Κωνσταντίνος (σφετεριστής Αυτοκράτορας στη Δύση)

Ο Φλάβιος Κλαύδιος Κωνσταντίνος, λατιν. Flavius Claudius Constantinus (απεβ. λίγο πριν τις 28 Σεπτεμβρίου 411) ήταν ένας Ρωμαίος στρατηγός, που ανακήρυξε τον εαυτό του Αυτοκράτορα της Δύσης στη Βρετανία το 407 και εγκαταστάθηκε στη Γαλατία. Ήταν συναυτοκράτορας το διάστημα 409-411.

Κωνσταντίνος (σφετεριστής Αυτοκράτορας στη Δύση)
Σόλιδος με επιγραφή: D N CONSTANTINVS P F AVG / VICTORIA AAVGGG.
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Flavius Claudius Constantinus (Λατινικά)
Γέννηση	4ος αιώνας
Θάνατος	Αύγουστος 411 ή Σεπτέμβριος 411 Ραβέννα
Αιτία θανάτου	αποκεφαλισμός
Χώρα πολιτογράφησης	Αρχαία Ρώμη
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	πολιτικός
Οικογένεια
Τέκνα	Κώνστας Julian
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Ύπατος στην αρχαία Ρώμη Ρωμαίος συγκλητικός
Σχετικά πολυμέσα

Ο Φλ. Κλ. Κωνσταντίνος ανήλθε στην εξουσία κατά τη διάρκεια ενός αιματηρού αγώνα στη Βρετανία και αναγνωρίστηκε αυτοκράτορας από τις τοπικές λεγεώνες το 407. Μετακόμισε αμέσως στη Γαλατία με όλες τα κινούμενα στρατεύματα από τη Βρετανία, για να αντιμετωπίσει τους διάφορους Γερμανούς εισβολείς, που τον προηγούμενο χειμώνα είχαν περάσει τον Ρήνο. Έπειτα από αρκετές μάχες με τον τις δυνάμεις του Ονώριου Αυτοκράτορα της Δύσης, ο Κωνσταντίνος πήρε το επάνω χέρι. Ως αποτέλεσμα ο Ονώριος τον αναγνώρισε συναυτοκράτορα το 409. Οι δραστηριότητες των φυλών που εισέβαλαν, οι επιδρομές των Σαξόνων στη σχεδόν ανυπεράσπιστη Βρετανία και οι λιποταξίες μερικών κορυφαίων διοικητών του, οδήγησαν στο να καταρρεύσει η υποστήριξη σε αυτόν. Ύστερα από επιπλέον στρατιωτικές αποτυχίες, παραιτήθηκε το 411· αιχμαλωτίστηκε και εκτελέστηκε σύντομα μετά.

Βιογραφία

Το 406 οι επαρχίες της Ρωμαϊκής Βρετανίας εξεγέρθηκαν. Οι φρουρές δεν είχαν πληρωθεί και είχαν αποφασίσει να εκλέξουν δικούς τους ηγέτες. Οι πρώτες επιλογές τους, ο Μάρκος και ο Γρατιανός, δεν εκπλήρωσαν τις προσδοκίες τους και σκοτώθηκαν. Φοβούμενος μία Γερμανική εισβολή και απελπισμένος για ένα αίσθημα ασφάλειας σε έναν κόσμο που έμοιαζε να καταρρέει γρήγορα, ο Ρωμαϊκός στρατός στη Βρετανία ζήτησε μεγαλύτερη σιγουριά σε μία ισχυρή και ικανή στρατιωτική ηγεσία: επέλεξε ως αρχηγό του έναν άνθρωπο, που είχε το όνομα του φημισμένου Κωνσταντίνου Α΄, ο οποίος έπειτα από ένα στρατιωτικό πραξικόπημα στη Βρετανία το 306 είχε ανέλθει στην εξουσία. Ο Φλ. Κλ. Κωνσταντίνος ήταν ένας κοινός στρατιωτικός, αλλά με κάποια ικανότητα. Στις αρχές του 407 τον ανακήρυξαν αυτοκράτορα.

