Καλογρέζα

Η Καλογρέζα είναι συνοικία του δήμου Νέας Ιωνίας, στα σύνορα με το δήμο Ηρακλείου Αττικής και το δήμο Αμαρουσίου. Καταλαμβάνει θέση παλαιάς ακατοίκητης τοποθεσίας που ήταν μετόχι της Μονής του Αγίου Ανδρέου, έχει συνδέσει έντονα το όνομα και την ιστορία της με την γειτονική Αλσούπολη επίσης συνοικία της Νέας Ιωνίας.

Καλογρέζα
Καλογρέζα 38°2′20″N 23°45′58″E
Χώρα	Ελλάδα
Διοικητική υπαγωγή	Νέα Ιωνία Αττικής

Τοποθεσία

Συνορεύει ανατολικά με την Αλσούπολη με όριο την Λεωφόρο Κύμης, νότια με την Νεάπολη Νέας Ιωνίας με όριο την Λεωφόρο Εθνικής Αντιστάσεως συνέχεια της Καποδιστρίου, δυτικά με τα Πευκάκια επίσης συνοικία της Νέας Ιωνίας με όριο την Οδό Εμμανουήλ Παππά στην θέση του Αδριάνειου Υδραγωγείου και βόρεια με το Ηράκλειο Αττικής με όριο στο μεγαλύτερο τμήμα την Οδό Κασταμονής.

Τοπωνύμιο

Το όνομα Καλογρέζα πιθανολογείται από την λέξη "Καλογραία" όπου κατά μια εκδοχή υπενθυμίζει την Αγία Φιλοθέη η οποία αφού είχε υποστεί κακοποιήσεις από τους Τούρκους, μεταφέρθηκε από τους οικείους της στη περιοχή αυτή, περί το 1588, σε μόνιμη εγκατάσταση κατά την οποία και σε σύντομο διάστημα πέθανε από τις κακώσεις που είχε υποστεί.

Ιστορία

Ανθρακωρυχεία

Σχεδόν ακατοίκητη μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα άρχισε σταδιακά να κατοικείται μετά το 1923 με την μαζική κάθοδο προσφύγων από τα παράλια της Μικράς Ασίας. Η Καλογρέζα επιπλέον προσέλκυσε πολύ κόσμο μετά την ανακάλυψη των ανθρακωρυχείων και την έναρξη της λειτουργίας τους το 1935, εκεί γινόταν αδιάκοπα η εξόρυξη λιγνίτη μέχρι το κλείσιμο τους το 1962.

Την εποχή της Γερμανικής κατοχής έγινε επίταξη των ανθρακορυχείων και μετατροπή τους σε στρατόπεδο από τις κατοχικές δυνάμεις. Ο παραγόμενος λιγνίτης προμήθευε με ηλεκτρική ενέργεια το εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος στο Κερατσίνι, την εταιρεία γκαζιού και μεταφερόταν στο Λαύριο με παρακαμπτήρια σιδηροδρομική γραμμή ως προέκταση του σημερινού ΗΣΑΠ Πειραιά - Κηφισσιάς με αφετηρία την στάση του Νέου Ηρακλείου. Μετά την Κατοχή τα ορυχεία εξακολουθούσαν να λειτουργούν για λίγα χρόνια ακόμα, το 1950 ο πληθυσμός της Καλογρέζας ήταν 2.500 κάτοικοι. Σταδιακά οι κάτοικοι άρχισαν να διαμαρτύρονται για επιπτώσεις στην υγεία τους απο την ύπαρξη των ανθρακορυχείων, οι εργάτες συνέχεια μειώνονταν και τα αποθέματα λιγνίτη άρχισαν να εξαντλούνται αυτά ήταν η αρχή του τέλους για την λειτουργία τους. Ο σημαντικότερος παράγοντας ήταν ότι εμπόδιζαν σημαντικά την οικιστική έκρηξη της περιοχής γι'αυτό το 1957 έκλεισαν, σφραγίστηκαν οριστικά το 1962 για τον ίδιο λόγο καταργήθηκε την ίδια χρονιά η παρακαμπτήρια σιδηροδρομική γραμμή Νέου Ηρακλείου - Λαυρίου. Οι εργάτες ανθρακωρύχοι στην πλειοψηφία της καταγωγής τους από την Εύβοια έδωσαν το όνομα της πατρίδας τους Κύμης στον μεγάλο δρόμο της περιοχής που έγινε η σημερινή λεωφόρος.

Αντίσταση επί Κατοχής

Η Καλογρέζα έγινε το δεύτερο μεγαλύτερο κέντρο αντίστασης στις κατοχικές δυνάμεις σε ολόκληρη την Αττική, μετά την Κοκκινιά, αφού εκεί σημειώθηκε το πρώτο μεγάλο μπλόκο των Γερμανών στο οποίο συμμετείχαν για πρώτη φορά όλες οι δυνάμεις των ντόπιων συνεργατών τους, και οι οποίοι έδρασαν σχεδόν αυτόνομα. Στο μπλόκο της Καλογρέζας, το οποίο οργανώθηκε στις 14 Μαρτίου του 1944 από τα αθηναϊκά Τάγματα Ασφαλείας, συνελήφθησαν 500 κάτοικοι, αρκετοί από τους οποίους βασανίστηκαν στην Ειδική Ασφάλεια, ενώ εκτελέστηκαν επιτόπου 22 μαχητικοί ανθρακωρύχοι και αγωνιστές, όλοι τους μέλη της ΕΠΟΝ. Η περιοχή της Καλογρέζας είχε μπει στο στόχαστρο των ταγμάτων ασφαλείας μετά την εκτέλεση του ταγματάρχη της Χωροφυλακής Δημήτρη Αλεξόπουλου από την ΟΠΛΑ στις 27 Σεπτεμβρίου του 1943, ως απάντηση στην εκτέλεση 6 ανθρακωρύχων από τάγμα της Χωροφυλακής κατά την διάρκεια πορείας των στη Ν. Ιωνία, λίγες μέρες νωρίτερα, στις 2 Σεπτεμβρίου του '43.

