Κλεοπάτρα Σελήνη Α΄

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Κλεοπάτρα.

Η Κλεοπάτρα Σελήνη Α' (135 π.Χ./130 π.Χ. – 69 π.Χ.) ήταν βασίλισσα της πτολεμαϊκής Αιγύπτου, κόρη του φαραώ Πτολεμαίου Η' Φύσκονος και της ανηψιάς και συζύγου του, Κλεοπάτρας Γ'. Αρχικά νυμφεύθηκε τον αδελφό της φαραώ Πτολεμαίο Θ' Λάθυρο. Μετέπειτα υπήρξε για μια μακρά περίοδο βασίλισσα της Συρίας στο πλάι τριών Σελευκιδών βασιλέων, του Αντίοχου Η' Γρυπού, του Αντίοχου Θ' Κυζικηνού και του Αντίοχου Ι' του Ευσεβούς. Βασίλεψε σε μια περίοδο ιδιαίτερα ταραγμένη για την ανατολή, καθώς το ελληνιστικό βασίλειο των Σελευκιδών όδευε προς τη δύση του και βασανιζόταν από πολιτικές και στρατιωτικές αναταραχές.

Κλεοπάτρα Σελήνη Α΄
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Κλεοπάτρα Σελήνη (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση	135 π.Χ. ή 131 π.Χ.
Θάνατος	69 π.Χ. Seleucia at the Zeugma
Χώρα πολιτογράφησης	Αρχαία Αίγυπτος
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	κυβερνώσα βασίλισσα
Οικογένεια
Σύζυγος	Πτολεμαίος Θ΄ Λάθυρος Αντίοχος Η' Γρυπός Αντίοχος Θ΄ Κυζικηνός Αντίοχος Ι' Ευσεβής
Τέκνα	Σέλευκος Ζ΄ Κυβιοσάκτης Αντίοχος ΙΓ' Ασιατικός Βερενίκη Γ΄ της Αιγύπτου Δημήτριος Γ' Εύκαιρος
Γονείς	Πτολεμαίος Η' Φύσκων και Κλεοπάτρα Γ΄ της Αιγύπτου
Αδέλφια	Κλεοπάτρα Δ΄ της Αιγύπτου Τρύφαινα Πτολεμαίος Μεμφίτης Πτολεμαίος Θ΄ Λάθυρος Πτολεμαίος Ι΄ Αλέξανδρος Πτολεμαίος Απίων
Οικογένεια	Δυναστεία των Πτολεμαίων
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	ηγεμών της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών
Σχετικά πολυμέσα

Βασίλισσα της Αιγύπτου

Λίγα χρόνια μετά τη γέννηση της, ο πατέρας της εκδιώχθηκε το 131 π.Χ. από τον θρόνο από την αδελφή και συμβασίλισσά του, Κλεοπάτρα Β'. Ο έκπτωτος φαραώ, έχοντας μαζί τη δεύτερη σύζυγό του, Κλεοπάτρα Γ', και τα παιδιά του, κατέφυγε στην Κύπρο. Το 124 π.Χ. βρήκε τα δύο αδέλφια συμφιλιωμένα και πάλι στο θρόνο της Αιγύπτου, μετά από μια δεκαετία σχεδόν πολέμου και σύγχυσης. Ο Πτολεμαίος Η' βασίλεψε μέχρι και το 116 π.Χ., οπότε και πέθανε. Η διαθήκη του όριζε πως ο θρόνος περνούσε στην Κλεοπάτρα Γ' και σε όποιον από τους γιους της επιθυμούσε. Επιλογή της ήταν ο μικρότερος γιος της, Πτολεμαίος Αλέξανδρος, ωστόσο οι Αλεξανδρινοί της επέβαλλαν να συμβασιλέψει με το μεγαλύτερο, γνωστό σήμερα με το όνομα Πτολεμαίος Θ' Λάθυρος. Αρχικά ο νέος φαραώ αφέθηκε στις επιταγές της μητέρας του και δεν αντέδρασε όταν εκείνη απομάκρυνε από το πλευρό του τη σύζυγο - αδελφή του, Κλεοπάτρα Δ', με την οποία ήταν δεμένος, και τον ένωσε με την άλλη του αδελφή, την Κλεοπάτρα Σελήνη.

