Καστέλλια Φωκίδας
| Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Συντεταγμένες: 38°42′N 22°25′E / 38.700°N 22.417°E
Τα Καστέλλια[1] είναι χωριό το οποίο ανήκει στον καλλικρατικό Δήμο Δελφών[2] του Νομού Φωκίδας και έχει πληθυσμό 523 κατοίκους (απογραφή 2011)[3]. Έως το 2010 ανήκε στην τέως επαρχία Παρνασσίδας. Βρίσκεται στον οδικό άξονα Λαμίας - Άμφισσας - Ναυπάκτου και απέχει 40 χλμ. περίπου από τη Λαμία και 35 χλμ. από την Άμφισσα. Είναι κτισμένα στις υπώρειες της Γκιώνας και της Οίτης σε υψόμετρο 450 μέτρα[1] και μπροστά του απλώνεται το λεκανοπέδιο του Βοιωτικού Κηφισού ή Δωρική κοιλάδα όπως συνηθίζεται να λέγεται από παλιά.
| Καστέλλια | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Στερεάς Ελλάδας |
| Περιφερειακή Ενότητα | Φωκίδας |
| Δήμος | Δελφών |
| Δημοτική Ενότητα | Γραβιάς |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Στερεά Ελλάδα |
| Υψόμετρο | 450 |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 422 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 331 00 |
| Τηλ. κωδικός | 22650 |
| http://www.kastellia.org.gr/ | |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΟι Δωριείς μερικές δεκαετίες μετά το τέλος του Τρωικού πολέμου δια της Θεσσαλίας ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στη Δωρίδα, την οποία χρησιμοποίησαν σαν ορμητήριο για να καταλάβουν και άλλες χώρες της Ελλάδας. Η Δωρίδα στην αρχαία εποχή ήταν η χώρα που εκτείνεται στην περιοχή του πρώην δήμου Δωριέων, της επαρχίας Παρνασσίδας του Νομού Φωκίδας, όπου σήμερα βρίσκονται τα χωριά Καστέλλια, Γραβιά και Οινοχώρι και περικλείεται από τα όρη του Παρνασσού προς Ν.Α., της Γκιώνας προς τα Ν.Δ., του Καλλίδρομου προς Β.Α., και της Οίτης προς Δυσμάς.
Πρόκειται για μια κοιλάδα διαστάσεων περίπου 4x5 χιλιομέτρων την οποία διασχίζουν δύο ποταμοί, ο Κανιανίτης (αρχαίος Πίνδος) και ο Αποστολιάς, οι οποίοι ενώνονται και χύνονται στον Φωκικό Κηφισσό, κοντά στη Σουβάλα (Πολύδροσο). Ο Πίνδος ποταμός έχει τις πηγές του στα ορεινά συγκροτήματα της Γκιώνας και της Οίτης και διασχίζοντας μία στενή χαράδρα περίπου 4 χιλιομέτρων, η οποία χωρίζει τα δύο βουνά, κατεβαίνει προς την κοιλάδα. Εδώ οι Δωριείς κατά μήκος του ποταμού Πίνδου ίδρυσαν τέσσερις μικρές πόλεις, οι οποίες, όπως μας λένε οι αρχαίοι συγγραφείς, ήταν φτωχές και υπέφεραν από την πείνα γι´αυτό και τους κατοίκους τους ονόμαζαν κοροϊδευτικά «λιμοδωριείς».
Η Δωρίδα στην αρχαία εποχή ονομαζόταν και Δρυοπίς. Πρόκειται για λέξεις που γίνονται από την ίδια ρίζα, δρυ, που σημαίνει χώρα δασώδης και κυρίως από δρυ. Πράγματι, το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής καλύπτεται από τις διάφορες ποικιλίες της δρυός (Δέντρο, πουρνάρι, ντούσκα). Ο ιστορικός Ηρόδοτος γράφει ότι το έθνος των Δωριέων έλαβε το όνομα Δωρικόν, όταν ήρθε στην Πελοπόννησο από τη Δρυόπιδα, ενώ στην αρχή, όταν κατοικούσε στην Πίνδο ονομαζόταν «Μακεδονικό έθνος» (1,56).
Οι πόλεις που ίδρυσαν και κατοίκησαν οι Δωριείς, ήταν στην αρχή τρεις, όπως μας λέει ο Θουκυδίδης: Το Βοιόν, το Κυτίνιον και ο Ερινεός. Ο Γεωγράφος Στράβων αναφέρει τέσσερις πόλεις: Ερινεόν, Βόϊον, Κυτίνιον και Πίνδον και μιλάει για Δωρική Τετράπολη. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει τρεις πόλεις: Το Κυτίνιον, το Βοιόν και την Ερινεόν, όπως και ο Θουκυδίδης. Ο Λατίνος περιηγητής και γεωγράφος, Πλίνιος, αναφέρει πέντε πόλεις: Σπερχειόν, Ερινεόν, Βοίον, Πίνδον και Κυτίνιον. Εδώ ο Πλίνιος λέει ότι ο Σπερχειός ανήκε στους Δωριείς, ενώ πρόκειται για πόλη των Μαλιέων ή Οιτιέων, η οποία βρισκόταν στην κοιλάδα του Σπερχειού ποταμού. Ο Βυζαντινός ιστορικός και ποιητής, Τζέτζης, καθώς και ο σχολιαστής του Πινδάρου αναφέρει τις έξι: Κυτίνιον, Βοίον, Λίλαιον, Κάρφαιον, Δρυόπην, και Ερινεόν.