Θρησκεία

Ιερός ναός Ζωοδόχου Πηγής Καλογρέζας

Η Καλογρέζα αρχικά δεν ανήκε στον δήμο Νέας Ιωνίας, προσαρτήθηκε οριστικά από το 1940 μαζί με την γειτονική Αλσούπολη, αναπτύχθηκε παράλληλα με τις υπόλοιπες συνοικίες της Νέας Ιωνίας, ο πυρήνας της συνοικίας από το 1923 μέχρι και σήμερα είναι πάντα πρόσφυγες ,ο Ιερός ναός της Ζωοδόχου Πηγής στα νότια είναι το λατρευτικό κέντρο της συνοικίας και το κέντρο της ενορίας Καλογρέζας. Ο πρώτος πλίνθινος ναός ανεγέρθη το 1925 και εγκαινιάστηκε το 1938, ο σημερινός μεγαλοπρεπής ναός θεμελιώθηκε το 1971 και εγκαινιάστηκε στις 22 Νοεμβρίου/1981 από τον Μητροπολίτη Νέας Ιωνίας και Φιλαδέλφειας Τιμοθέο, η εκκλησία ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Νέας Ιωνίας και Φιλαδέλφειας - Β΄ Αρχιερατική Περιφέρεια.

Χαρακτηριστικά

Η συνοικία της Καλογρέζας είναι μικρής έκτασης πυκνοκατοικημένη περιοχή δυτικά από την Λεωφόρο Κύμης με έντονη εμπορική δραστηριότητα, διασχίζεται στο μέσο από την Οδό Βυζαντίου με μεγάλη κυκλοφοριακή κίνηση που οδηγεί στο Αδριάνειο Υδραγωγείο. Στα δυτικά της συνοικίας στην συμβολή των Οδών Εμμανουήλ Παππά - Βυζαντίου - Λεωφόρου Εθνικής Αντιστάσεως λειτουργούσαν μέχρι την δεκαετία του 1970 τα παλιά μεγάλα εργοστάσια ταπητουργίας Ανατόλια που απασχολούσαν περίπου 500 εργαζόμενους, έκλεισαν λόγω κρίσης μαζί με άλλα μεγάλα εργοστάσια ταπητουργίας εκείνη την εποχή στην Ελλάδα. Τα εργοστάσια κατεδαφίστηκαν τμηματικά το 1999 για να οικοδομηθεί στην θέση τους ένα υπερσύγχρονο κτίριο στο οποίο στεγάζονται από το 2000 το 7ο Γυμνάσιο Νέας Ιωνίας και το 5ο Λύκειο Νέας Ιωνίας. Το ενιαίο Λύκειο Αλσούπολης - Καλογρέζας υπήρχε μέχρι το 1987 διασπάστηκε στην συνέχεια στα δυο, το 1999 το δεύτερο Λύκειο Αλσούπολης - Καλογρέζας μετατράπηκε στο 5ο Λύκειο Νέας Ιωνίας ώστε να στεγαστεί στο νέο κτίριο.

Το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών βρίσκεται στην Λεωφόρο Εθνικής Αντιστάσεως δίπλα από τον χώρο των εργοστασίων της Ανατόλια, λειτουργούν από το 1951 χορηγώντας συνεχώς υποτροφίες σε φοιτητές και σε απόφοιτους Πανεπιστημιακών σχολών με την συμβολή μεγάλων Πανεπιστημιακών δασκάλων. Η Πλατεία Αναπήρων λίγο νότια της οδού Κασταμονής και βόρεια της εκκλησίας είναι το εμπορικό κέντρο της Καλογρέζας με πλήθος από μαγαζιά, καφενεία και φαγάδικα γύρω από αυτή εκεί γίνονται οι ετήσιες εκδηλώσεις προς τιμή των εκτελεσθέντων ανθρακωρύχων το 1944 από τα Τάγματα Ασφαλείας. Είναι αρκετά πυκνοκατοικημένη λαϊκή κυρίως περιοχή λόγω των προσφύγων, έχει έντονη κίνηση ανάμεσα σε μεγάλους συγκοινωνιακούς κόμβους.

Φωτοθήκη

• 
  Είσοδος στην Καλογρέζα από την Κύμης στην οδό Κασταμονής
• 
  Πλατεία Αναπήρων Καλογρέζας
• 
  7o Γυμνάσιο Νέας Ιωνίας - Χώρος εργοστασίου Ανατόλια
• 
  5ο Λύκειο Νέας Ιωνίας - Χώρος εργοστασίου Ανατόλια
• 
  Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών

Πηγές

• «Η Νέα Ιωνία του χθες και του σήμερα» του Χαρ. Δ. Σαπουντζάκη – Νέα Ιωνία 1980
• «Τα πρώτα σχολεία των προσφύγων στη Νέα Ιωνία» των Χάρη Σαπουντζάκη & Μάκη Λυκούδη, 2η έκδοση ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Ν. Ιωνία 2008
• «Νέα Ιωνία 1923 – 2003, 80 χρόνια» επετειακή έκδοση του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Ν. Ιωνία