Σιγά σιγά, ο Πτολεμαίος Θ' άρχιζε να κερδίζει έδαφος απέναντι στη μητέρα του και οι σχέσεις τους παρέμειναν τεταμένες. Τελικά η Κλεοπάτρα Γ' κατάφερε να τον εκδιώξει από το θρόνο προς ώφελος του αδελφού του, και το 107 π.Χ. τον βρίσκει στην Κύπρο. Η σύζυγος του Πτολεμαίου Θ', Κλεοπάτρα Σελήνη, μαζί με τα παιδιά τους παρέμειναν πίσω, στα χέρια της Κλεοπάτρας Γ'. Ο Πτολεμαίος δεν επέστρεψε σύντομα κι έτσι ο γάμος διαλύθηκε.

Βασίλισσα της Συρίας

Αργότερα η διαμάχη ανάμεσα στην Κλεοπάτρα και τον Πτολεμαίο Θ' μεταφέρθηκε στο βασίλειο των Σελευκίδων στη Συρία, το οποίο και σπάραζε εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στον Αντίοχο Η' Γρυπό και τον Αντίοχο Θ' Κυζικηνό. Η Κλεοπάτρα συμμάχησε με τον πρώτο επισφραγίζοντας τη συμφωνία τους με γάμο, δίνοντάς του το χέρι της Κλεοπάτρας Σελήνης το 103 π.Χ. Το ζεύγος απέκτησε πολλά παιδιά τα οποία αργότερα διεκδίκησαν ξεχωριστά την εξουσία, κάνοντας πολυπλοκότερη την κρίση διαδοχής του βασιλείου μέχρι και την οριστική διάλυσή του.

Το 96 π.Χ. ο Γρυπός πέθανε από φυσικά αίτια, προτού όμως διευθετηθεί το ζήτημα με τον αδελφό του που είχε διαιρέσει το βασίλειο της Συρίας στα δύο. Για να λάβει ομαλό τέλος η κατάσταση αυτή, ο Αντίοχος Θ' Κυζικηνός παντρεύτηκε ο ίδιος τη χήρα πλέον Κλεοπάτρα Σελήνη. Ωστόσο ο γιος της από τον Γρυπό, Σέλευκος Στ' Επιφανής, δεν δέχθηκε την έκβαση αυτή των γεγονότων και συνέχισε τον πόλεμο του πατέρα του. Το 95 π.Χ. νίκησε τον Κυζικηνό και πήρε ο ίδιος την εξουσία, μόνο για να τη χάσει με τη σειρά του από το γιο του αντιπάλου του, Αντίοχο Ι' τον Ευσεβή. Ο τελευταίος αποτέλεσε τον τέταρτο σύζυγο της Κλεοπάτρας Σελήνης, ένωση που έφερε στον κόσμο άλλους δυο διεκδικητές του θρόνου της Συρίας.

Μετά το θάνατο του συζύγου της στη μάχη η Κλεοπάτρα διέμεινε με τα ανήλικα παιδιά της στην Κιλικία. Σαν αποτέλεσμα των διαρκών μαχών για την εξουσία το κράτος αποδυναμώθηκε τόσο που υποτάχθηκε εύκολα από τον Τιγράνη το Μέγα, βασιλιά της Αρμενίας. Η Κιλικία δεν γνώρισε τον πόλεμο αυτό, έτσι η πρώην βασίλισσα συνέχισε να μένει εκεί με ασφάλεια.

Τελευταία Χρόνια

Όταν το 80 π.Χ. χήρεψε ο θρόνος της Αιγύπτου, το κράτος της Αιγύπτου βρέθηκε σε δυσμενή κατάσταση καθώς δεν υπήρχαν πλέον νόμιμοι απόγονοι του Πτολεμαίου Α', με εξαίρεση την Κλεοπάτρα Σελήνη και τους πρίγκιπες των Σελευκιδών που έφεραν πτολεμαϊκό αίμα. Η λύση στην οποία κατέληξαν ήταν δύο υιοί του Πτολεμαίου Θ' Λάθυρου από μια παλλακίδα. Καθώς η πλήρωση του θρόνου ήταν επείγον ζήτημα προτού επέμβει η Ρώμη, ο ένας ονομάστηκε Φαραώ της Αιγύπτου και ο δεύτερος βασίλεψε στην Κύπρο, όντας γνωστός σήμερα ως Πτολεμαίος της Κύπρου.

