Μ. Καραγάτσης

Ο Δημήτριος Ροδόπουλος, γνωστός με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Μ. Καραγάτσης (Αθήνα, 23 Ιουνίου 1908 - 14 Σεπτεμβρίου 1960), ήταν Έλληνας πεζογράφος, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της «Γενιάς του '30».

Μ. Καραγάτσης
Προτομή του Μ. Καραγάτση στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου στη Ραψάνη
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Μ. Καραγάτσης (Ελληνικά)
Όνομα γεννήσεως	Δημήτριος Ροδόπουλος
Γέννηση	23  Ιουνίου 1908 Αθήνα
Θάνατος	14  Σεπτεμβρίου 1960 Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Σπουδές	Νομική Σχολή ΕΚΠΑ
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	δημοσιογράφος συγγραφέας
Οικογένεια
Σύζυγος	Νίκη Καραγάτση (1935–1960)
Τέκνα	Μαρίνα Καραγάτση
Γονείς	Γεώργιος Ροδόπουλος
Αδέλφια	Κωνσταντίνος Ροδόπουλος Ροδόπη Τζουλιάδου
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα

Βίος

Γεννήθηκε στην Αθήνα, σε ένα γωνιακό σπίτι των οδών Ακαδημίας και Θεμιστοκλέους, στις 23 Ιουνίου του 1908. Ο πατέρας του, Γεώργιος Ροδόπουλος, ήταν δικηγόρος και πολιτικός, με καταγωγή από την Πάτρα, αλλά εγκατεστημένος στη Λάρισα. Η μητέρα του, Ανθή Μουλούλη, καταγόταν από τον Τύρναβο. Ο συγγραφέας ήταν το πέμπτο και τελευταίο παιδί της οικογένειας, με μεγάλη διαφορά ηλικίας από τα αδέλφια του Ροδόπη, Νίκο, Τάκη και Φωφώ. Το ψευδώνυμο Καραγάτσης προήλθε από το δέντρο φτελιά ή καραγάτσι, το οποίο υπήρχε στο εξοχικό της οικογένειάς του στη Ραψάνη της Θεσσαλίας, όπου περνούσε τα περισσότερα εφηβικά καλοκαίρια του. Εκεί, συνήθιζε να διαβάζει καθισμένος κάτω από ένα καραγάτσι που βρισκόταν στον περίβολο της εκκλησίας του χωριού. Το «Μ.» του ψευδωνύμου του προήλθε πιθανότατα από το ρώσικο όνομα «Μίτια» (ρωσική εκδοχή του Δημήτρης), με το οποίο τον αποκαλούσαν φίλοι και συμφοιτητές του, λόγω της μεγάλης του αγάπης για τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και ιδιαίτερα για το έργο Αδερφοί Καραμάζοφ. Το γεγονός ότι υπέγραφε τα έργα του ως «Μ. Καραγάτσης» προκάλεσε σύγχυση σε αρκετούς φιλολόγους, που συχνά ερμήνευαν το «Μ» ως Μιχάλης, λόγω των ηρώων του, Μιχάλη Καραμάνου (στον Γιούγκερμαν) και Μίχαλο Ρούση (στον Κοτζάμπαση του Καστρόπυργου, Αίμα χαμένο και κερδισμένο, Τα στερνά του Μίχαλου), που θεωρούνται περσόνες του συγγραφέα. Παρ' όλα αυτά, σύμφωνα με προφορική μαρτυρία της κόρης του, Μαρίνας Καραγάτση (πληροφορία που, ωστόσο, δεν αναφέρει πουθενά στο βιβλίο που έγραψε για την οικογένειά της), το αρχικό γράμμα «Μ.» μπροστά από το ψευδώνυμο Καραγάτσης παραπέμπει στο όνομα Μιχάλης. Όμως το μυστήριο του γράμματος «Μ» δεν θα μπορέσει ποτέ να εξαλειφθεί, διότι ο Καραγάτσης δεν δήλωσε ρητά δημόσια ποια ήταν η σημασία του.

