Λέων ΣΤ´ ο Σοφός

Ο Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός (19 Σεπτεμβρίου 866 – 11 Μαΐου 912) ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας από το 886 έως το 912. Μαθητής του Φωτίου με εξαιρετική μόρφωση διακρίθηκε ως δόκιμος συγγραφέας και ενθουσιώδης ρήτορας. Έγραψε εκτενή επιτάφιο για τον πατέρα του, ποιήματα, λόγους και ομιλίες, που συνήθιζε να εκφωνεί ο ίδιος στις εκκλησιαστικές γιορτές και ένα στρατιωτικό εγχειρίδιο, τα Τακτικά. Για τη συγγραφική του δραστηριότητα πήρε το προσωνύμιο «Σοφός».

Λέων ΣΤ´ ο Σοφός
Ψηφιδωτό στην Αγία Σοφία (Κωνσταντινούπολη), που απεικονίζει τον Λέοντα ΣΤ΄ να αποτίει φόρο τιμής στον Χριστό.
Αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Περίοδος	30 Αυγούστου 886 - 11 Μαΐου 912
Στέψη	30 Αυγούστου 886
Προκάτοχος	Βασίλειος Α΄ Μακεδών
Διάδοχος	Αλέξανδρος Μακεδόνων
Γέννηση	19 Σεπτεμβρίου 866 Κωνσταντινούπολη
Θάνατος	11 Μαΐου 912 (45 ετών) Κωνσταντινούπολη
Τόπος ταφής	Ναός των Αγίων Αποστόλων (Κωνσταντινούπολη)
Σύζυγος	Θεοφανώ Μαρτινιακή Ζωή Ζαούτζαινα Ευδοκία Βαϊανή Ζωή Καρβωνοψίνα
Επίγονοι	Ευδοκία Άννα (από τον 2ο γάμο) Άννα (από τον 4ο γάμο) Βασίλειος Κωνσταντίνος Ζ΄
Οίκος	Μακεδονική Δυναστεία
Πατέρας	Βασίλειος Α΄ Μακεδών
Μητέρα	Ευδοκία Ιγγερίνα
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε το 866 και ήταν γιος του ιδρυτή της Μακεδονικής δυναστείας Βασιλείου Α΄ και της αυτοκράτειρας Ευδοκίας Ιγγερίνας. Η Ευδοκία εκτός από σύζυγος του Βασιλείου Α΄ ήταν ερωμένη του Μιχαήλ Γ΄ τελευταίου αυτοκράτορα της δυναστείας του Αμορίου, γι'αυτό πολλοί ιστορικοί πιστεύουν ότι ο Λέων ήταν νόθος γιος του Μιχαήλ και όχι γιος του Βασιλείου. Το 867 ο Μιχαήλ δολοφονήθηκε από τον Βασίλειο, ο οποίος ανακηρύχτηκε νέος αυτοκράτορας και αναδείχθηκε γενάρχης της Μακεδονικής δυναστείας. Ως δευτερότοκος, ο Λέων δεν προοριζόταν να κυβερνήσει αλλά έγινε διάδοχος του θρόνου μετά τον πρόωρο θάνατο του μεγαλύτερου ετεροθαλούς αδελφού του Κωνσταντίνου (879). Ο Λέων είχε άσχημες σχέσεις με τον πατέρα του οι οποίες χειροτέρεψαν μετά τον θάνατο της μητέρας του. Ο ίδιος αγαπούσε τη Ζωή Ζαούτζαινα, ενώ ο Βασίλειος του επέβαλε για πολιτικούς λόγους να παντρευτεί τη Θεοφανώ Μαρτινιακή. Ο Βασίλειος πάντρεψε τη Ζωή με έναν αξιωματούχο τον οποίο αργότερα ο Λέων τύφλωσε όταν ανακάλυψε ότι συνωμοτούσε εναντίον του.
Όταν στις 29 Αυγούστου 886 ο Βασίλειος πέθανε ύστερα από δυστύχημα σε κυνήγι, στο νεκροκρέβατο του δήλωσε ότι ο θάνατος του ήταν δολοφονία στην οποία είχε αναμειχθεί και ο γιος του Λέων.