Η άνοδος του Πτολεμαίου ΙΒ' στο θρόνο σήμανε ρήξη στις σχέσεις της Αλεξάνδρειας με τη Ρώμη. Η Ρωμαίοι αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν το νέο Φαραώ. Παράλληλα το 75 π.Χ. έκαναν την εμφάνισή τους και άλλοι διεκδικητές του αιγυπτιακού θρόνου. Δεν ήταν άλλοι από τα παιδιά ή εγγόνια της Κλεοπάτρας Σελήνης Α'. Πράγματι η μητέρα τους ήταν το μοναδικό νόμιμο μέλος της δυναστείας που παρέμενε στη ζωή, και οι γιοι της πίστεψαν πως η Ρώμη θα υποστήριζε τα δικαιώματά τους. Εν τούτοις, τα πράγματα δεν έγιναν έτσι. Τη Ρώμη συνέφερε να υπάρχει στον αλεξανδρινό θρόνο ένας βασιλιάς περιορισμένης αναγνώρισης τον οποίο και θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν όποτε το έκριναν σκόπιμο, παρά ένας βασιλιάς που θα ένωνε τα βασίλεια της Αιγύπτου και των Σελευκιδών. Τα αγόρια απέτυχαν στη Ρώμη παρά τις αξιόλογες προσπάθειές τους και έπεσαν μάλιστα θύματα κλοπής στη Σικελία, ενώ επέστρεφαν σπίτι. Τελικά το 69 π.Χ. ο Τιγράνης συνέλαβε την Κλεοπάτρα Σελήνη και διέταξε τη θανάτωσή της.

