Βικιπαίδεια

Μαόνι

τροπικό ξύλο

Το μαόνι είναι κοκκινωπό-καφέ ξύλο με ευθύγραμμα νερά που προέρχεται από τρία τροπικά είδη του γένους Swietenia, αυτόχθονα της Αμερικής[1] και μέρος της παντροπικής οικογένειας Μελιίδες. Το μαόνι χρησιμοποιείται εμπορικά σε μεγάλη ποικιλία προϊόντων, λόγω του χρωματισμού και της ανθεκτικής φύσης του. Απαντά φυσικά στην Αμερική, αλλά έχει επίσης εισαχθεί σε φυτείες σε όλη την Ασία και την Ωκεανία. Το εμπόριο μαονιού ξεκίνησε ήδη από τον 16ο αιώνα και άκμασε τον 17ο και 18ο αιώνα. Σε ορισμένες χώρες, το μαόνι θεωρείται χωροκατακτητικό είδος.

Μαόνι Ονδούρας.

Προέλευση

Επεξεργασία
 
Το δέντρο από το οποίο προέρχεται το μαόνι Ονδούρας, Swietenia macrophylla.
 
Το δέντρο από το οποίο προέρχεται το κόκκινο μαόνι, Khaya Anthotheca.

Το μαόνι προέρχεται από τρία είδη, τα οποία είναι:

  • Το μαόνι Ονδούρας (Swietenia macrophylla), με κατανομή από το Μεξικό έως τη νότια Αμαζονία στη Βραζιλία, είναι το πιο διαδεδομένο είδος μαόνι και το μόνο γνήσιο είδος μαονιού που καλλιεργείται σήμερα στο εμπόριο.[1] Η παράνομη υλοτόμηση του S. macrophylla και οι εξαιρετικά καταστροφικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της,[2] οδήγησαν στην τοποθέτηση του είδους το 2003 στο Παράρτημα II της Σύμβασης για το Διεθνές Εμπόριο Απειλούμενων Ειδών (CITES), την πρώτη φορά που ένα μεγάλου όγκου, υψηλής αξίας δέντρο καταγράφηκε στο Παράρτημα II.[3]
  • Μαόνι Δυτικών Ινδιών[4] ή μαόνι Κούβας (Swietenia mahagoni), εγγενές στη νότια Φλόριντα και την Καραϊβική, παλαιότερα κυρίαρχο στο εμπόριο μαονιού, αλλά όχι σε ευρεία εμπορική χρήση από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.[1]
  • Swietenia humilis, ένα μικρό και συχνά στριφτό δέντρο μαονιού που περιορίζεται σε εποχιακά ξηρά δάση στην περιοχή Ειρηνικού της Κεντρικής Αμερικής που έχει περιορισμένη εμπορική χρησιμότητα.[1] Μερικοί βοτανολόγοι πιστεύουν ότι το S. humilis είναι μια απλή παραλλαγή του S. macrophylla.[1]

Ενώ μόνο τα τρία είδη Swietenia ταξινομούνται επίσημα ως «γνήσιο μαόνι», άλλα είδη Μελιίδων με χρήσεις ως ξυλεία ταξινομούνται ως «αληθινό μαόνι». Μερικά μπορεί να έχουν ή να μην έχουν τη λέξη μαόνι στο εμπορικό ή κοινό τους όνομα. Μερικά από αυτά τα αληθινά μαόνι περιλαμβάνουν τα αφρικανικά γένη Khaya (αφρικανικό μαόνι) και Entandrophragma,[1] το Μαόνι Νέας Ζηλανδίας (Dysoxylum spectabile),[5] το κινέζικο μαόνι Toona sinensis,[6] το ινδονησιακό μαόνι, Toona sureni,[7][8] το ινδικό μαόνι, Toona ciliata,[9] το είδος Melia azedarach, το ροζ μαόνι, Guara, το μαόνι Τσιταγκόνγκ (γνωστό και ως ινδικό μαόνι), Chukrasia velutina και το Carapa guianensis. Ορισμένα μέλη του γένους Shorea της οικογένειας Διπτεροκαρπίδες πωλούνται επίσης μερικές φορές ως φιλιππινέζικο μαόνι,[1] αν και το όνομα εφαρμόζεται πιο σωστά σε ένα άλλο είδος Toona, το Toona calantas.[10]