Ο Κωνσταντίνος κινήθηκε γρήγορα: διέσχισε τη Μάγχη και αποβιβάστηκε στη Βονωνία (νυν Βουλώνη). Οι ιστορικοί υποθέτουν ότι πήρε μαζί του όλες τις κινούμενες μονάδες που υπήρχαν στη Βρετανία, αφήνοντάς την έτσι απροστάτευτη. Αυτό εξηγεί την απουσία των λεγεώνων από τη Βρετανία στις αρχές του 5ου αι. Οι Ρωμαϊκές δυνάμεις της Γαλατίας τον αναγνώρισαν αυτοκράτορα και τις ακολούθησαν οι περισσότερες λεγεώνες της Ισπανίας. Στις 31 Δεκεμβρίου 406 αρκετές φυλές βαρβάρων εισβολέων, όπως Βάνδαλοι, Βουργουνδοί, Αλανοί και Σουήβοι, διέσχισαν τον Ρήνο, μάλλον κοντά στο Mogontiacum (νυν Μάιντς), πέρασαν τα Ρωμαϊκά αμυντικά έργα και επέτυχαν να εισβάλουν στη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Οι δυνάμεις του Κωνσταντίνου κέρδισαν αρκετές αντιπαραθέσεις με τους Βανδάλους και γρήγορα εξασφάλισαν το σύνορο του Ρήνου. Ο Αυτοκράτορας που υπήρχε στη Δύση, ο Ονώριος, διέταξε τον Στιλίχωνα, τον στρατιωτικό ηγέτη του (magister militum) να εκτοπίσει τον Κωνσταντίνο. Ο Σάρος ο Γότθος, ένας διοικητής του Ονώριου, νίκησε δύο στρατηγούς του Κωνσταντίνου, τον Γιουστινιανό και τον Νεβιογάστη τον Φράγκο, που ηγούντο της εμπροσθοφυλακής των δυνάμεών εκείνου. Ο Νεβιογάστης, υποστράτηγος του Κωνσταντίνου, παγιδεύτηκε πρώτα και μετά σκοτώθηκε έξω από το Viennensis Prima. Όταν ο Κωνσταντίνος έστειλε άλλο στρατό με επικεφαλής τους Εβόδιχο και Γερόντιο, ο Σάρος αποσύρθηκε στην Ιταλία, πληρώνοντας πρώτα τους ληστές Βαγαυδούς, που ήλεγχαν τα περάσματα των Άλπεων, για να περάσει. Με τις εξελίξεις αυτές ο Κωνσταντίνος έλεγχε όλη τη Γαλατία και έβαλε φρουρά στα Αλπικά περάσματα προς την Ιταλία. Ως τον Μάιο του 408 είχε κάνει την Αρελάτη (Αρλ) πρωτεύουσά του, όπου διόρισε τον Απολλινάριο (πάππο του Σιδώνιου Απολλινάριου), ως έπαρχο (prefect).

Η Γαλατία το έτος 400, πριν το πέρασμα των βαρβάρων από τον Ρήνο.

Αναγνώριση ως αυτοκράτορα

Το θέρος του 408 οι Ρωμαϊκές δυνάμεις στην Ιταλία συγκεντρώθηκαν για να επιτεθούν στον Κωνσταντίνο. Η Ισπανία ήταν η καταγωγή τού Θεοδόσιου Α΄ και πιστή στον γιο του Ονώριο: ήταν προπύργιο τού Οίκου τους. Ο Κωνσταντίνος φοβόταν ότι οι εξάδελφοι του Ονωρίου θα οργανώσουν μία επίθεση από τη μεριά αυτή, ενόσω στρατός υπό τους Σάρο και Στιλίχωνα θα του επιτίθονταν από την Ιταλία, για αντιπερισπασμό. Έτσι επιτέθηκε πρώτα στην Ισπανία. Κάλεσε τον πρωτότοκο γιο του Κώνστα από το μοναστήρι που κατοικούσε, τον αναβίβασε σε Καίσαρα και τον έστειλε με τον στρατηγό Γερόντιο προς την Ισπανία. Εκεί με μικρή δυσκολία νίκησαν τα εξαδέλφια του Ονωρίου: ο Δίδυμος και ο Βερινιανός αιχμαλωτίστηκαν, ενώ ο Λαγόδιος και ο Θεοδόσιος διέφυγαν στη Ρώμη και την Κωνσταντινούπολη αντίστοιχα.

Ο Κώνστας άφησε τη σύζυγό του και το νοικοκυριό του στη Σαραγόσα υπό τη φροντίδα του Γερόντιου και επέστρεψε στην Αρλ, για να δώσει αναφορά στον πατέρα του. Εν τω μεταξύ ο Ρωμαϊκός στρατός που ήταν πιστός στον Ονώριο, στασίασε στο Ticinum (νυν Παβία) και εκτέλεσε τον Στιλίχωνα στις 22 Αυγούστου. Δολοπλοκίες μέσα στην Αυτοκρατορική Αυλή έκαναν τον στρατηγό Σάρο να εγκαταλείψει με τους άνδρες του τον Ρωμαϊκό στρατό. Αυτό άφησε τον Ονώριο στη Ραβέννα χωρίς σημαντική στρατιωτική δύναμη και αντιμέτωπο με έναν Γοτθικό στρατό υπό τον Αλάριχο να περιπλανιέται στη βόρειο Ιταλία ανεξέλεγκτα. Έτσι, όταν οι απεσταλμένοι του Κωνσταντίνου έφθασαν για διαπραγμάτευση, ο έμφοβος Ονώριος τον αναγνώρισε ως συναυτοκράτορα και οι δύο τους έγιναν μαζί ύπατοι για το έτος 409.