Πέρασε την παιδική του ηλικία σε διάφορες πόλεις, εξαιτίας των μετακινήσεων της οικογένειάς του. Ο πατέρας του ως διευθυντής τράπεζας δούλεψε στα Τρίκαλα, στον Πύργο, στο Αίγιο, στη Λάρισα, στη Θεσσαλονίκη, στην Κρήτη. Το Δημοτικό το παρακολούθησε στο Αρσάκειο της Λάρισας, ενώ τα γυμνασιακά του χρόνια —από το 1922 έως το 1924— τα πέρασε στη Θεσσαλονίκη, όπου τον έστειλε ο πατέρας του για τιμωρία, επειδή είχε πλαστογραφήσει την υπογραφή του σε σχολικό έλεγχο. Τα καλοκαίρια της παιδικής του ηλικίας τα περνούσε στη Θεσσαλία, ειδικότερα στο χωριό Ραψάνη.

Μετά την ολοκλήρωση της βασικής εκπαίδευσης γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Γκρενόμπλ, στη Γαλλία, με σκοπό να σπουδάσει εμπορικά. Για οικονομικούς λόγους το 1925 επέστρεψε στην Αθήνα και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ' όπου αποφοίτησε το 1930, χωρίς όμως να δικηγορήσει ποτέ. Στο Πανεπιστήμιο είχε συμφοιτητές και άλλους λογοτέχνες, όπως τους Οδυσσέα Ελύτη, Άγγελο Τερζάκη, Γεώργιο Θεοτοκά.

Στην εφηβική του ηλικία έγραφε ποιήματα, σύντομα όμως εγκατέλειψε την ενασχόληση με την ποίηση και στράφηκε στην πεζογραφία. Ως πεζογράφος πρωτοεμφανίστηκε το 1927 με το διήγημα Η κυρία Νίτσα, το οποίο υποβλήθηκε στον διαγωνισμό της Νέας Εστίας και πήρε τον 3ο έπαινο. Ήταν αυτοβιογραφικό διήγημα, εμπνευσμένο από τον παιδικό του έρωτα για μια εικοσάχρονη δασκάλα του στο δημοτικό σχολείο στη Λάρισα. Το πρώτο του μυθιστόρημα ήταν Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν, το 1933. Μετά το πτυχίο Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών, άρχισε να εργάζεται ως υπάλληλος στην ασφαλιστική εταιρεία του αδερφού του Νίκου, στον Πειραιά. Το 1935 θα παντρευτεί τη ζωγράφο Νίκη Καρυστινάκη (μετέπειτα γνωστή ως Νίκη Καραγάτση, 1914-1986). Το 1936 δημοσιεύεται το μυθιστόρημα του Η χίμαιρα και στη κόρη που γεννιέται τον Οκτώβριο του 1936 δίνει το όνομα της ηρωίδας του βιβλίου, Μαρίνα.

Το 1937 πεθαίνει η μεγαλύτερη αδερφή του, η Ροδόπη Τζουλιάδου, η οποία υπέφερε από ψυχασθένεια από τη νεανική της ηλικία, και το 1939 πεθαίνει ο πατέρας του. Την περίοδο της γερμανικής κατοχής την περνά ήσυχα στο σπίτι του, που γίνεται κέντρο συνάντησης των λογοτεχνών της εποχής του, ενώ παράλληλα δημοσιεύονται αρκετά διηγήματά του και νουβέλες. Από το 1946 ανέλαβε τη θεατρική στήλη της εφημερίδας Η Βραδυνή, ενώ τον ίδιο χρόνο ανέβηκε στο θέατρο το θεατρικό του έργο Μπαρ Ελδοράδο, που δεν σημείωσε όμως επιτυχία. Ο Καραγάτσης τότε εμφανίζεται και στον κινηματογράφο, υπογράφοντας το σενάριο και τη σκηνοθεσία της ταινίας Καταδρομή, μιας από τις δύο πρώτες μεταπολεμικές παραγωγές με θέμα την εθνική αντίσταση. Το 1946 πεθαίνει και η μητέρα του, στην οποία αφιερώνει το μυθιστόρημά του Ο μεγάλος ύπνος που κυκλοφορεί την ίδια χρονιά. Το 1949 στέλνεται ως πολεμικός ανταποκριτής της εφημερίδας Βραδυνή στα βουνά του Γράμου και του Βίτσι, στα οποία ο εμφύλιος πόλεμος βάδιζε προς το τέλος του. Τον ίδιο χρόνο ταξιδεύει στην Αγγλία, τη Γαλλία, την Τουρκία και την Αίγυπτο.

