Κριμαϊκή Ταταρική γλώσσα

Η κριμαϊκή ταταρική γλώσσα (που καλείται από τους ομιλητές της Κιριμτατάρ τιλί Къырымтатар тили) είναι μια γλώσσα τουρκικής προέλευσης, και ομιλείται από τους Τατάρους της Κριμαίας. Οι ομιλούντες αυτή τη γλώσσα βρίσκονται στην Χερσόνησο της Κριμαίας και στην Κριμαιοταταρική διασπορά του Ουζμπεκιστάν, της Τουρκίας, της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας. Δεν πρέπει να συγχέεται με την Ταταρική γλώσσα, που ομιλητές της τοποθετούνται στη Ρωσία και έχει πιο πολλά κοινά στοιχεία με τη Ρωσική γλώσσα.

Κριμαϊκά ταταρικά
Qırımtatar tili, Qırım tili, Къырымтатар тили, Къырым тили, قریم تاتار تلی και قریم تلی
Ταξινόμηση	Αλταϊκές Τουρκικές Κιπτσάκ
Σύστημα γραφής	κυριλλικό αλφάβητο, λατινική γραφή και αραβικό αλφάβητο
Κατάσταση
Επίσημη γλώσσα	Ουκρανία ! Ουκρανία  Τουρκία  Ουζμπεκιστάν  Ρουμανία  Βουλγαρία
Ρυθμιστής	-
ISO 639-1	—
ISO 639-2	crh
ISO 639-3	crh
SIL	-
Ομιλούντες την Κριμαϊκή Ταταρική

Αριθμός ομιλητών

Σήμερα, περισσότεροι από 260.000 Κριμαίοι Τάταροι ζουν στην Κριμαία και περίπου 150.000 στην Κεντρική Ασία (κυρίως Ουζμπέκοι). Εκτιμάται ότι περίπου 5.000.000 άνθρωποι κριμαϊκής καταγωγής ζουν στην Τουρκία, απόγονοι των μεταναστών του 19ου και πρώιμου 20ου αι.. Μικρότερες κοινότητες Κριμαίων Τατάρων βρίσκονται επίσης στη Ρουμανία (24.000), τη Βουλγαρία (3,000), την Πολωνία, τη Φινλανδία και τις ΗΠΑ. Θεωρείται από τις γλώσσες που κινδυνεύουν σοβαρά στην Ευρώπη .

Διάλεκτοι

Κάθε μία από τις τρεις εθνικές υποομάδες των Τατάρων της Κριμαίας έχει τη δική του διάλεκτο. Τη διάλεκτο Νογαΐ (Noğay) -των πρώην κατοίκων της κριμαϊκής στέπας (δεν πρέπει να συγχέεται με τους Νογαΐ)- που είναι Κιπτσάκ προέλευσης, τη Γιαλιμπουλού (Yalıboylu), εκείνων δηλαδή που έζησαν στη νότιο ακτή της Κριμαίας πριν το 1944, και μιλούν μια Ογκούζ διάλεκτο συγγενή προς την Τουρκική, και τη μέση διάλεκτο Τατ από τα Κριμαϊκά Όρη που είναι μείξη των δύο. Τούτη η διάλεκτος είναι άμεση απόγονος της γλώσσας Κουμάν, αλλά έχει ισχυρές επιδράσεις από την Ογκούζ Τουρκική. Η σύγχρονη Κριμαία Ταταρική γραπτή γλώσσα βασίζεται στη μέση διάλεκτο, καθώς οι Τατ συνθέτουν περίπου το 55% του συνολικού κριμαϊκού ταταρικού πληθυσμού και η διάλεκτός τους είναι εύκολα κατανοητή από τους ομιλητές των άλλων δύο.

Κριμαϊκή Ταταρική γλώσσα

Ιστορία

Ο σχηματισμός των πρώτων ομιλούμενων διαλέκτων των Τατάρων της Κριμαίας άρχισε με τις πρώτες τουρκικές επιδρομές στην Κριμαία και τελείωσε μες την περίοδο του Χανάτου της Κριμαίας. Όμως οι επίσημες γραπτές γλώσσες του Χανάτου της Κριμαίας ήταν η Τσαγκατάι (Chagatai) και η Οθωμανική Τουρκική. Μετά τον Εξισλαμισμό, Οι Κριμαίοι Τάρταροι έγραφαν με αραβοπερσική γραφή.

Το 1876, οι διαφορετικές τουρκικές κριμαϊκές διάλεκτοι συγχωνεύθηκαν σε μία ομοιόμορφη γραπτή γλώσσα από τον Ισμαήλ Γκασπιράλι (İsmail Gaspıralı). Προτεραιότητα δόθηκε στην Ογκούζ διάλεκτο του Γιαλιμπουλούς, προκειμένου να μη διασπαστεί ο δεσμός ανάμεσα στους Κριμαίους και τους Τούρκους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Το 1928, η τελική διαμόρφωση της γλώσσας έγινε με επαναπροσανατολισμό στη μέση διάλεκτο.

