Μαρσέλ Ντυσάν

Ο Μαρσέλ Ντυσάν (Marcel Duchamp, 28 Ιουλίου 1887 - 2 Οκτωβρίου 1968), ήταν Γάλλος καλλιτέχνης και θεωρητικός, που επηρέασε σημαντικά την μεταπολεμική τέχνη στην Ευρώπη και την Αμερική.

Μαρσέλ Ντυσάν
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Marcel Duchamp (Γαλλικά)
Γέννηση	28  Ιουλίου 1887 Μπλαινβίλ-Κρεβόν
Θάνατος	2  Οκτωβρίου 1968 Νεγί-συρ-Σεν
Τόπος ταφής	Μνημειακό Νεκροταφείο της Ρουέν
Κατοικία	Μόναχο Νέα Υόρκη Μπουένος Άιρες Ρουέν
Χώρα πολιτογράφησης	Γαλλία Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (από 1955)
Σπουδές	Ακαδημία Ζυλιάν, Λύκειο Πιερ-Κορνέιγ και Εκόλ ντε Σαρτ (Νοέμβριος 1912)
Ιδιότητα	ηθοποιός, σκακιστής, ζωγράφος, γλύπτης, φωτογράφος, ποιητής, βιβλιοθηκονόμος, σχεδιαστής, καλλιτέχνης, εικαστικός καλλιτέχνης, σκηνοθέτης κινηματογράφου, φιλόσοφος, σχεδιαστής, χαράκτης και assemblage artist
Σύζυγος	Αλεξίνα Ντυσάν (1954–1968) και Lydie Sarazin-Levassor (1927–1928)
Σύντροφος	Γκαμπριέλ Μπουφέ Πικαμπιά Maria Martins
Τέκνα	Yo Savy
Γονείς	Justin-Isidore Eugène Duchamp και Lucie Duchamp
Αδέλφια	Raymond Duchamp-Villon Jacques Villon Suzanne Duchamp
Συγγενείς	Émile Frédéric Nicolle (παππούς από την πλευρά της μητέρας)
Κίνημα	ντανταϊσμός, υπερρεαλισμός και εννοιολογική τέχνη
Είδος τέχνης	ζωγραφική, objet trouvé, γλυπτική, φωτογραφία, εννοιολογική τέχνη και figurative art
Καλλιτεχνικά ρεύματα	ντανταϊσμός, υπερρεαλισμός και εννοιολογική τέχνη
Σημαντικά έργα	Étant donnés, L.H.O.O.Q. και Nude Descending a Staircase, No. 2
Χορηγός/οί	Walter Conrad Arensberg
Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Μαρσέλ Ντυσάν γεννήθηκε στο Μπλαινβίλ-Κρεβόν της Γαλλίας. Το πλήρες όνομά του ήταν Ανρί Ρομπέρ Μαρσέλ Ντυσάν. Η οικογένειά του περιλάμβανε πολλούς καλλιτέχνες. Από τα 6 αδέρφια της οικογένειας, τα 4 ασχολήθηκαν τελικά με την τέχνη.

Τα πρώτα έργα του, ο Μαρσέλ Ντυσάν τα δημιούργησε στη Μονμάρτρη και χαρακτηρίζονται σήμερα ως μετα-ιμπρεσιονιστικά. Το 1913 επισκέφτηκε τη Νέα Υόρκη, όπου το έργο του υπό τον τίτλο Γυμνό που κατεβαίνει τη σκάλα δημιούργησε σκάνδαλο όταν εκτέθηκε σε δημόσια έκθεση. Μετά από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο ξαναγύρισε στο Παρίσι όπου συνεργάστηκε με τους ντανταϊστές και λίγο αργότερα με την ομάδα των υπερρεαλιστών. Σε αυτή παρέμεινε μέχρι το 1925. Για τους υπερρεαλιστές αποτελεί την κεντρικότερη φυσιογνωμία της σύγχρονης τέχνης. Όταν πρόσθεσε στη Μόνα Λίζα μουστάκι και μούσι δημιούργησε σκάνδαλο στο χώρο της τέχνης.

Το 1929 σταμάτησε να ζωγραφίζει και στράφηκε περισσότερο σε δισδιάστατα ή τρισδιάστατα σύμβολα και σε λογοπαίγνια που είχαν σκοπό να εξευτελίσουν τις κατεστημένες αντιλήψεις περί δημιουργίας στην τέχνη. Όταν τον ρωτούσαν για το έργο του, απαντούσε χαρακτηριστικά: "Αναπνέω".

Πέθανε στο Νεϊγί-συρ-Σεν της Γαλλίας το 1968, σε ηλικία 81 ετών. Ο Μαρσέλ Ντυσάν με το έργο του επηρέασε τις μεταγενέστερες γενιές καλλιτεχνών και ιδιαίτερα τους νέους του τέλους της δεκαετίας του 1950.

