χωρίς να υπάρχει κάποιο σύστημα για να ρυθμίσει το τονικό ύψος των χρωματικών διαστημάτων, με κάποιο τρόπο.[15] Αρκετοί θεωρητικοί «επιτέθηκαν» στο πρόβλημα, συμπεριλαμβανομένου του Βιτσεντίνο. Το 1555 εξέδωσε στη Ρώμη το πιο διάσημο έργο του, L'antica musica ridotta alla moderna prattica «Η παλαιά μουσική προσαρμοσμένη στη σύγχρονη πρακτική», στο οποίο επεξηγεί πλήρως τις ιδέες του, συνδέοντας την αρχαία ελληνική μουσική θεωρία και πρακτική με τα σύγχρονα έργα.[16] Σ’ αυτό το έργο, επέκτεινε και δικαιολόγησε πολλές από τις ιδέες που ανέφερε για πρώτη φορά στη διαμάχη του με τον Λουζιτάνο. Το, εάν ο τελευταίος προσπάθησε ποτέ να αντικρούσει αυτή την εκτεταμένη εκδοχή του Βιτσεντίνο, δεν είναι γνωστό. Ωστόσο, το βιβλίο του συνθέτη άσκησε μεγάλη επιρροή στους μαδριγαλιστές συνθέτες που εργάζονταν στη Φερράρα στις επόμενες δύο δεκαετίες, συμπεριλαμβανομένων των Λ. Λουτσάσι (Luzzasco Luzzaschi) και Κ. Τζεζουάλντο (Carlo Gesualdo).[17]
Ένας άλλος τομέας στον οποίο, ο Βιτσεντίνο, έκανε πρωτότυπο έργο ήταν η μουσική δυναμική. Υπήρξε από τους πρώτους θεωρητικούς, και ίσως ο πρώτος, που αναφέρει τον ηχητικό όγκο, δηλ. την ένταση, ως εκφραστική παράμετρο. Στο έργο του, L'antica musica ridotta alla moderna prattica, αναφέρει ρητά ότι, η «ένταση του τραγουδιού πρέπει να σέβεται προσεκτικά το κείμενο και το πέρασμα που πρέπει να τραγουδηθεί».[18]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 12540665c. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 122548620. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ (Αγγλικά) SNAC. w6q54q7d. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ BNE authority file. XX1751490. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2020.
- ↑ (Γαλλικά, Ολλανδικά, Αγγλικά, Γερμανικά, Ιταλικά, Ισπανικά) Musicalics. 96687. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2022.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 122548620. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2015.
- ↑ Eitner, 10:76
- ↑ Μαγγιώρος
- ↑ 9,0 9,1 treccani.it
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Grove
- ↑ Blom
- ↑ Kaufmann
- ↑ Rasch
- ↑ http://www.mtosmt.org/issues/mto.14.20.2/mto.14.20.2.wild.php
- ↑ Barbieri
- ↑ |http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-58223
- ↑ Baker
- ↑ http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k582234/f3.image
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- «Λεξικό Μουσικής και Μουσικών» (Dictionary of Music and Musicians) του George Grove, D. C. L (Oxford, 1880)
- Baker’s biographical dictionary of musicians, on line
- Rob. Eitner, Biographisch-bibliographisches Quellen-LexiKon, on line
- Kennedy, Michael Λεξικό Μουσικής της Οξφόρδης (Oxford University Press Αθήνα: Γιαλλέλης, 1989) ISBN 960-85226-1-7
- Νάσος Μαγγιώρος, επιμέλεια λήμματος στην εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα», έκδοση 1991, τόμος 14, σ. 400
- Enciclopedia Bompiani-Musica, Milano (εκδ. ΑΛΚΥΩΝ, 1985)
- Eric BlomThe New Everyman Dictionary of Music (Grove Weidenfeld, N. York, 1988)
- Patrizio Barbieri, Enharmonic instruments and music, 1470-1900, Il Levante Libreria Editrice, Latina, 2008
- Henry W. Kaufmann. The Life and Works of Nicola Vicentino. American Institute of Musicology, 1966. OCLC 906570.
- Rasch, Rudolf (2002). "Why were enharmonic keyboards built?". Schweizer Jahrbuch für Musikwissenschaft (Book). Bern: Peter Lang. 22: 38.