Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας
Ο Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας, ο λεγόμενος Παραπινάκης (Κωνσταντινούπολη, περί το 1050 – 1090) από τη Δυναστεία των Δουκών ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας (1071 - 1078) από την Δυναστεία των Δουκών, κατόπιν παραιτήθηκε και έγινε για λίγο Μητροπολίτης Εφέσου.
| Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας | |
|---|---|
 Επιγρ.: ΜΙΧΑΗΛ ΕΝ ΧΩ ΠΙΣΤΟC ΒΑCΙΛΕΥC ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΔΟΥΚΑC | |
| Περίοδος | 1071 - 1078 |
| Προκάτοχος | Ρωμανός Δ΄ Διογένης |
| Διάδοχος | Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης |
| Γέννηση | 1050 |
| Θάνατος | 1090 |
| Σύζυγος | Μαρία Αλανή (Μάρθα-Μαρία Μπαγκρατιόνι) |
| Επίγονοι | Κωνσταντίνος πορφυρογέννητος |
| Οίκος | των Δουκών |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Βασιλεία Ρωμανού Διογένη
ΕπεξεργασίαΟ Μιχαήλ Ζ΄ ήταν πρωτότοκος γιος του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ι΄ Δούκα και της Ευδοκίας Μακρεμβολίτισσας.[1] Στέφτηκε σε νηπιακή ηλικία Συμβασιλέας με τον πατέρα του λίγο πριν γεννηθεί ο μικρότερος αδελφός του Κωνστάντιος Δούκας (1059), διαδέχτηκε τον πατέρα του τον Μάιο του 1067 σε ηλικία 17 ετών υπό την κηδεμονία της μητέρας του. Έδειξε ελάχιστο ενδιαφέρον για την πολιτική, την πραγματική εξουσία είχαν η μητέρα του και ο πανίσχυρος θείος του Καίσαρας Ιωάννης Δούκας.[2] Η Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα παρά τους όρκους που είχε δώσει στον σύζυγο της να μην ξαναπαντρευτεί παντρεύτηκε τον εξέχοντα στρατηγό Ρωμανό Δ΄ Διογένη και τον ανέβασε στον θρόνο τον Ιανουάριο του 1068. Ο Ρωμανός Δ΄ Διογένης κυβέρνησε την Βυζαντινή αυτοκρατορία την τριετία (1068 - 1071) σαν Συναυτοκράτορας και κηδεμόνας με τους τρεις θετούς γιους του : Μιχαήλ Ζ΄, Ανδρόνικο και Κωνστάντιο.[3]
Άνοδος στον θρόνο
ΕπεξεργασίαΟ Ρωμανός Διογένης ηττήθηκε τον Αύγουστο του 1071 στην Μάχη του Μαντζικέρτ από τον Σελτζούκο Σουλτάνο Αλπ Αρσλάν και αιχμαλωτίστηκε οκτώ μέρες.[4] Οι εχθροί του από την Δυναστεία των Δουκών απέκτησαν ταυτόχρονα την πρωτοβουλία των κινήσεων, ο θείος του Ιωάννης Δούκας και ο Μιχαήλ Ψελλός ανέλαβαν την πρωτοβουλία να τον ανεβάσουν στον θρόνο.[5] Οι συνωμότες αδιαφόρησαν πλήρως στις τιμές που έδωσε ο Αλπ Αρσλάν στον Ρωμανό Διογένη με αποτέλεσμα την γρήγορη απελευθέρωση του. Ο Ρωμανός Δ΄ Διογένης ανακηρύχτηκε έκπτωτος, η δεύτερη σύζυγος του και μητέρα του Μιχαήλ Ευδοκία κλείστηκε με την βία σε μοναστήρι και ο Μιχαήλ στέφτηκε νέος Βυζαντινός αυτοκράτορας ως Μιχαήλ Ζ΄ (24 Οκτωβρίου 1071). Ο Ρωμανός Δ΄ επέστρεψε, η συμπεριφορά του θείου του Μιχαήλ Ζ΄ Καίσαρα Ιωάννη Δούκα ήταν εξαιρετικά βίαιη και άτιμη απέναντι στον πρώην αυτοκράτορα, τον τύφλωσε και τον έστειλε εξορία, πέθανε λίγο αργότερα από τα τραύματα του.[5]
Ανίκανη διακυβέρνηση
Επεξεργασία
