Μεθυλοπροπυλαιθέρας

Ο μεθυλοπροπυλαιθέρας (MethylPropylEther, MPE) ή 1-μεθυξυπροπάνιο ή μεθυλοπροπυλοξείδιο-1 είναι μια οργανική ένωση με χημικό τύπο C₄H₁₀Ο και σύντομο συντακτικό τύπο CH₃CH₂CH₂OCH₃, που γράφεται επίσης συντομογραφικά PrOMe. Είναι ένας αιθέρας. Στην εμφάνιση, στις συνηθισμένες συνθήκες (θερμοκρασία 25 °C, πίεση 1 atm), είναι ένα άχρωμο υγρό. Έχει τα ακόλουθα έξι (6) ισομερή:

1. Βουτανόλη-1 ή κανονική βουτανόλη με σύντομο συντακτικό τύπο CH₃CH₂CH₂CH₂OH.
2. Βουτανόλη-2 ή δευτεροταγής βουτανόλη με σύντομο συντακτικό τύπο CH₃CH₂CH(OH)CH₃.
3. Μεθυλοπροπανόλη-1 ή ισοβουτανόλη με σύντομο συντακτικό τύπο (CH₃)₂CHCH₂OH.
4. Μεθυλοπροπανόλη-2 ή τριτοταγής βουτανόλη με σύντομο συντακτικό τύπο (CH₃)₃COH.
5. Διαιθυλαιθέρας ή αιθοξυαιθάνιο με σύντομο συντακτικό τύπο CH₃CH₂OCH₂CH₃.
6. Ισοπροπυλομεθυλαιθέρας ή 2-μεθοξυπροπάνιο με σύντομο συντακτικό τύπο (CH₃)₂CHOCH₃.

Μεθυλοπροπυλαιθέρας
Γενικά
Όνομα IUPAC	1-μεθοξυπροπάνιο
Άλλες ονομασίες	Μεθυλοπροπυλαιθέρας Μεθυλοπροπυλοξείδιο-1 Μετοπρύλ Νεοθύλ
Χημικά αναγνωριστικά
Χημικός τύπος	C4H10O
Μοριακή μάζα	74,12 amu
Σύντομος συντακτικός τύπος	CH3CH2CH2OCH3
Συντομογραφίες	PrΟMe, MPE
Αριθμός CAS	557-17-5
SMILES	CCCOC
InChI	InChI=1S/C4H10O/c1-3-4-5-2/h3-4H2,1-2H3
Αριθμός EINECS	209-158-7
PubChem CID	11182
Δομή
Ισομέρεια
Ισομερή θέσης	6
Φυσικές ιδιότητες
Σημείο βρασμού	40,1 °C
Πυκνότητα	735,6 kg/m3
Διαλυτότητα στο νερό	30,5 kg/m3
Ιξώδες	0,3064 cP (0,3 °C)
Χημικές ιδιότητες
Ελάχιστη θερμοκρασία ανάφλεξης	< 20nbsp;°C
Επικινδυνότητα
Εξαιρετικά εύφλεκτος (F+)
Κίνδυνοι κατά NFPA 704	3 0 0
Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa).

Παραγωγή

Αλκυλίωση αλκολικού άλατος

Μπορεί να παραχθεί με προπυλίωση μεθανολικού άλατος (π.χ. CH₃ONa) με προπυλαλογονίδιο (CH₃CH₂CH₂X) ή μεθυλίωση προπανολικού-1 άλατος (π.χ. CH₃CH₂>CH₂ONa) με μεθυλαλογονίδιο (CH₃X) :

$\mathrm {CH_{3}OH+Na{\xrightarrow {-{\frac {1}{2}}H_{2}}}CH_{3}ONa{\xrightarrow {+CH_{3}CH_{2}CH_{2}X}}CH_{3}CH_{2}CH_{2}OCH_{3}+NaX}$
ή
$\mathrm {CH_{3}CH_{2}CH_{2}OH+Na{\xrightarrow {-{\frac {1}{2}}H_{2}}}CH_{3}CH_{2}CH_{2}ONa{\xrightarrow {+CH_{3}X}}CH_{3}CH_{2}CH_{2}OCH_{3}+NaX}$

Χημικές ιδιότητες και παράγωγα

Αυτοξείδωση

Υπό την επίδραση φωτός (hv) και ατμοσφαιρικού οξυγόνου σχηματίζει ασταθή και εκρηκτικά υπεροξείδια:

$\mathrm {CH_{3}CH_{2}CH_{2}OCH_{3}+O_{2}{\xrightarrow {hv}}CH_{3}OCH(O_{2}H)CH_{2}CH_{3})}$

