Ο Κλεανδρίδας (περίπου 485 π.Χ. -  ???) ήταν διακεκριμένος Σπαρτιάτης στρατηγός και πολιτικός, σύμβουλος του βασιλιά Πλειστοάνακτα, ο οποίος καταδικάστηκε το 446-445 π.Χ. ερήμην σε θάνατο για δωροληψία, με αποτέλεσμα να επιλέξει να αυτοεξοριστεί στους Θουρίους της Κάτω Ιταλίας, όπου έζησε το υπόλοιπο της ζωής του και όπου διακρίθηκε επίσης ως στρατηγός. Ο γιος του, στρατηγός Γύλιππος επίσης διακρίθηκε ως στρατηγός της Σπάρτης, αλλά και επίσης καταδικάσθηκε αργότερα για οικονομικό σκάνδαλο ερήμην σε θάνατο.

Κλεανδρίδας
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση0η χιλιετία π.Χ.
Χώρα πολιτογράφησηςΑρχαία Σπάρτη
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταπολιτικός
στρατιωτικός
Οικογένεια
ΤέκναΓύλιππος
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαστρατηγός


Το ιστορικό γεγονός

Επεξεργασία

Αναφέρεται για πρώτη φορά σε μάχες των Σπαρτιατών εναντίον των Αρκάδων γύρω στο 470 ή 460 π.Χ.[1] όπου διακρίθηκε στη μάχη κατά της Τεγέας. Αναφέρεται στη συνέχεια ως στρατιωτικός και πολιτικός σύμβουλος του βασιλιά της Σπάρτης Πλειστοάνακτα. Συγκεκριμένα, το 446 π.Χ. ο Περικλής είχε απασχολημένο τον αθηναϊκό στρατό στην αποστασία της Εύβοιας, όταν έμαθε ότι οι Σπαρτιάτες κατευθύνονταν επιθετικά στην Αττική και ήδη διάβαιναν την Ελευσίνα. Επικεφαλής των Σπαρτιατών ήταν ο Πλειστοάνακτας, που επειδή ήταν νεαρός και άπειρος, οι Έφοροι της Σπάρτης είχαν στείλει ως σύμβουλο κοντά του τον Κλεανδρίδα. Σύμφωνα με όσα γράφουν οι Θουκυδίδης και Πλούταρχος, ο Περικλής φέρεται να δωροδόκησε και τους δύο άνδρες με 10 τάλαντα, προκειμένου να τους πείσει να αποχωρήσουν από την Αττική.

Η αλήθεια είναι ότι οι Σπαρτιάτες όντως φαίνεται να αποχώρησαν πιο πρόθυμα από ό,τι θα ανέμενε ένας παρατηρητής, κι αυτό θα μπορούσε να ερμηνευθεί με την εκδοχή περί χρηματισμού των επικεφαλής τους, αλλά μερικοί ιστορικοί έχουν σοβαρές επιφυλάξεις για το κατά πόσον η δωροδοκία υπήρξε ιστορικό γεγονός[2]

Άλλοι ιστορικοί εκτιμούν ότι δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία για τη συναλλαγή και πως αν αυτή όντως είχε διαμοιφθεί, συνοδευόταν από ρεαλιστικά συμφέρουσες για τη Σπάρτη ειρηνευτικές προτάσεις του Περικλή. Αυτή η εκδοχή συνάδει και με τις εξελίξεις της εποχής, αφού όντως ένα χρόνο μετά υπογράφηκαν μεταξύ Αθηνών και Σπάρτης οι Τριακονταετείς Σπονδές. Οι δύο πόλεις δηλαδή ήταν έτσι κι αλλιώς έτοιμες για προσωρινή ανακωχή ή ειρήνη, η κάθε μία για τους λόγους της [3]. Τέλος θεωρείται ότι αν όντως αλήθευε πλήρως ο χρηματισμός, θα είχε διαπραχθεί το σοβαρότερο αδίκημα της εσχάτης προδοσίας και ο νεαρός Πλειστοάνακτας μάλλον δεν θα είχε τιμωρηθεί - όπως τιμωρήθηκε - με ένα υψηλό, αλλά πάντως απλώς χρηματικό πρόστιμο, αλλά με σοβαρότερη ποινή.