Με την άνοδο στον θρόνο βρισκόταν πλήρως εξαρτημένος από τον θείο του Ιωάννη Δούκα και τον Μιχαήλ Ψελλό αλλά σύντομα τους παραμέρισε και οι σχέσεις του με τον Μιχαήλ Ψελλό περιορίστηκαν σε Ακαδημαϊκά θέματα. Ο ευνούχος Νικηφορίτζης διορίστηκε Λογοθέτης και ανέλαβε την πραγματική εξουσία, σύντομα ο Νικηφορίτζης έγινε μισητός στον λαό χάρη στις καταχρήσεις του, την πολυτελή ζωή και την υψηλή φορολογία. Σαν αυτοκράτορας περιστοιχίστηκε με ανίκανους αξιωματούχους που προχώρησαν σε κατασχέσεις περιουσιών, απαλλοτρίωσαν ακόμα και την εκκλησιαστική περιουσία. Ο στρατός ήταν έτοιμος να επαναστατήσει, οι Νορμανδοί και ο Ροβέρτος Γυισκάρδος κατέλαβαν το Μπάρι (1071), το τελευταίο οχυρό των Βυζαντινών στην Ιταλία. Την ίδια εποχή ακολούθησαν μεγάλες επαναστάσεις στα Βαλκάνια, οι Βούλγαροι ήταν έτοιμοι να αναστήσουν ξανά την αυτοκρατορία τους και οι Κροάτες επαναστάτησαν στην Ιλλυρία.[6] Ο στρατηγός Δαμιανός Δαλασσηνός που απεστάλη πρώτος να τους αντιμετωπίσει ηττήθηκε κατά κράτος από τους Βουλγάρους και τους συμμάχους τους Σέρβους. Ο στρατηγός Νικηφόρος Βρυέννιος κατόρθωσε να καθυποτάξει τους Βουλγάρους και να εκδιώξει τους Χρωβάτες, τους Σέρβους και τους Νορμανδούς, ειρηνεύοντας τις περιοχές εκείνες αλλά στάθηκε ανίκανος να αποκαταστήσει τα παλιά σύνορα.
Ο στρατηγός Νέστωρ στην Σιλίστρια της Βουλγαρίας δυσαρεστηθείς για την αργοπορία της μισθοδοσίας του και του στρατού του απαίτησε τη καθαίρεση του Νικηφορίτζη. Όταν ο Μιχαήλ Ζ΄ αρνήθηκε ο Νέστωρ στασίασε, προσλαμβάνοντας για συμμάχους του τους Πατσινάκες ή Πετσενέγκες έφθασε στα προάστια της Κωνσταντινούπολης, οι κάτοικοι πέθαιναν σωρηδόν από τον λοιμό μένοντας άταφοι. Στη σιτοδεία και τον λιμό που ενέσκηψαν ήρθε να προστεθεί και η επιδρομή των Σελτζούκων που θεώρησαν άκυρες τις συμφωνίες με τον Ρωμανό Δ΄ λόγω της άθλιας μεταχείρισης που του έδειξαν, εισέβαλαν στη Μικρά Ασία και κατέλαβαν τις γύρω περιοχές. Ο Μιχαήλ Ζ΄ έστειλε εναντίον τους νέο στρατό με αρχηγό τον Ισαάκιο Κομνηνό μεγαλύτερο αδελφό του μελλοντικού αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄ Κομνηνού. Ο στρατός ηττήθηκε και ο Ισαάκιος Κομνηνός συνελήφθη αιχμάλωτος των Σελτζούκων (1073), ελευθερώθηκε την επόμενη χρονιά με την καταβολή λύτρων.[7]
Η εξέγερση των μισθοφόρων
Επεξεργασία
Τα προβλήματα έγιναν μεγαλύτερα όταν εξεγέρθηκαν οι Νορμανδοί μισθοφόροι με αρχηγό τον Ουρσέλ ντε Μπαγιέλ και προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα ανεξάρτητο βασίλειο στην Ανατολή [8][9]. Ο Μιχαήλ Ζ΄ έστειλε εναντίον των μισθοφόρων νέο στρατό με αρχηγό τον θείο του Καίσαρα Ιωάννη Δούκα, οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στο Δορύλαιο κοντά στη γέφυρα του ποταμού Ζομπί, ήταν μία από τις γραμμές επικοινωνίας ανάμεσα στην Κωνσταντινούπολη και τις επαρχίες της Μικράς Ασίας. Οι Βυζαντινοί ηττήθηκαν και ο Καίσαρας συνελήφθη αιχμάλωτος των μισθοφόρων μαζί με τον γιο του Ανδρόνικο.