Το 1952 άρχισε να εργάζεται στη διαφημιστική εταιρεία ΑΔΕΛ, ενώ παράλληλα γράφει εκλαϊκευμένα την Ιστορία των Ελλήνων και το 1953 ταξιδεύει στην Ανατολική Αφρική. Το 1956 και το 1958 ήταν υποψήφιος βουλευτής με το δεξιό Κόμμα Προοδευτικών του Σπυρίδωνος Μαρκεζίνη. Δεν είχε κάνει καμία προεκλογική προετοιμασία και, όπως ήταν φυσικό, απέτυχε και τις δύο φορές. Όταν κάποιος τον ρώτησε γιατί είχε θέσει υποψηφιότητα, απάντησε ότι το έκανε για να πάρει ψήφους από τον αδερφό του Κωνσταντίνο Ροδόπουλο, υποψήφιο με την ΕΡΕ. Το 1958, το μοιραίο έτος της ζωής του, συνυπογράφει Το μυθιστόρημα των τεσσάρων μαζί με τους Άγγελο Τερζάκη, Ηλία Βενέζη και Στράτη Μυριβήλη, το οποίο πρωτοδημοσιεύεται στην εφημερίδα Ακρόπολις. Στις 8 Νοεμβρίου του ίδιου έτους παθαίνει καρδιακή προσβολή. Η ασθένεια τον οδήγησε στη σταδιακή αποξένωσή του από τους φιλικούς κύκλους, αλλά όχι και στη διακοπή της δουλειάς του. Στις 13 Δεκέμβρη του 1959 ξεκινά να γράφει το 10, πάνω στο οποίο εργαζόταν όλο το έτος μέχρι τα χαράματα της 14ης Σεπτεμβρίου 1960, που πεθαίνει ύστερα από πολύωρη κρίση ταχυκαρδίας.

Κηδεύεται στις 15 Σεπτεμβρίου, στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών. Στον τάφο του χαράζεται το επίγραμμα από το έργο του Το μεγάλο συναξάρι: «Οι μοναδικές ομορφιές είναι προνόμιο του θανάτου».

Έργο

Δημιουργός «μεγάλης πνοής» ο Μ. Καραγάτσης από την αρχή της συγγραφικής του δραστηριότητας εμφανίστηκε με αρετές τεχνίτη. Διακρίνεται η ικανότητά του να δημιουργεί πρωτότυπους αφηγηματικούς χαρακτήρες και πλοκές που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