Υπάρχει τέλος και η εκδοχή ότι εκείνος που χρηματίστηκε ήταν ο Κλεανδρίδας και στη συνέχεια έπεισε και παρέσυρε τον Πλειστοάνακτα.

Αντίδραση των Αθηνών

Επεξεργασία

Ο Περικλής όταν ρωτήθηκε σχετικά για τα 10 τάλαντα που έλειπαν από το ταμείο της Αθήνας, απάντησε λακωνικά ότι «δόθηκαν εις το δέον» και δεν έγιναν περαιτέρω ερωτήσεις, γεγονός που υποδηλώνει ότι θεωρήθηκε δικαιολογημένο «μυστικό κονδύλιο» για κάποιο κρατικό απόρρητο. Αργότερα στις «Νεφέλες» ο Αριστοφάνης θα διακωμωδούσε την άνεση του Περικλή να διαχειρίζεται μεγάλα ποσά, βάζοντας τον Φειδιπίδη να ρωτά τον ξυπόλυτο Σπευσιάδη «τι στην ευχή έκανε τα παπούτσια του» και εκείνον να απαντά «τα έχασα εις τα δέοντα».

Αντίδραση των Σπαρτιατών

Επεξεργασία

Όμως στη Σπάρτη επικρατούσε άλλο πνεύμα για το ίδιο ζήτημα. Ο Κλεανδρίδας, διαισθανόμενος ποια θα ήταν η ετυμηγορία των Εφόρων, έφυγε από την πατρίδα του και καταδικάσθηκε ερήμην σε θάνατο. Ο Πλειστοάνακτας καταδικάστηκε σε πρόστιμο 15 ταλάντων και επειδή δεν μπορούσε να το καταβάλει, αυτοεξορίστηκε στην Αρκαδία για 18 χρόνια, ώσπου ανακλήθηκε.

Μετάβαση στους Θουρίους

Επεξεργασία

Σύμφωνα με μια εκδοχή ο Κλεανδρίδας κατέφυγε στην Αθήνα και μετά στους Θούριους, την πανελλήνια αποικία που δημιούργησε την ίδια εποχή ο Περικλής στην Κάτω Ιταλία. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή κατέφυγε εξαρχής στην Ιταλία και πρωταγωνίστησε ιδιαίτερα ενεργά στη δημιουργία νέας αποικίας στη θέση της κατεστραμμένης Συβάρεως, την ίδια εποχή που οι Αθηναίοι ενδιαφέρονταν να αποκτήσουν μια πόλη δικών τους συμφερόντων εκεί. Μετά την ίδρυση των Θουρίων, ο Κλεανδρίδας έδωσε σημαντικές μάχες για τη νέα πατρίδα του, όπως εναντίον των Ταραντίνων. Στους Θούριους έζησε όχι απλώς σαν νόμιμος πολίτης, αλλά και τιμήθηκε ιδιαίτερα σαν στρατηγός.

Η αποικία αυτή δεν ήταν αποκλειστικά αθηναϊκών συμφερόντων πάντως και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί για την εποχή της «πολυπολιτισμική», γεγονός που αποδεικνύεται αργότερα, όταν απευθύνθηκαν σε αυτήν οι Αθηναίοι για να ελλιμενίσουν τον πολεμικό στόλο τους και οι Θούριοι αρνήθηκαν να αναμιχθούν στην εκστρατεία εναντίον των Συρακουσών. Ίσες αποστάσεις κράτησαν και από τους Σπαρτιάτες, όταν τους επισκέφθηκε με το αντίθετο αίτημα (να ενισχύσουν τις Συρακούσες) ο στρατηγός Γύλιππος, γιος του Κλεανδρίδα.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παύλου Δρανδάκη
  2. oι Georg Busolt, o Karl Julius Beloch και Gaetano de Sanctis
  3. Donald Kagan, The outbreak of the Pelopοnnesian War, σελ 124 και 125