[10] Οι Φράγκοι μισθοφόροι στη συνέχεια προχώρησαν στις ακτές του Βοσπόρου, υπό τον νεότερο γιο του Ιωάννη Κωνσταντίνο και διαλύθηκαν. Ο Ουρσέλ ντε Μπαγιέλ αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τον αιχμάλωτο Καίσαρα στα σχέδια του, του πρότεινε να ανατρέψουν, να τυφλώσουν τον ανεψιό του και να ανεβάσει τον ίδιο αυτοκράτορα, ο Ιωάννης Δούκας συμφώνησε και βάδισαν στην Κωνσταντινούπολη.[10]. Ο Μιχαήλ Ζ΄ και η κυβέρνηση του μπροστά στο αδιέξοδο αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν τις κατακτήσεις των Σελτζούκων στην Μικρά Ασία και να αναζητήσουν την συμμαχία τους. Ο Μιχαήλ έστειλε νέο στρατό εναντίον του θείου του και των μισθοφόρων με αρχηγό τον Αλέξιο Κομνηνό, ο Σουλτάνος Μαλίκ Σαχ Α΄ γιος του Αλπ Αρσλάν έστειλε ενισχύσεις, οι Βυζαντινοί νίκησαν τους μισθοφόρους και συνέλαβαν τον αποστάτη Ιωάννη Δούκα (1074).[11]
Ανατροπή
ΕπεξεργασίαΜπροστά σε αυτές τις συμφορές ο Μιχαήλ Ζ΄ παρέμεινε ανάλγητος και προχώρησε στην καθαίρεση του νικητή στρατηγού Νικηφόρου Βρυέννιου και του στρατηγού Βασιλάκιου. Οι αποτυχίες προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις στους υπηκόους του και έφτασαν στο αποκορύφωμα όταν έγινε υποτίμηση του νομίσματος. Η πράξη αυτή του έδωσε το προσωνύμιο "Παραπινάκης" που σημαίνει "ελλιπής παρά ένα πινάκιο". Ο στρατηγός Νικηφόρος Βρυέννιος ο Πρεσβύτερος στασίασε στα Βαλκάνια και ο στρατηγός Νικηφόρος Βοτανειάτης στασίασε ταυτόχρονα στην Μικρά Ασία (1078).[11] Ο Νικηφόρος Βρυέννιος αναγορεύτηκε "«αυτοκράτορας πασών των επαρχιών από Δυρραχίου μέχρι Αδριανουπόλεως» και αυτής της Κωνσταντινουπόλεως".
Ο Βοτανειάτης, έφτασε στη Χαλκηδόνα και στη Χρυσόπολη κυριεύοντας τα στενά του Βοσπόρου, κέρδισε την υποστήριξη των Σελτζούκων και έφτασε πρώτος στην Κωνσταντινούπολη. Τότε εξερράγη λαϊκή εξέγερση, πρόκριτοι και λαός πήραν τα όπλα την Κυριακή του Λαζάρου επιτέθηκαν στη Φρουρά των ανακτόρων, αιχμαλώτισαν τον Μιχαήλ Ζ΄ και τελικά εξανάγκασαν αυτόν και την αυτοκράτειρα Μαρία να καρούν μοναχοί (31 Μαρτίου 1078). Τη μεθεπομένη εισήλθε στη πόλη επευφημούμενος ο νέος Αυτοκράτορας Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης. Ο Μιχαήλ Ζ΄ αποσύρθηκε στην Μονή Στουδίου, αργότερα έγινε Μητροπολίτης Εφέσου, επέστρεψε ξανά στη Μονή Στουδίου, κατ΄ άλλους στη Μονή του Μανουήλ και πέθανε στην Κωνσταντινούπολη γύρω στο 1090.[12][13]
Αποστολή στην Κίνα
ΕπεξεργασίαΛίγο πριν από την παραίτησή του ο Μιχαήλ Ζ΄ έστειλε αποστολή στη Δυναστεία Σονγκ στην Κίνα ακολουθώντας την παράδοση παλιότερων Ρωμαϊκών αποστολών στη Δυναστεία Τανγκ.[14] Ο Κινέζος ιστορικός Μα Ντουάνλιν (1245–1322) στο έργο του "Ιστορία των Σόνγκ" παρέχει την πληροφορία ότι έφτασε στην Κίνα τον Νοέμβριο του 1081, την εποχή του αυτοκράτορα Σενζόνγκ των Σονγκ (1067 - 1085), Ρωμαϊκή αποστολή του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα.[14][15] Ο Μα Ντουάνλιν γράφει ότι η Ρωμαϊκή αποστολή έστειλε δώρα στον Κινέζο αυτοκράτορα της δυναστείας των Σονγκ σαμαρωμένα άλογα, σπαθιά και μαργαριτάρια.[14]