Το 1928, επίσης, η αραβοπερσική γραφή αντικαταστάθηκε από το Ομοιογενές Τουρκικό Αλφάβητο που στηρίχθηκε στο λατινικό αλφάβητο. Αυτό με τη σειρά του αντικαταστάθηκε το 1938 μες ένα τροποποιημένο Κυριλλικό αλφάβητο. Από τη δεκαετία του 1990, η γραφή είναι στη διαδικασία της αντικατάστασης με μια λατινική εκδοχή και πάλι, αλλά η κυριλλική μορφή χρησιμοποιείται ευρύτατα στη λογοτεχνία και τις εφημερίδες. Το παρόν λατινογενές κριμαϊκό ταταρικό αλφάβητο είναι ίδιο με το Τουρκικό με δύο επιπρόσθετους χαρακτήρες: Ñ ñ και Q q.

Η Κριμαϊκη Ταταρική ήταν η αυτόχθων γλώσσα του ποιητή Μπεκίρ Κομπάν-ζάντε (Bekir Çoban-zade).

Συστήματα γραφής

Κριμαϊκό Ταταρικό Λατινικό αλφάβητο

A a [a]	B b [be]	C c [ce]	Ç ç [çe]	D d [de]	E e [e]	F f [ef]	G g [ge]
Ğ ğ [ğa]	Η h [haş]	I ı [ı]	İ i [i]	J j [je]	K k [ke]	L l [el]	M m [em]
N n [en]	Ñ ñ [eñ]	Ο o [o]	Ö ö [ö]	P p [pe]	Q q [qa]	R r [er]	S s [es]
Ş ş [eş]	T t [te]	U u [u]	Ü ü [ü]	V v [ve]	Y y [yot]	Z z [zet]

Το σύμβολο Â â δε θεωρείται διακριτό γράμμα.

ΔΦΑ
а	b	c	ç	d	e	f	g	ğ	h	ı	i	j	k	l	m	n	ñ	o	ö	p	q	r	s	ş	t	u	ü	v	y	z
[[a]]	[[b]]	[[ʤ]]	[[ʧ]]	[[d]]	[[e]]	[[f]]	[[g]]	[[ɣ]]	[[x]]	[[ɯ]]	[[i], [ɪ]]	[[ʒ]]	[[k]]	[[l]]	[[m]]	[[n]]	[[ŋ]]	[[o]]	[[ø]]	[[p]]	[[q]]	[[r]]	[[s]]	[[ʃ]]	[[t]]	[[u]]	[[y]]	[[v], [w]]	[[j]]	[[z]]

Κριμαϊκό Ταταρικό Κυριλλικό αλφάβητο

А а [a]	Б б [бэ]	В в [вэ]	Г г [гэ]	Гъ гъ [гъы]	Д д [дэ]	Е е [e]	Ё ё [ё]
Ж ж [жэ]	З з [э]	И и [и]	Й й [йы]	К к [кa]	Къ къ [къы]	Л л [эль]	М м [эм]
Н н [эн]	Нъ нъ [энъ]	О о [o]	П п [пэ]	Р р [эp]	С с [эc]	Т т [тэ]	У у [у]
Ф ф [эф]	Х х [xa]	Ц ц [цэ]	Ч ч [чэ]	Дж дж [джэ]	Ш ш [шa]	Щ щ [щa]	Ъ ъ [твёрдый знак]
Ы ы [ы]	Ь ь [мягкий знак]	Э э [э]	Ю ю [ю]	Я я [я]

ΔΦΑ
а	б	в	г	гъ	д	е	ё	ж	з	и	й	к	къ	л	м	н	нъ	o	п	p	c	т	у	ф	x	ц	ч	дж	ш	щ	ъ	ы	ь	э	ю	я
[[ɑ~a]]	[[b]]	[[w]]	[[g]]	[[ɣ]]	[[d]]	[[ɛ], [jɛ]]	[[ø~ʲɔ]]	[[ʒ]]	[[z]]	[[i]]	[[j]]	[[k/q]]	[[k/q]]	[[l], [ɫ]]	[[m]]	[[n]]	[[ŋ]]	[[o]]	[[p]]	[[r]]	[[s]]	[[t]]	[[u]]	[[f]]	[[x]]	[[ts]]	[[tʃ]]	[[dʒ]	[[ʃ]]	[[ʃtʃ]]	[[(.j)]]	[[ɨ]]	[[ʲ]]	[[ɛ]]	[[y], [ju]]	[[æ], [ja]]

Τα гъ, къ, нъ και дж είναι διακριτά γράμματα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Wiktionary's category of Crimean Tatar words
• Linguistic corpus of Crimean Tatar language
• Mejlis of the Crimean Tatar People
• Kırımtatar Dili Τουρκ.
• Wiktionary's category of Crimean Tatar words