Τα πρώτα έργα του, από το 1925 ως το 1933, ήταν διηγήματα. Από αυτά, όσα γράφτηκαν πριν από το 1927 δεν τα εξέδωσε ο ίδιος. Το 1933, με το μυθιστόρημα Συνταγματάρχης Λιάπκιν, εγκαινιάστηκε η ώριμη περίοδος της πεζογραφίας του. Τα τρία πρώτα μυθιστορήματά του, Συνταγματάρχης Λιάπκιν, Χίμαιρα, Γιούγκερμαν, αποτελούν μια τριλογία με τίτλο Εγκλιματισμός κάτω από τον Φοίβο. Κοινό τους θέμα είναι η αποτυχημένη προσπάθεια τριών ξένων που βρέθηκαν στην Ελλάδα να προσαρμοστούν: ο συνταγματάρχης Λιάπκιν ήταν υπαρκτό πρόσωπο, ο Ρώσος στρατιωτικός Βασίλι Βασίλιεβιτς Νταβίντωφ, ο οποίος μετά τη Ρωσική Επανάσταση βρέθηκε στη Λάρισα, όπου εργαζόταν στη Γεωργική Σχολή. Ο κεντρικός ήρωας του Γιούγκερμαν ήταν Φινλανδός Ίλαρχος της Λευκής Φρουράς του τσάρου και κατέφυγε στην Ελλάδα κυνηγημένος από τους Μπολσεβίκους. Ήταν ο Βασίλης Κάρλοβιτς Γιούγκερμαν, ο οποίος εξελίχθηκε σε μεγάλο οικονομικό παράγοντα της Αθήνας. Η ηρωίδα της Χίμαιρας, Μαρίνα, ήταν Γαλλίδα, παντρεμένη με Έλληνα ναυτικό, που ζούσε στη Σύρο. Και οι τρεις ήρωες απέτυχαν να «εγκλιματιστούν» και τελικά οδηγήθηκαν στην καταστροφή.

Επόμενος σημαντικός σταθμός στην πεζογραφία του ήταν το Χαμένο νησί, έργο που ξεχωρίζει από την υπόλοιπη πεζογραφία του εξαιτίας της απόστασής του από τον ρεαλισμό και τη σύγχρονη πραγματικότητα (ο ίδιος το χαρακτήρισε «φανταστική νουβέλα»). Κεντρικός ήρωας του έργου είναι ο Γερόλυμος Αβαράτος, δεύτερος πλοίαρχος και μοναδικός επιζών από το πλήρωμα ενός πλοίου που ναυάγησε στην Τήλο. Ο ήρωας αναγκάστηκε να μείνει στο νησί για καιρό εξαιτίας άσχημων καιρικών συνθηκών. Σταδιακά οι κάτοικοι του νησιού παρατήρησαν περίεργα κλιματικά φαινόμενα, διαπίστωσαν ότι οι πυξίδες έδιναν λανθασμένες συντεταγμένες και τέλος αποκαλύφθηκε ότι το νησί είχε αποκοπεί από την υφαλοκρηπίδα και έπειτα από ταξίδι στη θάλασσα σταθεροποιήθηκε στον Ειρηνικό Ωκεανό με το όνομα Ταϊλί.

Στη συνέχεια ο συγγραφέας επιχείρησε να γράψει μια ευρεία, ιστορικού περιεχομένου σύνθεση, με γενικό τίτλο Ο κόσμος που πεθαίνει. Η σειρά θα περιελάμβανε 10 βιβλία που θα αναφέρονταν στην ιστορία μιας οικογένειας από το 1821 ως τη σύγχρονη εποχή. Από αυτά έγραψε τελικά μόνο τρία: Ο κοτζάμπασης του Καστρόπυργου, Αίμα χαμένο και κερδισμένο, Τα στερνά του Μίχαλου. Ο ήρωας του Κοτζάμπαση του Καστρόπυργου, Μίχαλος Ρούσης, ήταν Έλληνας προεστός που αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους και αλλαξοπίστησε για να σώσει τη ζωή του. Η ιστορία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα από τη ζωή ενός προγόνου του, του Μήτρου Ροδηθάνα ή Ροδόπουλου.

