Μελέτιος Πηγάς
Ο Μελέτιος Πηγάς (1550-1601) ήταν μεγάλη εκκλησιαστική προσωπικότητα του 16ου αιώνα, που διετέλεσε Πατριάρχης Αλεξανδρείας και τοποτηρητής του Οικουμενικού Θρόνου. Έχει ανακηρυχθεί άγιος από την Ορθόδοξη Εκκλησία και η μνήμη του τιμάται στις 13 Σεπτεμβρίου.
| Μελέτιος Πηγάς | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1549 Ηράκλειο |
| Θάνατος | 12ιουλ. / 22 Σεπτεμβρίου 1601γρηγ. Αλεξάνδρεια |
| Χώρα πολιτογράφησης | Αίγυπτος |
| Θρησκεία | Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Μητρική γλώσσα | Αιγυπτιακά Αραβικά |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Αραβικά Αιγυπτιακά Αραβικά |
| Σπουδές | Πανεπιστήμιο της Πάδοβας |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ιερέας |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής |
Βιογραφία
ΕπεξεργασίαΟ κατά κόσμον Εμμανουήλ[1] γεννήθηκε το 1549[2] ή 1550 στο Χάνδακα από επιφανή οικογένεια της βενετοκρατούμενης Κρήτης. Οι γονείς του ονομάζοντα Παύλος και Ευγενία[1]. Μετά την εγκύκλιο εκπαίδευσή του, συνέχισε τις σπουδές του στην Ιταλία και συγκεκριμένα στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, όπου φοίτησε επί οκτώ χρόνια στις σχολές των Legisti ή Giuristi (νομικών) και Artisti (ιατροφιλοσόφων). Εκεί ήρθε σε άμεση επαφή με τα δυτικά ιδεολογικά ρεύματα και κυρίως με αυτό του νεοπαγούς νεοαριστοτελισμού, ενώ επεδίωξε την πνευματική αναστροφή του με τις πλέον προβεβλημένες προσωπικότητες (ουμανιστές) του ευρωπαϊκού χώρου του ΙΣΤ΄ αιώνα, όπως οι Μάξιμος Μαργούνιος, Δανιήλ Φουρλάνος, Aloisio Lollino, Salomon Schweigger, Μartinus Crusius, Δαβίδ Χυτραίος κ.ά. Αφού επέστρεψε στην Κρήτη και έχοντας προηγουμένως αρνηθεί τον τίτλο του διδάκτορος, εκάρη μοναχός περί το 1574 στην Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Αγκαράθου της Κρήτης[1], όπου και εγκαταβίωσε. Έπειτα μετέβη στη Μονή του Σινά, όπου παρέμεινε για βραχύ διάστημα. Το 1579 συνόδευσε τον Αρχιεπίσκοπο Σιναίου Ευγένιο στα Ιεροσόλυμα, για την εκλογή του Σωφρόνιου Δ΄ στον πατριαρχικό θρόνο.
Το 1579 διορίστηκε από τον Αλεξανδρείας Σίλβεστρο πρωτοσύγκελλος του πατριαρχείου. Μεταβαίνοντας στην Αλεξάνδρεια, βρήκε την εκεί Εκκλησία σε πολύ κατάσταση διάλυσης[3]. Ως οφφικιάλιος του Πατριαρχείου επιδόθηκε στην εσωτερική αναδιοργάνωσή του, καθώς και στην περιστολή της λατινικής προπαγάνδας[3]. Το 1585 πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου παρέμεινε τρία χρόνια, κηρύσσοντας και συγγρα΄φοντας[3]. Από το έτος 1588 διατελούσε Πατριαρχικός Έξαρχος[4], ενώ στις 5 Αυγούστου του 1590 ανήλθε επίσημα στον πατριαρχικό θρόνο της Αλεξάνδρειας, χειροτονούμενος από τον Πατριάρχη Αντιοχείας Ιωακείμ Ε΄[4].
