Μιχαήλ Μέγας Κομνηνός

Ο Μιχαήλ Μέγας Κομνηνός (1285-μετά το 1355), υπήρξε αυτοκράτορας της Τραπεζούντας στις 30 Ιουνίου 1341 (για μία ημέρα) και από 3 Μαΐου 1344 έως 13 Δεκεμβρίου 1349. Ήταν ο νεώτερος γιος του αυτοκράτορα Ιωάννου Β'. Η σύζυγός του Ακροπολίτισσα ήταν κόρη ευγενούς από την Κωνσταντινούπολη, με την οποία είχε ένα γιο τον Ιωάννη Γ'. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του συνέπεσαν πολλές δυσχέρειες και αντιξοότητες: οι έντονες και συνεχείς παρεμβάσεις της τοπικής αριστοκρατίας, οι επιθέσεις των Τουρκομάνων και των Γενουατών καθώς και ένας λοιμός που αποδεκάτισε τον πληθυσμό. Όλα τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα την πρόωρη εκθρόνιση του Μιχαήλ μετά από πέντε χρόνια στον θρόνο.

Μιχαήλ Α' Μέγας Κομνηνός
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1285
Θάνατος	1355 Κωνσταντινούπολη
Χώρα πολιτογράφησης	Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μονάρχης
Οικογένεια
Σύζυγος	Ακροπολίτισσα
Τέκνα	Ιωάννης Γ' Μέγας Κομνηνός
Γονείς	Ιωάννης Β΄ Μέγας Κομνηνός και Ευδοκία Παλαιολογίνα
Αδέλφια	Αλέξιος Β' Μέγας Κομνηνός
Συγγενείς	Κωνσταντίνος Ακροπολίτης (πεθερός)
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1344–1349)
Σχετικά πολυμέσα

Μέχρι την οριστική ενθρόνιση

Το 1297 πήγε μαζί με τη μητέρα του Ευδοκία Παλαιολογίνα στην Κωνσταντινούπολη και πιθανόν παρέμεινε εκεί έως το 1341. Τότε εστάλη με προτροπή του Ρωμαίου αυτοκράτορα και εισήγηση του Νικήτα και του Γρηγόριου Σχολάριου (ανήκαν σε αριστοκρατική οικογένεια της Τραπεζούντας) στην Τραπεζούντα για να αναλάβει τον θρόνο. Ο Μιχαήλ είχε την πρόθεση να παντρευτεί την τότε αυτοκράτειρα Ειρήνη Παλαιολογίνα (χήρα του ανεψιού του) για να νομιμοποιήσει την ενθρόνισή του.

Όταν ο Μιχαήλ τελικά έφτασε στην Τραπεζούντα με τη συνοδεία του στις 30 Ιουνίου 1341, η Ειρήνη είχε ήδη εκθρονιστεί από την ανιψιά του, Άννα Κομνηνή. Επειδή όμως είχε τη στήριξη της πλειοψηφίας του πληθυσμού, ορισμένων ευγενών και εθεωρείτο, κληρονομικά, ο νόμιμος διάδοχος του θρόνου, ανακηρύχτηκε από τον λαό ως αυτοκράτορας. Μηχανορραφίες, τελικά, μεταξύ των Τραπεζουντίων αριστοκρατών και της Άννας κατέληξαν σε άμεση εκθρόνισή του. Ο Μιχαήλ φυλακίστηκε στο Οιναίο και μετά στη Λιμνιά, (πόλεις δυτικά της Τραπεζούντας).

Εσωτερική πολιτική και προστριβές

Όταν ο γιος του Μιχαήλ, Ιωάννης Γ', ανέβηκε στον θρόνο το 1342, δεν αποφυλάκισε τον πατέρα του. Αυτή η αλαζονική συμπεριφορά εξόργισε πολλούς από τους οπαδούς του Ιωάννη Γ', όπως τον Νικήτα Σχολάριο, ο οποίος ενήργησε άμεσα για την απελευθέρωση του Μιχαήλ. Ο Μιχαήλ τελικά κατάφερε να ανακηρυχτεί και πάλι αυτοκράτορας, τον Μάϊο του 1344 και ο γιος του εστάλη εξορία στην Κωνσταντινούπολη.