Εκστρατεία στην Ιταλία

Το έτος αυτό ήταν το πιο ασταθές και κλόνισε τον Κωνσταντίνο. Ενόσω πολεμούσε στρατεύματα του Ονώριου, μερικές Βανδαλικές φυλές υπερκέρασαν τα αμυντικά οχυρά του Ρήνου και πέρασαν 2 έτη και 8 μήνες καίγοντας και λεηλατώντας στη διαδρομή τους στη Γαλατία. Οι φυλές έφθασαν στα Πυρηναία, όπου διέσπασαν τις φρουρές του Κωνσταντίνου και εισήλθαν στην Ισπανία. Ο Κωνσταντίνος ετοιμάστηκε να στείλει τον γιο του Κώνστα πίσω, για να αντιμετωπίσει αυτή την κρίση, όταν ήρθε το νέο ότι ο στρατηγός του Γερόντιος είχε εξεγερθεί, αναβιβάζοντας τον συγγενή του Μάξιμο της Ισπανίας, ως συναυτοκράτορα. Παρά τις καλές προσπάθειες του Κωνσταντίνου, η επίθεση που φοβόταν από την Ισπανία επήλθε το επόμενο έτος, όταν ο Γερόντιος προωθήθηκε με την υποστήριξη των βαρβάρων συμμάχων του.

Την εποχή αυτή περίπου Σάξονες πειρατές επέδραμαν στη Βρετανία, που ο Κωνσταντίνος είχε αφήσει απροστάτευτη. Απογοητευμένοι που ο Κωνσταντίνος είχε αποτύχει να τους υπερασπιστεί, οι Ρωμαίοι κάτοικοι της Βρετανίας και της Αρμορίκης (νυν Βρετάνης) εξεγέρθηκαν και εκτόπισαν τους αξιωματούχους του.

Η απάντηση του Κωνσταντίνου στον κύκλο των εχθρών του που στένευε ήταν μία τελευταία απελπισμένη κίνηση. Ενθαρρυμένος από τις παρακλήσεις των αξιωματούχων της Αυλής της Ραβένας, βάδισε στην Ιταλία με το εναπομείναν στράτευμά του. Οι αξιωματούχοι ήθελαν να αντικαταστήσουν τον Ονώριο με έναν πιο ικανό ηγεμόνα. Όμως ο Κωνσταντίνος είχε ανεπαρκείς δυνάμεις και αποσύρθηκε στη Γαλατία την άνοιξη του 410. Η θέση του έγινε ασταθής και ο Γερόντιος νίκησε τον στρατό εκείνου στη Viennensis (Βιέν) το 411. Εκεί συνελήφθη ο γιος του Κώνστας και εκτελέστηκε. Ο Δέκιμος Ρούστικος, έπαρχος τού πραιτωρίου τού Κωνσταντίνου, που είχε αντικαταστήσει τον Απολλινάριο το προηγούμενο έτος, εγκατέλειψε τον Κωνσταντίνο για να εμπλακεί τη νέα εξέγερση του Ιοβίνου στη Ρηνανία. Ο Γερόντιος παγίδευσε τον Κωνσταντίνο μέσα στην Αρελάτη και τον πολιόρκησε.

Αργυρή σίλικα (1,86 γραμ.) επιγρ.: D N CONSTANTINVS P F AVG / VICTORIA AAVGGG, ΤRMS. Κόπηκε στους Τρεβήρους (Τρηρ).

Παράδοση και εκτέλεση

Ταυτόχρονα ο Ονώριος βρήκε νέο στρατηγό, τον Κωνστάντιο. Αυτός έφθασε στην Αρελάτη και έτρεψε σε φυγή τον Γερόντιο, ο οποίος αυτοκτόνησε. Πολλοί στρατιώτες εκείνου εγκαταλείφθηκαν στον Κωνστάντιο, που ανέλαβε την πολιορκία. Ο Κωνσταντίνος παρέμενε, ελπίζοντας την επιστροφή του Εδόβιχου. Πράγματι ο στρατηγός του συγκέντρωσε στρατό στη βόρειο Γαλατία από Φράγκους, όταν όμως έφθασε, έπεσε σε ενέδρα και ηττήθηκε. Ο Κωνσταντίνος, όταν ο στρατός του που φυλούσε τον Ρήνο τον εγκατέλειψε για να υποστηρίξει τον Ιοβίνο, απελπίστηκε και παραδόθηκε στον Κωνστάντιο. Παρά την υπόσχεση στον Κωνσταντίνο για ασφαλή διέλευση και για ανάληψη αξιώματος, ο Κωνστάντιος τον φυλάκισε και, στη διαδρομή για τη Ραβένα, τον αποκεφάλισε τον Αύγουστο/Σεπτέμβριο του 411. Το κεφάλι του, επάνω σε ένα κοντάρι, παρουσιάστηκε στον Ονώριο στις 18 Σεπτεμβρίου. Ύστερα εκτέθηκε έξω από την Καρχηδόνα.