Παρόλο που ο συγγραφέας δεν ολοκλήρωσε αυτή τη σύνθεση, συνέχισε να ενδιαφέρεται για ιστορικά θέματα και να εμπνέεται από αυτά: Αποπειράθηκε να γράψει ένα τρίτομο ιστορικό έργο, την Ιστορία των Ελλήνων, από το οποίο έγραψε τελικά μόνο τον πρώτο τόμο για την αρχαία Ελλάδα και έγραψε τη μυθιστορηματική βιογραφία Βασίλης Λάσκος, για τον πλοίαρχο του υποβρυχίου «Κατσώνης». Το τελευταίο έργο του σχετικό με την ιστορία έχει τελείως διαφορετικό χαρακτήρα: το Σέργιος και Βάκχος, με πρωταγωνιστές τους Αγίους Σέργιο και Βάκχο, είναι σατιρική και καυστική κριτική και απομυθοποίηση της ιστορίας. Για αυτό το έργο έγραψε εκτενές κείμενο ο Ανδρέας Εμπειρίκος, το οποίο δημοσιεύθηκε μετά τον θάνατό τους και αποτελεί τεκμήριο της φιλίας τους και του θαυμασμού του Εμπειρίκου για τον Καραγάτση.

Προς το τέλος της ζωής του σχεδίαζε άλλη μια ενότητα τεσσάρων έργων, από την οποία πρόλαβε να ξεκινήσει μόνο το 10. Το έργο διαδραματίζεται σε μια λαϊκή πολυκατοικία του Πειραιά. Μάλιστα ο συγγραφέας επισκεπτόταν κάθε πρωί το λιμάνι και παρατηρούσε την κίνηση και τη ζωή εκεί για να αντλήσει υλικό. Ο συγγραφέας πέθανε ενώ έγραφε το χειρόγραφο του 10, κυριολεκτικά με την πένα στο χέρι. Γι' αυτό και το βιβλίο τελειώνει με τη φράση που έγραψε τελευταία ο Καραγάτσης μόλις πριν ξεψυχήσει: "Ας γελάσω!". Το "10" μεταφέρθηκε στη μικρή οθόνη από το ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι ALPHA με πρωταγωνιστές το Δημήτρη Καταλειφό, τη Ρένα Πιττακή και τον Βασίλη Χαραλαμπόπουλο. Προβλήθηκε την περίοδο 2007-2008.

Ο χαρακτηρισμός που απέδωσαν οι περισσότεροι κριτικοί της λογοτεχνίας στον Καραγάτση είναι «γεννημένος πεζογράφος». Όλοι έχουν αναγνωρίσει την αφηγηματική του ευχέρεια και τη δημιουργική του φαντασία. Ειδικά η φαντασία του είναι αυτό που τον ξεχωρίζει από τους περισσότερους πεζογράφους, και όχι μόνο αυτούς της γενιάς του ‘30. Πολλοί τον κατηγόρησαν ως προχειρογράφο, που δεν ενδιαφερόταν για την επιμέλεια της μορφής των έργων του. Η αλήθεια είναι ότι τα χειρόγραφά του δείχνουν ότι σπάνια έκανε αλλαγές στα έργα του, αλλά αυτό αποδεικνύει ακριβώς την αφηγηματική ευχέρεια που διέθετε, η οποία έλειπε από πολλούς συγγραφείς της γενιάς του.

Εργογραφία

Μυθιστορήματα

• 1938: «Γιούγκερμαν» – μυθιστόρημα. Πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό «Νέα Εστία» σε συνέχειες από τον Ιούλιο ως και τα Χριστούγεννα του 1938. Πρώτη έκδοση από τις εκδόσεις του περιοδικού τον ίδιο χρόνο.
• «Ο Γιούγκερμαν και τα στερνά του», 1941 - ISBN 978-960-05-1305-9
• «Η Μεγάλη Χίμαιρα», 1953 - ISBN 960-05-0148-3
• «Συνταγματάρχης Λιάπκιν», 1955 - ISBN 978-960-503-049-0
• «Ο κοτζάμπασης του Καστρόπυργου» - ISBN 960-05-0206-4
• «Ο μεγάλος ύπνος» - ISBN 960-05-0397-4
• «Ένας χαμένος κόσμος» - ISBN 978-960-05-1543-5
• «Αίμα χαμένο και κερδισμένο» - ISBN 960-05-0396-6
• «Άμρι α Μούγκου, στο χέρι του Θεού» - ISBN 960-05-0178-5
• «Τα στερνά του Μίχαλου» - ISBN 978-960-05-0443-9
• «Ο θάνατος κι ο Θόδωρος» - ISBN 960-05-0011-8
• «Ο κίτρινος φάκελος» - ISBN 978-960-05-0058-5
• «Το Μυθιστόρημα των Τεσσάρων», μαζί με τους Ηλ.Βενέζη, Αγγ. Τερζάκη, Στ. Μυριβήλη - ISBN 960-05-0063-0
• «Σέργιος και Βάκχος» - ISBN 978-960-05-0507-8
• «Η θαυμαστή ιστορία των αγίων Σέργιου και Βάκχου» (επιτομή του μυθιστορήματος Σέργιος και Βάκχος) - ISBN 960-05-0970-0
• «Το 10» (ημιτελές) - ISBN 978-960-05-1056-0