Επίδραση οξέων

Με τη επίδραση οξέων, κλασσικών ή κατά Lewis παράγει διάφορα οξώνια, δηλαδή ασταθή και πολύ δραστικά παράγωγα του τετρασθενή O⁺:

$\mathrm {CH_{3}CH_{2}CH_{2}OCH_{3}+H^{+}{\xrightarrow {}}[(CH_{3}CH_{2}CH_{2})(CH_{3})OH]^{+}}$
$\mathrm {CH_{3}CH_{2}CH_{2}OCH_{3}+BF_{3}{\xrightarrow {}}[(CH_{3}CH_{2}CH_{2})(CH_{3})O][BF_{3}]{\xrightarrow {+RF}}[BF_{4}][(CH_{3}CH_{2}CH_{2})(CH_{3})O(R)]}$

Υδρόλυση

1. Με επίδραση νερού, σε όξινο περιβάλλον, υδρολύεται προς ισομοριακό μίγμα μεθανόλης κσι προπανόλης-1:

$\mathrm {CH_{3}CH_{2}CH_{2}OCH_{3}+H_{2}O{\xrightarrow {H^{+}}}CH_{3}OH+CH_{3}CH_{2}CH_{2}OH}$

2. Με επίδραση ψυχρού υδροϊωδίου (HI) παράγεται σχεδόν ισομοριακό μίγμα μεθανόλης, μεθυλοϊωδιδίου, προπανόλης-1 και προπυλοϊωδίδιου-1:

$\mathrm {CH_{3}CH_{2}CH_{2}OCH_{3}+HI{\xrightarrow {}}{\frac {1}{2}}CH_{3}CH_{2}CH_{2}I+{\frac {1}{2}}CH_{3}OH+{\frac {1}{2}}CH_{3}I+{\frac {1}{2}}CH_{3}CH_{2}CH_{2}OH}$

3. Με επίδραση θερμού υδροϊωδίου (HI) παράγεται ισομοριακό μίγμα μεθυλοϊωδίδιου, προπυλοϊωδίδιου-1 και νερού:

$\mathrm {CH_{3}CH_{2}CH_{2}OCH_{3}+2HI{\xrightarrow {\triangle }}CH_{3}I+CH_{3}CH_{2}CH_{2}I+H_{2}O}$

Μετάθεση Wittig

Με επίδραση αλκυλολιθίου (π.χ. μεθυλολιθίου) έχουμε τη μετάθεση Wittig, με την οποία παράγεται βουτανόλη-2 και αλκάνιο (μεθάνιο αν είχε χρησιμοποιηθεί μεθυλολίθιο):

$\mathrm {CH_{3}CH_{2}CH_{2}OCH_{3}+CH_{3}Li{\xrightarrow {-CH_{4}}}CH_{3}CH_{2}CH(OLi)CH_{3}{\xrightarrow {+H_{2}O}}CH_{3}CH_{2}CH(OH)CH_{3}+LiOH}$

Επίδραση καρβενίων

Παρεμβολή καρβενίων, π.χ. με μεθυλενίου παράγεται αιθυλοπροπυλαιθέρας, βουτυλομεθυλαιθέρας, ισοβουτυλομεθυλαιθέρας και μεθυλο(1-μεθυλοπροπυλ)αιθέρας:

$\mathrm {CH_{3}CH_{2}CH_{2}OCH_{3}+CH_{3}Cl+KOH{\xrightarrow {}}{\frac {3}{10}}CH_{3}CH_{2}CH_{2}OCH_{2}CH_{3}+{\frac {3}{10}}CH_{3}CH_{2}CH_{2}CH_{2}OCH_{3}+{\frac {1}{5}}(CH_{3})_{2}CHCH_{2}OCH_{3}+{\frac {1}{5}}CH_{3}CH_{2}CH(CH_{3})OCH_{3}+KCl+H_{2}O}$

Εφαρμογές

Χρησιμοποιήθηκε για ένα χρονικό διάστημα ως αναισθητικό, με τα εμπορικά ονόματα Metopryl και Neothyl, εναλλακτικό του διαιθυλαιθέρα, αλλά τα τελευταία χρόνια αντικαταστάθηκε με τη σειρά του από πιο σύγχρονα αναισθητικά.

Πηγές

• Γ. Βάρβογλη, Ν. Αλεξάνδρου, Οργανική Χημεία, Αθήνα 1972
• Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
• SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
• Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982
• Δημήτριου Ν. Νικολαΐδη: Ειδικά μαθήματα Οργανικής Χημείας, Θεσσαλονίκη 1983.