Μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος
Μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος (αγγλ. whistleblower) είναι ένα πρόσωπο που συμβάλλει ουσιωδώς με τις πληροφορίες που παρέχει στις Αρχές, χωρίς ωστόσο να είναι το ίδιο εμπλεκόμενο και χωρίς να έχει ιδίον όφελος στην αποκάλυψη και δίωξη υποθέσεων. Οι υποθέσεις μπορεί να αφορούν δωροδοκία ή δωροληψία πολιτικών αξιωματούχων, δωροδοκία ή δωροληψία υπαλλήλου, δωροδοκία ή δωροληψία δικαστικών λειτουργών, εμπορία επιρροής μεσαζόντων και τις συναφείς με αυτές πράξεις.[1]
Ένας μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος αποκαλύπτει κάθε μορφή πληροφορίας που θεωρείται παράνομη, ανήθικη ή δεν είναι σύμφωνη με τους κανονισμούς ενός οργανισμού[2]. Οι πληροφορίες μπορεί να σχετίζονται με παραβίαση της πολιτικής μίας επιχείρησης, των νόμων, των κανονισμών ή να αποτελούν απειλή για το δημόσιο συμφέρον ή την εθνική ασφάλεια, όπως επίσης και να καταγγέλουν κάποια απάτη και διαφθορά.[3] Οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος αν και προστατεύονται από διάφορες οργανώσεις, αντιμετωπίζουν κατηγορίες για εγκληματικές πράξεις, αποκτούν κοινωνικό στίγμα και λήγει κάθε συνεργασία με την εταιρεία στην οποία εργάζονταν.
Μερικοί από τους γνωστούς διεθνώς μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος είναι οι Έντουαρντ Σνόουντεν, Τζούλιαν Ασάνζ, Ντάνιελ Έλσμπεργκ, Τσέλσι Μάνινγκ, Στεφανί Ζιμπώ, Ερβέ Φαλσιανί, Αντουάν Ντελτούρ και ο άγνωστος που διέρρευσε τα Έγγραφα του Παναμά, οι οποίοι αποκάλυψαν πληροφορίες για τις παρακολουθήσεις των πολιτών από τις μυστικές υπηρεσίες, για διπλωματικά έγγραφα, για τους πολέμους στο Βιετνάμ και στο Αφγανιστάν και τη φοροδιαφυγή που ακολουθούν μεγάλες τράπεζες για τους πελάτες τους. Ήρθαν σε σύγκρουση με τους οργανισμούς που κατήγγειλαν και κατέληξαν κατηγορούμενοι, φυγάδες και φυλακισμένοι.[4]
Ετυμολογία
ΕπεξεργασίαΟ όρος εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1999 στο βιβλίο Les Sombres Precurseurs των Φρανσίς Σατωρεϋνώ και Ντιντιέ Τορνύ και περιγράφεται ως ο πολίτης που ενεργεί για το κοινό καλό[5].
Ο αγγλικός όρος whistleblower προέρχεται από τη λέξη whistle (σφυρίχτρα), δηλαδή αυτός που φυσάει τη σφυρίχτρα, όπως ο διαιτητής όταν γίνεται κάποια παραβίαση σε ένα παιχνίδι.
Κατηγορίες
ΕπεξεργασίαΕσωτερικά - εξωτερικά
ΕπεξεργασίαΟι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος ξεσκεπάζουν πληροφορίες είτε εσωτερικά είτε εξωτερικά. Εσωτερικά, μπορούν να κάνουν γνωστές τις καταγγελίες μέσα στον οργανισμό και σε όσους δουλεύουν σε αυτό. Ωστόσο μπορούν να καταγγείλουν και εξωτερικά, δηλαδή να φέρουν στο φως απόρρητες πληροφορίες μέσω ενός τρίτου μέρους, εκτός από τον κατηγορούμενο οργανισμό. Επιπλέον, μπορούν να φτάσουν και να δώσουν στοιχεία στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, την κυβέρνηση, τις δυνάμεις επιβολής του νόμου ή σε όσους έχουν σχέση με τον κατηγορούμενο οργανισμό.