Νουβέλες

• «Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν»*, 1933
• «Χίμαιρα», 1936 - ISBN 978-960-05-1660-9
• «Λειτουργία σε λα ύφεσις» - ISBN 960-05-1165-9
• «Το χαμένο νησί» - ISBN 960-05-0306-0

Συλλογές διηγημάτων

• «Το συναξάρι των αμαρτωλών» α' έκδοση «Γκοβόστης», 1935
• «Η μεγάλη λιτανεία» α' έκδοση «Βιβλιοπωλείον της Εστίας» 1956, (Α' Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας στην κατηγορία «Διηγήματος» για το 1956.) Τελευταία 2002:ISBN 960-05-0577-2
• «Το μεγάλο συναξάρι» α' εκδ. «Αετός» 1952, τελευταία 1999: ISBN 960-05-0093-2
• «Νεανικά διηγήματα» α' έδκ. «Εστία», 1993: ISBN 960-05-0520-9
• «Ιστορίες αμαρτίας και αγιοσύνης» (επιλογή διηγημάτων από την «Λιτανεία των Ασεβών» και το «Συναξάρι των αμαρτωλών», α' έκδ. «Εστία», 2003: ISBN 960-05-0947-6

Άλλα έργα

• «Βασίλης Λάσκος» μυθιστορηματική βιογραφία, 1948 - ISBN 960-05-0301-Χ (για τον Βασίλη Λάσκο)
• «Η Ιστορία των Ελλήνων», 1952 - ISBN 960-05-0595-0
• «Καταδρομή», σενάριο ταινίας που σκηνοθέτησε ο ίδιος
• «Το μπαρ Ελδοράδο», θεατρικό έργο , 1946
• Κάρμεν η χιτάνα, θεατρική διασκευή , 1948
• «Περιπλάνηση στον κόσμο», ταξιδιωτικό, 2002 ISBN 960-05-1013-Χ
• Μ. Καραγάτση, «Κριτική Θεάτρου, 1946-1960», 1999 ISBN 960-05-0880-1

Μεταφορές και διασκευές των έργων του

Θέατρο

• Η μεγάλη χίμαιρα, δραματοποίηση του μυθιστορήματος, 2014. Διασκευή Στρατής Πασχάλης, Σκηνοθεσία Δημήτρης Τάρλοου. Παγκόσμια πρώτη στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου τον Ιούλιο του 2014. Στη συνέχεια παίχτηκε στο θέατρο «Πορεία» με πρωταγωνιστές (α΄ διανομή) την Αλεξάνδρα Αϊδίνη και τον Νίκο Ψαρρά
• Το 10, μουσικός μονόλογος εμπνευσμένος από το μυθιστόρημα, (δραματοποιημένο αναλόγιο) από τον Γιώργο Νινιό, στο θέατρο «Αγγέλων Βήμα» το 2016.