Οικογένεια
Επεξεργασία
Ο Μιχαήλ Ζ΄ νυμφεύτηκε τη Μαρία των Βαγρατιδών, κόρη του Βαγράτιος Δ΄ της Γεωργίας. Επειδή η μητέρα της, η Μπορένα της Αλανίας, ήταν αδελφή του Ντουργκουλέλ ηγεμόνα των Αλανών, οι πηγές την αναφέρουν ως "Μαρία η Αλανή". Είχε τέκνο:
- Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος 1074 - περί το 1095, σε μικρή ηλικία μνηστεύθηκε την κόρη του Νορμανδού ηγεμόνα της Κάτω Ιταλίας Ροβέρτου Γυισκάρδου. Μετά όμως ο αρραβώνας διαλύθηκε, όταν ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός, ανεβαίνοντας στον θρόνο (1081), μνήστευσε τον Κωνσταντίνο με την μικρή κόρη του Άννα Κομνηνή. Ο Ροβέρτος Γυισκάρδος, εξοργισμένος από την εξέλιξη των γεγονότων, ξεκίνησε την μεγάλη Νορμανδική εκστρατεία εναντίον της Ρωμανίας.
Νομίσματα
ΕπεξεργασίαΚατά την περίοδο της βασιλείας του κυκλοφόρησαν ιστάμενα και τεταρτηρά από χρυσό ή ήλεκτρο, αργυρά ολόκληρα ή στα 2/3 ή στο 1/3 του μιλιαρησίου και χάλκινες φόλλεις. Τα μη καθαρά χρυσά φανερώνουν την κατάπτωση της οικονομίας. Το ιστάμενον έχει την προτομή του γενειοφόρου Μιχαήλ Ζ΄ με στέμμα και λώρο, που κρατά το λάβαρο στο δεξί χέρι και σταυροφόρο σφαίρα στο αριστερό. Επιγραφή +ΜΙΧΑΗΛ ΒΑCIΛ[ΕΥC] Ο Δ[OYKAC].[16]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Dumbarton Oaks 1973, σ. 779
- ↑ Dumbarton Oaks 1973, σ. 780
- ↑ Dumbarton Oaks 1973, σ. 785
- ↑ Norwich 1993, σ. 353
- ↑ 5,0 5,1 Norwich 1993, σ. 355
- ↑ Norwich 1993, σ. 359
- ↑ Finlay 1854, σ. 52
- ↑ Finlay, σελ. 52
- ↑ Norwich, σελ. 360
- ↑ 10,0 10,1 Finley, σελ. 53
- ↑ 11,0 11,1 Norwich 1993, σ. 360
- ↑ Norwich 1993, σ. 361
- ↑ Kazhdan 1991, σ. 1366
- ↑ 14,0 14,1 14,2 https://sourcebooks.fordham.edu/eastasia/romchin1.asp
- ↑ Fuat Sezgin; Carl Ehrig-Eggert; Amawi Mazen; E. Neubauer (1996), σ.25
- ↑ David R. Sear, Byzantine coins & their values, Seaby Ltd., 2nd edition 1996
Πηγές
Επεξεργασία- «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου» τομ. 13ος, σελ. 680.
- Dumbarton Oaks (1973), Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection: Leo III to Nicephorus Iii, 717–1081 see also Dumbarton Oaks, "Michael VII Doukas (1071–1078)", God's Regents on Earth: A Thousand Years of Byzantine Imperial Seals
- Finlay, George (1854), History of the Byzantine and Greek Empires from 1057–1453, 2, William Blackwood & Sons
- Kazhdan, Alexander, ed. (1991), Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press.
- Norwich, John Julius (1993), Byzantium: The Apogee, Penguin.
- Treadgold, Warren (1997), A History of the Byzantine State and Society, Stanford University Press.
- Garland, Linda (1999), Byzantine Empresses: Women and Power in Byzantium AD 527–1204, Routledge.
- Polemis, Demetrios I. (1968), The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography, London