Η πατριαρχική του θητεία περικλείει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων πάντοτε με την αρωγή του εγγύτερου σε αυτόν συνεργάτη του, του Μαξίμου του Πελοποννησίου. Αντιμετώπισε το επαχθές οικονομικό χρέος του Πατριαρχείου προς το Σουλτάνο, στέλνοντας επιστολές στους χριστιανούς της Κρήτης, στον Αυτοκράτορα της Ρωσίας Θεόδωρο και στον ηγεμόνα της Ιβηρίας Αλέξανδρο, ζητώντας οικονομική βοήθεια[4]. Το 1593 συμμετείχε στην Υπερτελή ή Μεγάλη Σύνοδο που συνήλθε υπό τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιερεμία Β΄ τον Τρανό στην Κωνσταντινούπολη και ανακήρυξε την Εκκλησία της Ρωσίας σε Πατριαρχείο, ενώ απεφάνθη και περί της ημερολογιακής μεταρρύθμισης. Στα πλαίσια της αντιλατινικής του δράσης εντάσσεται η αποστολή το 1593 του Κυρίλλου Λουκάρεως στην περιοχή της Πολωνίας και της Μικράς Ρωσίας, ενώ επακολούθησε και δεύτερη μεταξύ των ετών 1594 και 1596. Ο Πηγάς επιχείρησε να προσεγγίσει τους Κόπτες της Αιγύπτου και της Αιθιοπίας[5], ωστόσο το εγχείρημά του δεν ευοδώθηκε[4]. Παράλληλα ανἐπτυξε σχέσεις με εκπροσώπους του νεοσύστατου Προτεσταντισμού.
Μετά το θάνατο κατά το 1595 του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιερεμία Β΄, ο Πηγάς δέχθηκε αλλεπάλληλες προτάσεις για να τον διαδεχθεί, αλλά αρνήθηκε προτιμώντας να παραμείνει στην Αλεξάνδρεια. Διετέλεσε μόνο «επιτηρητής» του Οικουμενικού Θρόνου[6] μεταξύ Απριλίου 1597 και Απριλίου ή τέλους του 1598[7]. Κατά τη διάρκεια της τοποτηρητείας του μεταφέρθηκε η έδρα του Πατριαρχείου από την Θεοτόκο του Βλαχ-Σαράι στον Άγιο Δημήτριο Ξυλόπορτας[8].
Επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια στις αρχές του 1599 με κλονισμένη υγεία[9]. Πέθανε στις 13 Σεπτεμβρίου του 1601[9].
Συγγράμματα
ΕπεξεργασίαΑνέπτυξε πλουσιότατο συγγραφικό έργο (αντιρρητικές πραγματείες, επιστολιμαίες διατριβές, ποικίλα πονήματα). Επίσης η επιστολογραφία του αποτελεί ανεκτίμητο αντικείμενο μελέτης, αφού περιέχει επιστολές με τις διαπρεπέστερες προσωπικότητες της εποχής του (ιδιαίτερη θέση κατέχουν αυτές προς τον επίσκοπο Κυθήρων Μάξιμο Μαργούνιο και τον εγκατεστημένο στη Βενετία μητροπολίτη Φιλαδελφείας Γαβριήλ Σεβήρο). Διακρίνονται τα έργα του:
- Περὶ τῶν ἀχράντων μυστηρίων
- Περὶ Πάπα Κατήχησις
- Ὀρθόδοξος Διδασκαλία
- Στρωματεῖς
- Κατά Λουθήρου καὶ Καλβίνου λόγος
- Ευαγγελικής διδασκαλίας περίοδος
- Κατά Ιουδαίων
- Κατήχησις εν είδει διαλόγου, Πανδοχεύς επιλεγομένου
- Εγχειρίδιον
- Επιστολαί προς διάφορους πλέον των τριακοσίων
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν η αλληλογραφία του και τα κηρύγματά του. Ενώ αλληλογραφούσε σε αρχαΐζουσα γλώσσα, εντούτοις κήρυττε στη δημοτική.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 1,2 Παρασκευαΐδης, Χριστόδουλος. «Μελέτιος ο Πηγάς». Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2021.