Περιγραφή

Επεξεργασία
 
Καρέκλα από μαόνι

Το μαόνι είναι μια εμπορικά σημαντική ξυλεία που επαινείται για την ομορφιά, την αντοχή και το χρώμα της και χρησιμοποιείται για επένδυση και για την κατασκευή επίπλων, σκαφών, μουσικών οργάνων και άλλων αντικειμένων. Ο κορυφαίος εισαγωγέας μαόνι είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, ακολουθούμενες από τη Βρετανία,[1] ενώ ο μεγαλύτερος εξαγωγέας σήμερα είναι το Περού, το οποίο ξεπέρασε τη Βραζιλία αφότου η χώρα αυτή απαγόρευσε τις εξαγωγές μαόνι το 2001.[11] Υπολογίζεται ότι περίπου το 80 ή 90 τοις εκατό του περουβιανού μαόνι που εξάγεται στις Ηνωμένες Πολιτείες συλλέγεται παράνομα, με το οικονομικό κόστος της παράνομης υλοτομίας στο Περού να τοποθετείται συντηρητικά στα 40-70 εκατομμύρια δολάρια ετησίως.[12][13] Υπολογίστηκε ότι το 2000, περίπου 57.000 δέντρα μαόνι κόπηκαν για να τροφοδοτήσουν μόνο το εμπόριο επίπλων στις ΗΠΑ.[1]

Το μαόνι είναι το εθνικό δέντρο της Δομινικανής Δημοκρατίας[14] και του Μπελίζ.[15] Ένα δέντρο μαόνι με δύο ξυλοκόπους που κρατούν ένα τσεκούρι και ένα κουπί εμφανίζεται επίσης στο εθνόσημο της Μπελίζ, με το εθνικό σύνθημα, Sub umbra floreo, που στα λατινικά σημαίνει «κάτω από τη σκιά ευδοκιμώ».[15]

Ιστορία

Επεξεργασία

Το όνομα μαόνι αρχικά συνδέθηκε μόνο με εκείνα τα νησιά των Δυτικών Ινδιών υπό βρετανικό έλεγχο (οι Γάλλοι άποικοι χρησιμοποιούσαν τον όρο acajou, ενώ στα ισπανικά εδάφη ονομαζόταν caoba). Η προέλευση του ονόματος είναι αβέβαιη, αλλά θα μπορούσε να είναι παραφθορά του 'm'oganwo', του ονόματος που χρησιμοποιούν οι λαοί Γιορούμπα και Ίμπο της Δυτικής Αφρικής για να περιγράψουν δέντρα του γένους Khaya, το οποίο σχετίζεται στενά με το Swietenia. Όταν μεταφέρθηκαν στην Τζαμάικα ως σκλάβοι, έδωσαν το ίδιο όνομα στα παρόμοια δέντρα που έβλεπαν εκεί.[16] Αν και αυτή η ερμηνεία έχει αμφισβητηθεί, κανείς δεν έχει προτείνει μια πιο εύλογη προέλευση.[17] Το όνομα που είχαν δώσει στο δέντρο οι αυτόχθονες Αραουάκοι δεν είναι γνωστό. Το 1671 η λέξη mahogany (στα αγγλικά το μαόνι) εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή για πρώτη φορά, στην Αμερική του Τζον Όγκιλμπι.[18] Οι βοτανολόγοι και φυσιολόγοι, ωστόσο, θεωρούσαν το δέντρο είδος κέδρου και το 1759 ταξινομήθηκε από τον Κάρολο Λινναίο (1707–1778) ως Cedrela mahagoni. Το επόμενο έτος ανατέθηκε σε ένα νέο γένος από τον Νικολά-Ζοζέφ Ζακίν (1727–1817) και ονομάστηκε Swietenia mahagoni.