Οι οπαδοί του Μιχαήλ τιμήθηκαν με τίτλους ευγενείας και αξιώματα. Ο Νικήτας Σχολάριος ονομάστηκεμέγας δουξ και του δόθηκαν αρχικά απεριόριστες αρμοδιότητες και ο Λέων Καβαζίτης ονομάστηκε μέγας δομέστικος. Το προνόμια αυτά όμως δεν κράτησαν για πολύ: νιώθοντας ο Μιχαήλ ότι η εξουσία φεύγει από τον έλεγχό του και μετά τις αντιδράσεις πολλών άλλων επιφανών αριστοκρατών, διέταξε τη σύλληψή τους.

Συγκρούσεις και εξωτερική πολιτική

Εκμεταλλευόμενοι την εσωτερική αστάθεια της Τραπεζούντας, οι Τουρκομάνοι επιτέθηκαν και κατέλαβαν τον Άγιο Ανδρέα και το Οιναίο το 1346. Τον Σεπτέμβριο του 1348 ξέσπασε καταστροφικός λοιμός στην Τραπεζούντα που διήρκεσε για επτά συνεχείς μήνες. Παρόλα αυτά η επίθεση των Τουρκομάνων κατά της ίδιας της Τραπεζούντας απωθήθηκε. Αυτή η επιτυχία ενδυνάμωσε τη θέση του Μιχαήλ εντός της αυτοκρατορίας.

Οι βαρβαρότητες των Γενουατών στον πληθυσμό της Χερσώνας και γενικά η απαράδεκτη συμπεριφορά τους, προκάλεσαν την οργή των Τραπεζουντίων. Ως αποτέλεσμα πολιορκήθηκε η γενουατική συνοικία της Τραπεζούντας και πολλοί Γενουάτες, που βρέθηκαν στα χέρια του ανεξέλεγκτου πλήθους, σκοτώθηκαν. Το 1348 οι Γενουάτες για εκδίκηση κατέλαβαν την Κερασούντα και κατέστρεψαν τον μικρό τραπεζούντιο στόλο, που στάλθηκε να τους αντιμετωπίσει. Προκλήθηκαν και πάλι ταραχές στη γενουατική συνοικία, όμως ο Μιχαήλ από φόβο μαζικών αντιποίνων αναγκάστηκε να ξαναδώσει όλα τα παλιά προνόμια σε αυτούς. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η οικονομία της Τραπεζούντας να αποδυναμωθεί ακόμη περισσότερο.

Εκθρόνιση

Μπροστά σε αυτό το αδιέξοδο, και με την αυξανόμενη δύναμη του Νικήτα Σχολάριου, ο οποίος είχε αποφυλακιστεί, καθαιρέθηκε τον Δεκέμβριο του 1349. Ο Νικήτας και οι οπαδοί του όρισαν αυτοκράτορα τον Αλέξιο Γ', τον γιο του Βασιλείου.

Ο έκπτωτος Μιχαήλ αναγκάστηκε να γίνει μοναχός στη σκήτη του Αγίου Σάββα. Το 1351 εστάλη στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Ιωάννης ΣΤ' Καντακουζηνός τον προέτρεψε να επιστρέψει στην Τραπεζούντα και να ανακαταλάβει τον θρόνο με την υποστήριξή του (1355). Τελικά απέτυχε και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου και πέθανε λίγα χρόνια αργότερα.

Νομίσματα

Έκοψε αργυρά άσπρα και χάλκινα 18 χιλ. Στη μία όψη ο Μιχαήλ έφιππος ή όρθιος με τρίλοβο σκήπτρο και ασπίδα. Επιγραφή ΜΙΧ. ΚΟΜ. Στην άλλη ο άγ. Ευγένος κρατά μακρύ σταυρό. Επιγραφή Ο Α. ΕVΓΕΝ.

Γενεαλογία

Αλέξιος Α΄

(κόρη) σύζ. Ανδρόνικος Α΄ Γίδος

Ιωάννης Α΄

Μανουήλ Α΄

Ανδρόνικος Β΄

Γεώργιος

Ιωάννης Β΄

Αλέξιος Β΄

Μιχαήλ

Ανδρόνικος Γ΄

Άννα

Βασίλειος συζ.1.Ειρήνη Παλαιολογίνα)

Ιωάννης Γ΄

Μανουήλ Β΄

Αλέξιος Γ΄

Μανουήλ Γ΄

Αλέξιος Δ΄

Ιωάννης Δ΄

Δαυίδ

Πηγές

• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Εκδοτική Αθηνών. Τόμος Θ'. Οι Αυτοκράτορες της Τραπεζούντας, σελ. 333-334. ISBN 960-213-105-5.