Χρονολόγιο

Έτος (π.Χ.)	Γεγονός
135 π.Χ.	Γέννηση της Κλεοπάτρας Σελήνης Α', κόρης του φαραώ της Αιγύπτου Πτολεμαίου Η' Φύσκονα και της Κλεοπάτρας Γ'.
132 π.Χ.	Ξεσπά εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στην Κλεοπάτρα Β' και τον Πτολεμαίο Η'.
	Ο Πτολεμαίος καταφεύγει στην Κύπρο, μαζί με την Κλεοπάτρα Γ', τα παιδιά τους, και το γιο που είχε αποκτήσει με την Κλεοπάτρα Β', τον Πτολεμαίο Μεμφίτη.
130/29 π.Χ.	Ο Πτολεμαίος Η' επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια, ενώ η Κλεοπάτρα Β' καταφεύγει στην αυλή του γαμπρού της, Δημήτριου Β' του Νικάτορος, βασιλιά των Σελευκιδών.
124 π.Χ.	Η Κλεοπάτρα Β' έχει πλέον επιστρέψει στην Αίγυπτο στην παλαιά της θέση.
116 π.Χ.	Θάνατος Πτολεμαίου Η'. Τον διαδέχεται η σύζυγός του, Κλεοπάτρα Γ' και ο Πτολεμαίος Θ' ο Λαθύρος.
115 π.Χ.	Το Μάρτιο ο Πτολεμαίος Θ' αναγκάζεται να πάρει διαζύγιο από τη σύζυγό του, Κλεοπάτρα Δ' και να παντρευτεί την άλλη του αδελφή, την Κλεοπάτρα Σελήνη Α'.
	Προσπάθειες για αντικατάσταση του Πτολεμαίου Θ' Λάθυρου με τον Πτολεμαίο Ι' Αλέξανδρο.
107 π.Χ.	Ο Πτολεμαίος Θ' φεύγει με προορισμό την Κύπρο, αφήνοντας τη σύζυγο και τα παιδιά του πίσω στην Αλεξάνδρεια. Ο αδελφός του, Πτολεμαίος Ι', συμβασιλεύει στην Αλεξάνδρεια με τη μητέρα τους, Κλεοπάτρα Γ'.
103 π.Χ.	Η Κλεοπάτρα Σελήνη Α' δίδεται ως σύζυγος στον Αντίοχο Η' τον Γρυπό, βασιλιά των Σελευκιδών.
103 π.Χ.	Ο Αντίοχος Θ' Κυζικηνός, όντας σε διαμάχη με το Γρυπό για την εξουσία, υποστηρίζει τους Σαμαρίτες ενάντια στο Βασιλιά της Ιουδαίας. Ο Πτολεμαίος Θ' βοηθά τον Αντίοχο ελπίζοντας πως αυτό θα οδηγήσει στην επιστροφή του στο θρόνο.
101 π.Χ.	Η Κλεοπάτρα Γ' αφήνει την τελευταία της πνοή. Σύμφωνα με μία εκδοχή θανατώθηκε κατόπιν διαταγής του Πτολεμαίου Ι', που έκτοτε βασιλεύει μοναχός του.
96 π.Χ.	Θάνατος του Αντίοχου Η'. Η σύζυγός του παντρεύεται για πολιτικούς λόγους τον Αντίοχο Θ' Κυζικηνό, ωστόσο το στέμμα περιέρχεται στον Σέλευκο Στ'. Εν τούτοις, μέχρι το τέλος του έτους, ο Σέλευκος απομακρύνθηκε από το θρόνο από τον Αντίοχο Ι' τον Ευσεβή, ο οποίος έτσι εκδικήθηκε για τον πατέρα του.
	Ο Αντίοχος επίσης νυμφεύεται την Κλεοπάτρα Σελήνη Α'.
	Ο Αντίοχος Ι' Ευσεβής κυβερνά την Αντιόχεια και τα περίχωρα αυτής, μαχόμενος δίχως τελειωμό με τα ξαδέρφια του και τους εξωτερικούς εχθρούς του κράτους.
92 π.Χ.	Πιθανή χρονολογία θανάτου του Αντίοχου Ι' κατά τη διάρκεια πολέμου με τους Πάρθους, που πραγματοποιούν εισβολή αυτή τη χρονιά.
	Ενώ οι γιοι της μάχονται για την εξουσία, η Κλεοπάτρα Σελήνη, διαμένει στην Κιλικία με τα ανήλικα παιδιά της.
88 π.Χ.	Ο Πτολεμαίος Θ' επιστρέφει στο θρόνο και συμβασιλεύει με την κόρη του Κλεοπάτρα Βερενίκη Γ'.
83 π.Χ.	Ο ηγεμόνας της Αρμενίας, ο Τιγράνης, εισβάλει στα εδάφη της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών και τα προσθέτει στην επικράτειά του. Έτερη πιθανή ημερομηνία θανάτου του Αντίοχου Ι' του Ευσεβούς.
80 π.Χ.	Θάνατος του Πτολεμαίου Θ' Λάθυρου. Τον διαδέχεται ο ευνοούμενος των Ρωμαίων, Πτολεμαίος ΙΑ' Αλέξανδρος Β', μα βασιλεύει μόλις για 19 ημέρες. Πεθαίνει από τον αλεξανδρινό όχλο, αφήνοντας κενό το θρόνο, λόγω έλλειψης γνήσιων απογόνων του Πτολεμαίου Α'.
	Η Κλεοπάτρα, τελευταία αναγνωρισμένη απόγονος του Πτολεμαίου Α', διεκδικεί το θρόνο της Αιγύπτου για τους γιους της. Για το σκοπό αυτό μεταβαίνουν για μια περίοδο στη Ρώμη.
69 π.Χ.	Ο Τιγράνης συλλαμβάνει και θανατώνει την Κλεοπάτρα Σελήνη Α'.

Δείτε επίσης

• Δυναστεία των Σελευκιδών
• Δυναστεία των Πτολεμαίων
• Αυτοκρατορία των Σελευκιδών
• Αρχαία Αίγυπτος
• Ελληνιστική περίοδος

Πηγές

• www.livius.org Cleopatra V Selene
• Βιογραφία από τον Christopher Bennett Cleopatra Selene I
• The House of Ptolemy,by E. R. Bevan Κεφάλαιο 11
• Τα άρθρα Αντίοχος Η' Γρυπός, Αντίοχος Θ' Κυζικηνός, Αντίοχος Ι' Ευσεβής και οι πηγές αυτών.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Cleopatra Selene I στο Wikimedia Commons