Μέχρι τον 19ο αιώνα το μαόνι θεωρούνταν ως ένα είδος, αν και διέφερε σε ποιότητα και χαρακτήρα ανάλογα με το έδαφος και το κλίμα. Το 1836 ο Γερμανός βοτανολόγος Γιόσεφ Γκέραραντ Ζουκαρίνι (1797–1848) αναγνώρισε ένα δεύτερο είδος ενώ εργαζόταν σε δείγματα που συλλέχθηκαν στις ακτές του Ειρηνικού του Μεξικού και το ονόμασε Swietenia humilis. Το 1886 ένα τρίτο είδος, το Swietenia macrophylla, ονομάστηκε από τον σερ Τζορτζ Κινγκ (1840–1909) μετά από μελέτη δειγμάτων μαόνι της Ονδούρας που φυτεύτηκαν στους Βοτανικούς Κήπους στην Καλκούτα της Ινδίας. Σήμερα, όλα τα είδη Swietenia που καλλιεργούνται στις αυτόχθονες τοποθεσίες τους είναι καταχωρισμένα από τη CITES και ως εκ τούτου προστατεύονται. Τόσο το Swietenia mahagoni όσο και το Swietenia macrophylla εισήχθησαν σε πολλές ασιατικές χώρες την εποχή των περιορισμών που επιβλήθηκαν στο αμερικανικό μαόνι στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και αμφότερα καλλιεργούνται και συλλέγονται με επιτυχία σε φυτείες σε αυτές τις χώρες. Ένα μικρό ποσοστό της παγκόσμιας προσφοράς γνήσιου μαόνι προέρχεται από αυτές τις ασιατικές φυτείες, ιδίως από την Ινδία, το Μπαγκλαντές, την Ινδονησία και από τα Φίτζι, στην Ωκεανία. Για το Swietenia macrophylla, τα δέντρα σε αυτές τις φυτείες είναι ακόμα σχετικά νεαρά σε σύγκριση με τα δέντρα που συλλέγονται από παλιά δάση στη Νότια Αμερική. Έτσι, το παράνομο εμπόριο μαονιού συνεχίζεται με γοργούς ρυθμούς.[19]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Bridgewater, Samuel (2012). A Natural History of Belize: Inside the Maya Forest. Austin: University of Texas Press. pp. 164–165. (ISBN 9780292726710).
  2. ↑ "Mahogany," Encyclopedia of Environmental Science (University of Rochester Press, 2000, ed. John F. Mongillo), p. 216.
  3. ↑ David Humphreys, Logjam: Deforestation and the Crisis of Global Governance (Routledge, 2012), p. 200.
  4. ↑ Simon Gardner, Pindar Sidisunthorn and Lai Ee May, 2011. Heritage Trees of Penang. Penang: Areca Books. (ISBN 978-967-57190-6-6)
  5. ↑ Julian Matthews, Trees in New Zealand (Lansdowne Press, 1983), p. 72; Eion Scarrow, New Zealand Native Trees and Shrubs (TVNZ, 1986), p. 16.
  6. ↑ Christophe Wiart, Medicinal Plants of Asia and the Pacific (CRC Press, 2006), p. 203; Zhuge Ren & Clem Tisdell, China's Economic Growth and Transition: Macroeconomic, Environmental and Social-Regional Dimensions (Nova Publishers 1997, eds. C. Clement Allan Tisdell & Joseph C. H. Chai), p. 338.
  7. ↑ Michel H. Porcher (7 Οκτωβρίου 2005). «Sorting Toona names». Searchable World Wide Web Multilingual Multiscript Plant Name Database. The University of Melbourne. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2013. 
  8. ↑ «GRIN Species Records of Toona». Germplasm Resources Information Network. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2011. 
  9. ↑ «Toona ciliata Roem». India Biodiversity Portal. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2013. 
  10. ↑ ASEAN Tropical Plant Database. «Toona calantas Merr. & Rolfe». National Institute of Environmental Research, Republic of Korea. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2013. 
  11. ↑ Donald R. Liddick, Crimes Against Nature: Illegal Industries and the Global Environment (ABC-CLIO, 2011), p. 104.
  12. ↑ Nikolas Kozloff, Rain in the Amazon: How South America's Climate Change Affects the Entire Planet (Macmillan, 2010)
  13. ↑ Marcelo M. Giugale & Vicente Fretes Cibils, An Opportunity for a Different Peru: Prosperous, Equitable, and Governable (World Bank Publications, 2007), p. 378.
  14. ↑ Alan Cambeira, Quisqueya La Bella: The Dominican Republic in Historical and Cultural Perspective (M.E. Sharpe, 1997), p. 17.
  15. ↑ 15,0 15,1 Victoria Day-Wilson, Living Abroad in Belize (Avalon Travel 2012), p. 14.
  16. ↑ F. Bruce Lamb, 'On Further defining Mahogany', Economic Botany, 17 (1963), pp. 217-239.
  17. ↑ Kemp Malone, 'Notes on the Word Mahogany', Economic Botany, 19 (1965), pp. 286-292.
  18. ↑ John Ogilby, America, Being the Latest and Most Accurate Description of the New World, London (1971).
  19. ↑ «What to Avoid/What to Choose - Mahogany (Sweitenia sp., Khaya sp.)». Rainforest Relief. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2018. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Μαόνι&oldid=10792611"