Βασιλεία

Ήταν συμβασιλέας με τον αδελφό του Αλέξανδρο, ο οποίος όμως αδιαφορούσε για τις κρατικές υποθέσεις. Διόρισε επίσης πατριάρχη τον μικρότερο αδερφό του Στέφανο.

Ο πόλεμος με τον Συμεών της Βουλγαρίας είχε ως αποτέλεσμα την εξασθένιση της δύναμης της Αυτοκρατορίας στον αγώνα εναντίον των Αράβων, τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση. Ακολούθησαν επιδρομές των Αράβων εναντίον των βυζαντινών πόλεων στον Βαλκανικό χώρο. Το 902 καταστράφηκε η πόλη της Δημητριάδας, ενώ στις 31 Ιουλίου 904 η Θεσσαλονίκη λεηλατήθηκε, όταν ο αραβικός στόλος με επικεφαλής τον Λέοντα Τριπολίτη προσέγγισε το λιμάνι.

Νομοθετικό έργο

βλ. και λήμμα Νομοθεσία της Δυναστείας των Μακεδόνων

Στο θέμα των νομικών έργων και διατριβών, ο Λέων ίδρυσε μια νομική επιτροπή που πραγματοποίησε την αρχική πρόθεση του πατέρα του να κωδικοποιήσει όλο τον υφιστάμενο βυζαντινό νόμο. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ένα έργο έξι τόμων αποτελούμενο από 60 βιβλία, με τίτλο Βασιλικά . Τα Βασιλικά μεταφράζουν και συστηματικά οργανώνουν σχεδόν όλους τους νόμους που διατηρούνται στο «Corpus Juris Civilis», παρέχοντας έτσι ένα θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορούσαν να οικοδομηθούν όλοι οι βυζαντινοί νόμοι. Ο Λέων λοιπόν άρχισε να ενσωματώνει νέους νόμους που εκδόθηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του στα «Βασιλικά».

Οι «Νεαρές» πολλές από τις οποίες απευθύνονταν στον Στυλιανό Ζαούτζη ήταν κώδικες που αφορούσαν τα τρέχοντα προβλήματα και ζητήματα, όπως η απαγόρευση τέταρτων γάμων. Τόσο τα Βασιλικά όσο και οι Νεαρές αφορούσαν τον εκκλησιαστικό νόμο και τον κοσμικό νόμο. Το σημαντικότερο αυτής της νομοθεσίας ήταν ότι κατάφεραν τελικά να απομακρύνουν από τους απαρχαιωμένους νόμους και συντάγματα που η Αυτοκρατορία είχε κληρονομήσει από την εποχής της αρχαίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και Ρωμαϊκής Δημοκρατίας. Τα απαρχαιωμένα θεσμικά όργανα, όπως η Ρωμαϊκή γερουσία, έχασαν τελικά κάθε νομική και ουσιαστική υπόσταση. Το 912 ολοκληρώθηκε και εκδόθηκε το «Επαρχικόν Βιβλίον», ή «Βιβλίον του Επάρχου», το οποίο αποτελεί συλλογή κανόνων σχετικών με την οργάνωση της βιοτεχνίας και του εμπορίου στην Πρωτεύουσα. Το «Βιβλίο του Επάρχου» περιγράφει τους κανόνες και τους κανονισμούς των εμπορικών και εμπορικών οργανώσεων στην Κωνσταντινούπολη.