Δημόσιος - ιδιωτικός τομέας
ΕπεξεργασίαΔύο άλλες κατηγορίες του μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος είναι αυτές του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, ανάλογα με τον τύπο του οργανισμού που κατηγορείται, και έχουν διαφορετικές συνέπειες. Αν ένα άτομο κατηγορήσει ένα οργανισμό στο δημόσιο τομέα, θα αντιμετωπίσει κατηγορίες κακουργήματος και φυλάκιση. Αντίθετα, όποιος αποφασίσει να κατηγορήσει μία εταιρεία στον ιδιωτικό τομέα θα απολυθεί και θα κατηγορηθεί για νόμιμη και αστική ευθύνη.
Νομική προστασία
ΕπεξεργασίαΗ νομική προστασία διαφέρει από χώρα σε χώρα και εξαρτάται από τη χώρα που έγινε η αποκάλυψη των πληροφοριών και από τον τρόπο που αποκαλύφθηκαν και δημοσιοποιήθηκαν οι πληροφορίες. Πολλές χώρες έχουν θεσπίσει νόμους που παρέχουν προστασία στους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος ως μέρος των νόμων για την ελευθερία του λόγου, την καταπολέμηση της διαφθοράς και το εργατικό δίκαιο. Το 2008, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποφάνθηκε πως η αποκάλυψη απόρρητων πληροφοριών δημοσίου συμφέροντος προστατεύεται ως ελευθερία του λόγου.
Σύγχρονες μέθοδοι για προστασία
ΕπεξεργασίαΟι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος που ρισκάρουν με τις πληροφορίες που αποκαλύπτουν, χρησιμοποιούν μεθόδους κρυπτογράφησης και λογισμικό ανώνυμου περιεχομένου για να προστατεύσουν την ταυτότητά τους. Το πιο διαδεδομένο λογισμικό που χρησιμοποιείται για ανώνυμη επικοινωνία είναι το Tor.
Στην Ελλάδα
ΕπεξεργασίαΟ όρος «μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος» είναι ελληνικός νομικός όρος που ορίζεται σύμφωνα με το άρθρο 47 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.[1] Ο χαρακτηρισμός ενός ατόμου ως μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος γίνεται με πράξη του κατά τόπον αρμόδιου Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών ή του Εισαγγελέα Εγκλημάτων Διαφθοράς, ύστερα από έγκριση του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου.[6]
Για τη νομική προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος έχει θεσπιστεί ο νόμος Ν. 4254/2014 (ΦΕΚ Α’85/7.4.2014) για την προστασία των προσώπων που καταγγέλλουν πράξεις διαφθοράς με σκοπό την ενθάρρυνση αποκάλυψης πληροφοριών και την καταπολέμηση της διαφθοράς.[7]
Bιβλιογραφία
Επεξεργασία- Φερενίκη Παναγοπούλου-Κουτνατζή, Ο θεσμός του μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος (whistleblowing): Mία ηθικο-συνταγματική θεώρηση, Πρόλογος: Γεώργιος-Σταύρος I. Κούρτης, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2016.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, Άρθρο 45Β
- ↑ Vandekerckhove, Wim (2006). Whistleblowing and Organizational Social Responsibility A Global Assessment. Ashgate.
- ↑ Janet P. Near, Marcia P. Miceli (Φεβρουάριος 1985). Organizational dissidence: The case of whistle-blowing. Journal of Business Ethics Volume 4. σελ. 1–16.
- ↑ «Τι απέγιναν οι Whistleblowers». Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2016.
- ↑ «Ποιος φοβάται τους Whistleblowers». Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2016.
- ↑ Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, "ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ", Μάρτιος 2014, Αθήνα.
- ↑ «Νομική προστασία στους πολίτες που καταγγέλλουν υποθέσεις διαφθοράς». Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2016.