- ↑ Kiminas, Demetrius (2009). The Ecumenical Patriarchate : a history of its Metropolitanates with annotated hierarch catalogs (1st έκδοση). [Rockville, Md.]: Wildside Press. σελίδες 38, 46. ISBN 978-1-4344-5876-6.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Παρασκευαΐδης, Χριστόδουλος. «Μελέτιος ο Πηγάς». Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2021.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Παρασκευαΐδης, Χριστόδουλος. «Μελέτιος ο Πηγάς». Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Μελέτιος Πηγάς (1590-1601)». Προηγούμενοι Πατριάρχες. Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2021.
- ↑ Μανουήλ Γεδεών, σελ. 540.
- ↑ Παρασκευαΐδης, Χριστόδουλος. «Μελέτιος ο Πηγάς». Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2021.
- ↑ Μανουήλ Γεδεών, σελ. 541.
- ↑ 9,0 9,1 Παρασκευαΐδης, Χριστόδουλος. «Μελέτιος ο Πηγάς». Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2021.
Πηγές
Επεξεργασία- «Μελέτιος Πηγάς (1590-1601)». Προηγούμενοι Πατριάρχες. Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2021.
- Παρασκευαΐδης, Χριστόδουλος (1994). Μελέτιος ο Πηγάς. Αθήνα: Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος. ISBN 978-960-315-155-5.
- Κωνσταντίνος Σάθας (1868). Νεοελληνική Φιλολογία: Βιογραφία των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων, από της καταλύσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της Ελληνικής εθνεγερσίας (1453-1821). Αθήνα: Τυπογραφείο των τέκνων Ανδρέου Κορομηλά. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2009.
- Γεδεών, Μανουήλ (1885). Πατριαρχικοί Πίνακες: Ειδήσεις ιστορικαί βιογραφικαί περί των Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως: από Ανδρέου του Πρωτοκλήτου μέχρις Ιωακείμ Γ' του από Θεσσαλονίκης, 36-1884. Κωνσταντινούπολη: Lorenz & Keil.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Βασιλικής Χ. Τζώγα, Μελέτιος Πηγάς (1550-1601) Πατριάρχης Αλεξανδρείας. Βίος - Δράση - Εργογραφία, Αθήνα 2009, Διδακτορική Διατριβή (PhD Thesis), Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
- Vassiliki Tzoga, Un sigillion inédit du patriarche de Constantinople Jérémie II et d' Alexandrie Sylvestre sur la réforme du calendrier, Byzantinische Zeitschrift 107/Issue 1 (2014) 221 - 252 (Institut für Byzantinistik, Ludwig-Maximilians Universität München), Verlag De Gruyter, Boston/Berlin/Munich.
- Βασιλικής Χ. Τζώγα, «Το επιγραφόμενο Περί των τω νω συμβαινόντων ανέκδοτο έργο του Μελετίου Πηγά». Φιλολογικό Περιοδικό Παρνασσός, τόμ. ΝΔ΄ (2012) 298-343.
- Χαριλάου Σ. Τζώγα - Π. Σ. Παπαευαγγέλου, Ελληνική θεολογική βιβλιογραφία της τελευταίας εκατονταετίας (1860-1960), Άρθρα και μελέται δημοσιευθείσαι εις τα κατά καιρούς περιοδικά, (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ανάτυπο εκ της Επιστημονικής Επετηρίδος της Θεολογικής Σχολής, τόμ. 8, Θεσσαλονίκη 1963, σσ. 146,147,148, 199, 204, 206,209, 210, 220. (https://web.archive.org/web/20190914090730/http://hippo.lib.uoa.gr/), (http://www.lib.auth.gr).