Τα έργα του

Ο Μαρσέλ Ντυσάν αποτελεί μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες στην πρωτοπορία της τέχνης του 20ού αιώνα. Καλλιτέχνης και θεωρητικός, από τους εισηγητές του ντανταϊσμού, γεννήθηκε στην ακμή του συμβολισμού και παρέμεινε συμβολιστής σε όλη του τη ζωή. Θεωρήθηκε "ένας από τους πραγματικά ελεύθερους ανθρώπους αυτής της εποχής", ο οποίος "μαζί με τον Καντίνσκι και τον Μοντριάν ετοίμασε το δρόμο για το μέλλον". Τα πρώτα του έργα ζωγράφισε με τον τρόπο των ιμπρεσιονιστών, ενδιαφέρθηκε για τον φωβισμό, οδηγήθηκε στον κυβισμό. Η μη παραστατική τέχνη και ο φουτουρισμός διαμόρφωσαν την προσωπική του πορεία. Η αναγνώριση της τέχνης του ήρθε από την παρουσίαση έργων του στην Αμερική λίγο μετά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα. Εκεί δημιούργησε μαζί με τον Φράνσις Πικαμπιά, τον Μαν Ραίη και άλλους, την ομάδα των ντανταϊστών της Νέας Υόρκης. Σημαντικά έργα του θεωρούνται οι Παίκτες σκακιού, το Πέρασμα από την παρθένα στη γυναίκα, Στεγνωτήρι μπουκαλιών, κ.α. Η κίνηση σε διαδοχικά επίπεδα, η "χρονογραφία" είναι το καθοριστικό στοιχείο των έργων του. Σε αυτή την τεχνική στηρίχθηκε και το Γυμνό που κατεβαίνει τη σκάλα, το οποίο σκανδάλισε το κοινό και ενθουσίασε τους καλλιτέχνες. Ο Ντυσάν ήταν από τους πρώτους που υποστήριξαν με πάθος πως το έργο τέχνης δεν στοχεύει μόνο στην ευαισθητοποίηση της όρασης και της νόησης.

Το κύριο μέρος της καλλιτεχνικής του παραγωγής αποτελείται από ready-made, έτοιμα, κοινά αντικείμενα που διάλεγε ο καλλιτέχνης, τα τιτλοφορούσε και τα ονόμαζε "τέχνη". Ο όρος "ready-made" δημιουργήθηκε από τον ίδιο για να περιγράψει το έργο του Ρόδα ποδηλάτου και σκαμνί (1913), μια ρόδα που στερέωσε σε ένα σκαμνί και διασκέδαζε στριφογυρίζοντάς την.

Το γνωστότερο ready-made του Ντυσάν είναι το έργο του Κρήνη, μία λεκάνη αποχωρητηρίου που φέρει την υπογραφή "R. Mutt 1917". Το έργο δεν παρουσιάστηκε στην έκθεση όπου το είχε αρχικά αποστείλει ο Ντυσάν, παρά την υπόσχεση των διοργανωτών ότι θα παρουσιάζονταν όλα τα έργα αρκεί ο δημιουργός τους να πλήρωνε συνδρομή 6 δολάρια. Το έργο τελικά φωτογραφήθηκε από τον Αλ Στίγκλιτς και η φωτογραφία του δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "The Blind Man", μαζί με σημείωμα της εκδότριας που υπεραμυνόταν της αισθητικής του αξίας. Έκτοτε δημιουργήθηκε δημόσια συζήτηση σχετικά με το αντικείμενο, το οποίο μάλιστα εξαφανίστηκε λίγο μετά τη φωτογράφησή του.

Το Δεκέμβριο του 2004 το έργο του Fountain, ανακηρύχθηκε το πλέον επιδραστικό έργο του 20ού αιώνα από 500 σημαντικούς ανθρώπους της βρετανικής τέχνης.

Σχετικά άρθρα

• Μοντέρνα τέχνη
• Υπερρεαλισμός
• Ντανταϊσμός

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Marcel-Duchamp.com Αρχειοθετήθηκε 2005-12-26 στο Wayback Machine.
• MarcelDuchamp.org
• MarcelDuchamp.net
• AquaLoop.com: Marcel Duchamp Rotoreliefs
• BBC news story Για την επίδραση του Fountain.
• Marcel Duchamp's Impossible Bed and Other "Not" Readymade Objects: A Possible Route of Influence From Art To Science, Rhonda Roland Shearer
• Η παράσταση του θεατρικού έργου του David Gordon "Τα μυστήρια ή πού είναι το αστείο;", που αναφέρεται ευρέως στη ζωή, το έργο και τις αντιλήψεις του Ντυσάν.