Συγγραφικά έργα

Ο Λέων ΣΤ΄ υπήρξε ένας αρκετά παραγωγικός συγγραφέας. Είχε συγγραφική δραστηριότητα που κάλυπτε πολλά διαφορετικά κειμενικά είδη, όπως πολιτικούς λόγους, ύμνους και θεολογικές πραγματείες. Σε πολλές περιπτώσεις ο ίδιος εκφωνούσε εξαιρετικά περίτεχνους λόγους στις εκκλησίες της Κωνσταντινουπόλεως.
Το «Επαρχικόν Βιβλίον» και το Κλητορολόγιον του Φιλοθέου, εκδόθηκαν επίσης με το όνομα του Λέοντα και μαρτυρούν το ενδιαφέρον της κυβέρνησής του για οργάνωση και διατήρηση του δημόσιου. Το «Κλητορολόγιον» ήταν μια λίστα καταγραφής και τυποποίησης της βυζαντινής γραφειοκρατίας.
Ο Λέων είναι επίσης συγγραφέας των Τακτικών, μια αξιοσημείωτη πραγματεία για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Υπάρχουν αρκετοί ύμνοι που αποδίδονται στον Λέοντα και ψάλλονται το Σάββατο του Λαζάρου στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Επίσης, συνέθεσε ύμνους που ψάλλονται στην εορτή της Υψώσεως του Τίμιου Σταυρού.

Τέλος, στον Λέοντα πιστώνεται η μεταφορά των λειψάνων του Λαζάρου στην Κωνσταντινούπολη το έτος 890. Οι επόμενες γενιές θεώρησαν τον Λέοντα ως ένα προφήτη ή ακόμη και μάγο, και σύντομα μια συλλογή από λαϊκά ποιήματα και μερικά σύντομα διηγηματικά κείμενα, οι αποκαλούμενες «Προφητείες του Λέοντος του σοφού», συντάχθηκαν τουλάχιστον εν μέρει από προηγούμενες ελληνικές πηγές και αποδώθηκαν στο όνομα του αυτοκράτορα στους επόμενους αιώνες και θεωρήθηκε ότι φανέρωναν το μέλλον του κόσμου.

Γάμοι

Χρυσός σόλιδος με παράσταση του Λέοντα ΣΤ΄ και του γιου του Κωνσταντίνου Ζ΄ (συμβασίλευσαν το 908-912). Επιγρ.: LEON ET CONSTANT AUGG ROM.

Ο Λέων παρά τους πολλούς γάμους του, δεν κατόρθωσε να αποκτήσει διάδοχο κάτι που θεωρήθηκε μεγάλο σκάνδαλο.

Πρώτη σύζυγος του ήταν η Θεοφανώ Μαρτινιακή την οποία ανάγκασε ο πατέρας του να παντρευτεί με το ζόρι για πολιτικούς λόγους ενώ ο ίδιος τη μισούσε. Με τη Θεοφανώ απέκτησε μια κόρη την Ευδοκία. Η Θεοφανώ μετά τον θάνατο της κόρης τους αποσύρθηκε σε μοναστήρι (892) και πέθανε τον επόμενο χρόνο. Ο Λέων προχώρησε στη συνέχεια σε δεύτερο γάμο με την αγαπημένη του Ζωή Ζαούτζαινα κόρη του συμβούλου του Στυλιανού Ζαούτση αλλά πέθανε και αυτή χωρίς να αποκτήσουν τον διάδοχο (899). Ο Λέων προχώρησε σε τρίτο γάμο με την Ευδοκία Βαϊανή η οποία πέθανε πάνω στη γέννα (901) ενώ ο νεογέννητος γιος τους έζησε μόνο λίγες μέρες. Ο τέταρτος γάμος εθεωρείτο αμάρτημα για τη χριστιανική θρησκεία σε βαθμό εγκλήματος, γι'αυτό ο πατριάρχης Νικόλαος ο Μυστικός αρνήθηκε να αναγνωρίσει τον γάμο.
Ο Λέων αποφάσισε να προχωρήσει σε τέταρτο γάμο με την ερωμένη του Ζωή Καρβωνοψίνα όταν απέκτησε γιο, τον μελλοντικό διάδοχο του Κωνσταντίνο (905) αλλά συνάντησε την άρνηση του πατριάρχη. Ο Λέων τον αντικατέστησε με τον νέο πατριάρχη Ευθύμιο Α΄ ο οποίος τον αναγνώρισε.