Έπειτα ο Αταούλφος ο Βησιγότθος κατέστειλε την εξέγερση του Ιοβίνου. Μετά από το τέλος του Κωνσταντίνου, η Ρωμαϊκή εξουσία δεν επέστρεψε ποτέ στη Βρετανία. Όπως ο ιστορικός Προκόπιος αναφέρει αργότερα, "από την εποχή εκείνη και μετά η Βρετανία παρέμεινε σε τυράννους". Ο Κωνστάντιος σφετερίστηκε την εξουσία του Ονώριου (για 7 μήνες) το 421.

Υστεροφημία

Ο Κωνσταντίνος συγχέεται συχνά με τον ομώνυμο του Τζέφρεϊ του Μονμάουθ στο δημοφιλές και φανταστικό Historia Regum Britanniae: τον Γρατσιάνο Μούνισεπς (μυθικό) βασιλιά των Βρετανών διαδέχεται ο Κωνσταντίνος. Σύμφωνα με την αφήγηση του Τζέφρεϊ, μετά την απόσυρση των Ρωμαίων οι Βρετανοί ζητούν από τον Αλδροήνο ηγεμόνα της Αρμορίκης να τους κυβερνήσει. Ζητούσαν έναν ηγέτη που να μπορεί να τους υπερασπιστεί από τους Βαρβάρους. Ο Αλδροήνος αρνείται, αλλά στέλνει τον αδελφό του Κωνσταντίνο να κυβερνήσει αντ'αυτού. Αυτός γίνεται βασιλιάς και έχει τρεις γιους, τον Κώνστα, τον Αυρηλιανό και τον Ούθερ. Μαχαιρώνεται από τους Πίκτους.

Ο σφετεριστής Κωνσταντίνος δεν έχει σχέση με τον ομώνυμό του στη διήγηση του Τζέφρεϊ. Εκεί ο Αλδροήνος και ο Κωνσταντίνος είναι απόγονοι του Κόναν Μεριάδοκ. Ο γιος του Κωνσταντίνου, ο Ούθερ Πενδράκων, είναι ο πατέρας του Αρθούρου, μυθικού βασιλιά της Βρετανίας.

Οικογένεια

Γιος του ήταν ο:

• Κώνστας απεβ. 411, συναυτοκράτορας τού πατέρα του.
• Ιουλιανός.

Πηγές

Πρωτογενείς

• Zosimus, Historia Nova, Books 5 & 6 Historia Nova
• Orosius, Historiae adversum Paganos, 7.40
• Geoffrey of Monmouth' Historia Regum Britanniae

Δευτερογενείς

• Bartrum, Peter A Welsh Classical Dictionary Cardiff: National Library of Wales, 1993, ISBN 9780907158738
• Birley, Anthony (2005), The Roman Government in Britain, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-925237-4
• Bury, J. B., A History of the Later Roman Empire from Arcadius to Irene, Vol. I (1889) London; New York: Macmillan OCLC 22138662
• Elton, Hugh, Constantine III (407–411 A.D.), D.I.R.
• Ford, David Nash Early British Kingdoms: Constantine Corneu
• Gibbon, Edward, Decline and Fall of the Roman Empire (1888) Philadelphia : J.B. Lippincott OCLC 692266633
• Heather, Peter(2005) The Fall of the Roman Empire, Basingstoke and Oxford: Pan Macmillan ISBN 0-333-98914-7
• Higham, Nicholas (1992), Rome, Britain and the Anglo-Saxons, London: B. A. Seaby, ISBN 978-1-85264-022-4
• Jones, Arnold Hugh Martin, John Robert Martindale, John Morris, The Prosopography of the Later Roman Empire, volume 2, Cambridge University Press, 1992, ISBN 0-521-20159-4
• Snyder, Christopher A. (1998), An Age of Tyrants: Britain and the Britons A.D. 400–600, University Park: Pennsylvania State University Press, ISBN 978-0-271-01780-8
• Stevens, C.E. "Marcus, Gratian, Constantine", Athenaeum, 35 (1957), pp. 316–47
• Thompson, E.A. "Britain, A.D. 406–410", Britannia, 8 (1977), pp. 303–318.