Μοναχός στην θάλασσα

Ο Μοναχός στην θάλασσα (γερμ. Der Mönch am Meer) είναι αριστουργηματικός πίνακας του Γερμανού ζωγράφου Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ. Παρουσιάστηκε στο κοινό για πρώτη φορά στην Έκθεση της Ακαδημίας του Βερολίνου το 1810 μαζί με το «Μονή στο δάσος με τις βελανιδιές» και αγοράστηκε από τον βασιλιά Φρειδερίκο Γουλιέλμο ΙΙΙ για τη συλλογή του. Φιλοξενείται σήμερα στην Alte Nationalgalerie του Βερολίνου.

Der Mönch am Meer
Ονομασία	Der Mönch am Meer
Δημιουργός	Q104884
Έτος δημιουργίας	1808 - 1810
Είδος	Ελαιογραφία σε καμβά
Ύψος	110
Πλάτος	171,5
Πόλη	Βερολίνο
Μουσείο	Alte Nationalgalerie
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Περιγραφή

Η ευρεία έκταση της θάλασσας και του ουρανού δίνουν έμφαση στο πενιχρό σχήμα του μοναχού που στέκεται μπροστά στην απεραντοσύνη της φύσης. Μία φιγούρα, ντυμένη με ένα μακρύ ένδυμα και με το ένα χέρι στο πηγούνι του, στέκεται πάνω σε ένα χαμηλό αμμόλοφο με αραιά βλάστηση. Το σχήμα, που συνήθως χαρακτηρίζεται ως μοναχός εντελώς μακριά από το θεατή φαίνεται να ερευνά την ταραγμένη θάλασσα, ενώ ένα γκρίζο κενού ουρανού καταλαμβάνει περίπου τα τρία τέταρτα της εικόνας.

Ο πίνακας παρουσιάζει ένα παραθαλάσσιο τοπίο, στο οποίο ένας επιβλητικός ουρανός κυριαρχεί. Η γραμμή του ορίζοντα είναι τοποθετημένη πολύ πιο χαμηλά από το μέσο του πίνακα, ενώ ακολουθεί η σκοτεινή επιφάνεια της θάλασσας και τελικά η αμμουδερή ακρογιαλιά. Στην άκρη του νερού στέκει όρθιος ένας μοναχός (καλόγερος) του τάγματος των Καπουτσίνων. Φοράει καλογερική κάπα και έχει γυρισμένη την πλάτη του στο κοινό. Στην αμμουδιά φυτρώνει λίγο χορτάρι. Ο ουρανός καλύπτει τα τρία τέταρτα της επιφάνειας του πίνακα. Είναι σχεδόν συμπαγής χωρίς δομή, ενώ ένα απειλητικό σκοτάδι τον πλαισιώνει. Η ακρογιαλιά δεν μπορεί να καθοριστεί. Δεν ξέρουμε αν είναι ρηχή παραλία, ή απότομος γκρεμός. Σχηματίζει όμως μια γεωμετρική επιφάνεια αμβλούς τριγώνου, με τον άνθρωπο τοποθετημένο στην κορυφή του. Εκτός από την μοναχική ανθρώπινη μορφή ανακαλύπτουμε μόνο μερικούς γλάρους, δεκατέσσερις τον αριθμό. Ένας γλάρος στέκει σε μικρή απόσταση δίπλα στον μοναχό, ενώ οι υπόλοιποι πετούν απομακρυνόμενοι.

Ερμηνεία και ιστορική τοποθέτηση

Ο Φρίντριχ ξεκίνησε τις εργασίες πάνω στον πίνακα το 1808 στην Δρέσδη. Η εποχή αυτή συμπίπτει με το ξεκίνημα της σταδιοδρομίας του, αφού λίγο πιο πριν είχε παρουσιάσει το έργο του «Σταυρός στην βουνοκορφή». Πρώτη φορά αναφέρει το έργο του σε επιστολή τον Φεβρουάριο του 1809, όπου περιγράφει τον πίνακα. Σύγχρονες αναλύσεις υποδεικνύουν ότι αρχικά είχε ζωγραφίσει δύο ιστιοφόρα στον ορίζοντα μακριά, τα οποία αργότερα επικάλυψε. Συνέχισε να το επεξεργάζεται κάνοντας μικρές αλλαγές μέχρι που το παρουσίασε στην έκθεση του 1810.

Ο πίνακας δίχασε το κοινό. Ο γνωστός Κλέμενς Μπρεντάνο έγραψε το 1810 κριτική του έργου ειρωνική και διόλου κολακευτική, ενώ ο Χάινριχ φον Κλάιστ αντιπαράθεσε ότι «το έργο αυτό ανοίγει τα μάτια του παρατηρητή», και αναγκάστηκε λίγο αργότερα να ζητήσει συγγνώμη απολογούμενος για την αυθόρμητη έξαρσή του.

Βιβλιογραφία

• Heinz-Georg Held: Romantik, Dumont, Köln 2003; ISBN 3832176012
• Norbert Wolf: Friedrich, Taschen, Köln 2003; ISBN 3822819581
• H. Th. Schulze Altcappenberg: An der Wiege der Romantik, Caspar David Friedrichs Jahreszeiten von 1803, Staatliche Museen zu Berlin 2006; ISBN 3-88609-561-4
• Caspar David Friedrich: Die Briefe. Hrsg. und komm. von Herrmann Zschoche. ConferencePoint Verlag, Hamburg 2005; ISBN 3-936406-12-X.
• Helmut Börsch-Supan & Karl Wilhelm Jähnig: Caspar David Friedrich. Gemälde, Druckgraphik und bildmäßige Zeichnungen, Prestel Verlag, München 1973; ISBN 3-7913-0053-9
• Christian Begemann: Brentano und Kleist vor Friedrichs Mönch am Meer. Aspekte eines Umbruchs in der Geschichte der Wahrnehmung (17. Februar 2006). In: Goethezeitportal. (PDF-Datei; 700 KB)