Διαδοχή

Ο Λέων ΣΤ΄, για να νομιμοποιήσει τη διαδοχή από τον γιο του, τον έστεψε συναυτοκράτορα στις 15 Μαΐου 908, όταν ήταν μόλις δύο ετών. Όταν ο Λέων ΣΤ΄ πέθανε στις 11 Μαΐου 912, τον διαδέχθηκε ο νεώτερος αδελφός του Αλέξανδρος.

Οικογένεια

Με την πρώτη σύζυγο του Θεοφανώ Μαρτινιακή απέκτησε:

• Ευδοκία (πέθανε το 892)

Με τη δεύτερη σύζυγο του Ζωή Ζαούτζαινα απέκτησε:

• Άννα, αρραβωνιάστηκε και πιθανότατα παντρεύτηκε τον Λουδοβίκο Γ΄ τον Τυφλό της Προβηγκίας, Λομβαρδίας & Γερμανίας από τον Οίκο των Μπιβινιδών, αλλά υπάρχουν αμφιβολίες από πολλούς ιστορικούς σχετικά με το εάν πραγματικά τον παντρεύτηκε.

Με την τρίτη σύζυγο του Ευδοκία Βαϊανή απέκτησε:

• Βασίλειος, έζησε μόνο λίγες μέρες.

Με την τέταρτη σύζυγο του Ζωή Καρβωνοψίνα απέκτησε:

• Άννα.
• Κωνσταντίνος Ζ΄ ο Πορφυρογέννητος 905-959, Αυτοκράτορας των Ρωμαίων.

Πηγές

• Canduci, Alexander (2010), Triumph & Tragedy: the Rise and Fall of Rome's Immortal Emperors, Pier 9, ISBN 978-1-74196-598-8 
• Finlay, George History of the Byzantine Empire from 716 – 1057, Edinburgh: William Blackwood & Sons, 1853
• Gregory, Timothy, E., A History of Byzantium. Blackwell Publishing, 2005 (ISBN 0-631-23512-4)
• Kazhdan, Alexander, επιμ.. (1991), Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-504652-6 
• Norwich, John Julius (1993), Byzantium: The Apogee, London: Penguin, ISBN 0-14-011448-3 
• Tougher, Shaun The reign of Leo VI: (886–912). Politics and people. Leiden: Brill 1997
• Treadgold, Warren A History of the Byzantine State and Society. Stanford: Stanford University Press, 1997 (ISBN 0-8047-2630-2)

Βιβλιογραφία

• Norwich, J.J. "Byzantium", Vol. ΙΙ-The Apogee'
• Vasiliev, A. "History of the Byzantine Empire, 324–1453"
• Ostrogorsky, G. "History of the Byzantine State"
• Το Επαρχικόν Βιβλίον του Λέοντος ΣΤ΄ του Σοφού, μτφρ. Ταξιάρχης Κόλλιας, Μαρία Χρόνη, εκδ. Κανάκη, Αθήνα 2010
• Οι Νεαρές Λέοντος ΣΤ΄ του Σοφού. Προλεγόμενα, κείμενο, απόδοση στη νεοελληνική, ευρετήρια και επίμετρο, Σπύρος Ν. Τρωιάνος, εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα, 2007
• Jenkins R., «Three Documents Concerning the “Tetragamy”», Dumbarton Oaks Papers 16 (1962), σελ. 231- 241.
• Πάολο Τσεζαρέτι, Οι γυναίκες του αυτοκράτορα, μτφρ, Καλλιφατίδη Έφη, εκδ. Ωκεανίδα, Αθήνα, 2016