Τηλεόραση

• Γιούγκερμαν, τηλεοπτική σειρά 140 επεισοδίων, παραγωγής 1976, ΥΕΝΕΔ
• Γιούγκερμαν, τηλεοπτική σειρά 17 επεισοδίων, παραγωγής 2007, ΑΝΤ1
• Συνταγματάρχης Λιάπκιν, τηλεοπτική σειρά 48 επεισοδίων, παραγωγής 1979, ΥΕΝΕΔ
• Ο κίτρινος φάκελος, τηλεοπτική σειρά 11 επεισοδίων, παραγωγής 1981, ΕΡΤ (η σειρά δεν προβλήθηκε ποτέ)
• Ο κίτρινος φάκελος, τηλεοπτική σειρά 39 επεισοδιων, παραγωγής 1990, ΑΝΤ1
• Το μπουρίνι, τηλεοπτική σειρά 5 επεισοδίων (μεταφορά του ομώνυμου διηγήματος), παραγωγής 1987, ΕΤ2
• Το 10, τηλεοπτική σειρά 18 επεισοδίων, παραγωγής 2007, ALPHA
• Το νερό της βροχής, τηλεταινία (μεταφορά του ομώνυμου διηγήματος), σε σενάριο και σκηνοθεσία Φρίντας Λιάππα. Παραγωγή 1983, ΕΡΤ
• Το μυθιστόρημα των τεσσάρων, τηλεοπτική σειρά 13 επεισοδίων, παραγωγής 1981, ΥΕΝΕΔ

Βιβλιογραφία

• Η μεσοπολεμική πεζογραφία, εκδ. Σοκόλη, τ. Δ
• Νένα Κοκκινάκη, Ο Καραγάτσης και τα λογοτεχνικά προσωπεια, Αθήνα 2004.
• Β. Αθανασόπουλος, Οι μάσκες του ρεαλισμού, τ. Β-Γ, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2003
• Ιωσήφ Βιβιλάκης, «Ο θεατρικός Καραγάτσης», Παράβασις, Επιστημονικό Δελτίο Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, τομ. 1 (1995), Καστανιώτης, Αθήνα, σελ. 227-258.
• Κ.Α. Δημάδης, Δικτατορία-Πόλεμος και πεζογραφία. 1936-1944, εκδ. Γνώση, ΑΘήνα 1991
• Ανδρέας Εμπειρίκος: Ο «Σέργιος και Βάκχος» του Μ. Καραγάτση, εκδόσεις «Άγρα» και «Εστία», Αθήνα 2014
• Ν.Ι. Καγκελάρης, «Σταδιακή αποδόμηση της λαϊκής δοξασίας για τη θεραπευτική δύναμη των βοτάνων στη νεοελληνική λογοτεχνία: από τον Α. Μάτεση (Ὁ Βασιλικός) ως τον Μ. Καραγάτση (Ὁ Συνταγματάρχης Λιάπκιν)»: Πρακτικά 6ου Πανελλήνιου Συνεδρίου: Φυτά και βότανα στον λαϊκό πολιτισμό και την επιστήμη. Καρδίτσα 20-22 Οκτωβρίου 2017, (επιμ.: Αυδίκος, Ε.- Κοζιού-Κολοφωτιά,Β.), Λάρισα, 2018, σελ. 243-54 [1]
• Α. Καραντώνη, Πεζογράφοι και πεζογραφήματα της γενιάς του '30, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1977
• Κ.Μητσάκη, Νεοελληνική πεζογραφία. Η γενιά του '30, Αθήνα 1977
• Μάριο Βίττι, Η γενιά του 30. Ιδελογία και μορφή. εκδ.Ερμής, Αθήνα 1977

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Μ. Καραγάτσης στον Πανδέκτη, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
• Ιστοσελίδα Μ. Καραγάτση στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου
• Μάρω Δούκα: "Ένας αντισχολικός συγγραφέας" Αρχειοθετήθηκε 2006-07-20 στο Wayback Machine., Νέα Εστία, Δεκέμβριος 2000
• Νικ. Αντωνοπούλου: "Η πολιτική φιλοσοφία του Καραγάτση στην «επαναστατική» τριλογία του", αναδημοσίευση από το περιοδικό Νέα Εστία, τεύχος 1536
• Μ. Καραγάτσης (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)