Τα Καστέλλια μετά το 1800
ΕπεξεργασίαΚατά το 1800 ο Γάλλος περιηγητής Πουκεβίλλ αναφέρει ότι ο Χλωμός έχει περίπου 80 - 100 οικογένειες και το Καστέλλι μόλις 60. Από το αρχείο Ζεΐνη επίσης συνάγεται ότι δεν υπάρχει εγκατάσταση Τούρκων στο χωριό (πλην του τοποτηρητή, ο οποίος όμως έχει εξομοιωθεί πλήρως με τους Καστελλιώτες), η αλληλογραφία, τα συμβόλαια κ.λ.π. γίνονται στα Ελληνικά και ότι είναι ανεπτυγμένη η σηροτροφία (υπήρχαν άφθονες μουριές στην τοποθεσία που βρισκόταν τότε το χωριό, στο Παλιοκαστέλλι). Είναι επίσης από τα πρώτα χωριά της Ελλάδας που καλλιέργησαν καπνό. Προκειμένου να καλλιεργήσουν περισσότερες εκτάσεις από την αποδοτική αυτή καλλιέργεια, τον καπνό, οι Καστελλιώτες αναγκάζονται να ξεστρεματήσουν εκτάσεις στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το χωριό και να χτίσουν καλύβια στα οποία έμεναν όταν καλλιεργούσαν τον καπνό. Γι' αυτό την εποχή εκείνη η περιοχή που είναι σήμερα το χωριό ονομαζόταν «Καλύβια». Οι πολλές απαιτήσεις όμως της καπνοκαλλιέργειας αναγκάζουν τους καλλιεργητές να αφήσουν σιγά-σιγά το Παλιοκαστέλλι και το 1864 να εγκατασταθούν οριστικά στη θέση που βρίσκεται σήμερα το χωριό.
Στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821 πήραν μέρος πολλοί Καστελλιώτες. Στη μελέτη του Ε. Ν. Σταθόπουλου με τίτλο «Η Φωκίδα της Επανάστασης» υπάρχουν πολλά ονόματα Καστελλιωτών και Χλωμίσιων αγωνιστών με τη δράση τους στον αγώνα της ελευθερίας. Συγκεκριμένα περίπου 700 κάτοικοι των Καστελλίων και του Χλωμού, έλαβαν μέρος στον Αγώνα του 1821, δηλαδή όλοι οι δυνάμενοι να φέρουν όπλα. Οι διαπιστωμένοι νεκροί αγωνιστές ανέρχονται σε 11. Κυρίως αγωνίστηκαν με τα σώματα των οπλαρχηγών Πανουργιά, Διοβουνιώτη, κλπ. Έλαβαν μέρος στην πολιορκία των Σαλώνων, στο Μεσολόγγι και μάλιστα 6 από αυτούς κλείστηκαν στο Χάνι της Γραβιάς μαζί με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο.
Διοικητικά το χωριό, μετά την απελευθέρωση, σχηματίζεται ως εξής: Στην πρώτη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας, μετά την απελευθέρωση του 21, σχηματίστηκε ο Δήμος Ερινεού, με πρωτεύουσα το Καστέλλι, με το Β.Δ. της 8/20-4-1835 που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Γεν. Αρχεία του Κράτους Όθωνος, αρχ. Υπ. Εσωτ. Φ. 122 Αα Ν.23645) ως Δήμος της Επαρχίας Παρνασσίδος. Κατατάχτηκε στη β΄ τάξη με πληθυσμό 2.253 κατοίκους. Ο δημότης ονομάστηκε «Ερίνιος». Το όνομα ο Δήμος το πήρε από την αρχαία Δωρική ομώνυμη πόλη.
Με το Β.Δ. από 3 Ιουλίου 1872 γίνεται μετασχηματισμός των Δήμων Παρνασσίδος, χωρίς καμιά μεταβολή στη σύνθεση του Δήμου Δωριέων. Η αρχική σφραγίδα του Δήμου Δωριέων ήταν κυκλική με έμβλημα τον Βασιλικό Θυρεό, το δε Δημοτικό Συμβούλιο πρότεινε «παίδα εστεμμένο ή κυνηγόν κρατούντα περιστεράν με ανοικτάς τας πτέρυγας» ή «Αρην πολεμούντα με το τόξον εις τας χείρας». Τέλος με εισήγηση του αρχαιολόγου Π. Ευστρατιάδη επελέγησαν ως έμβλημα τρεις νέοι ένοπλοι χορευτές γύρωθεν δε οι λέξεις Δήμος Δωριέων.
Μετά την αλλαγή της διοικητικής διαίρεσης της Χώρας και την κατάργηση των Δήμων με τη δημοσίευση του Νόμου ΔΝΖ΄ (4057/1912), με το Β.Δ της 29.8.1912 συστήθηκε και αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα Καστελλίου (μετά του συνοικισμού Χλωμός). Με το Π.Δ. 25/20.12.1978 (ΦΕΚ Α΄τεύχος 8/18.1.1979) μετονομάσθηκε από Κοινότητα «Καστελλίου» σε Κοινότητα «Καστελλίων» και το χωριό από «Καστέλλιον» σε «Καστέλλια, τα».
Τέλος με το Ν. 2539/4.12.1997 (ΦΕΚ Α΄αρ.244) έγινε η συνένωση των Δήμων και Κοινοτήτων σύμφωνα με το σχέδιο «Καπόδίστριας» με την πεποίθηση ότι θα αποτελέσει τροχοπέδη στη φθορά της υπαίθρου. Με τη νέα συνένωση των κοινοτήτων σε Δήμους, τα Καστέλλια υπάγονται στον Δήμο Γραβιάς.
Πληθυσμός
ΕπεξεργασίαΟι απογραφές πληθυσμού μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο είναι:
| Έτος | Πληθυσμός |
|---|---|
| 1951 | 874[4] |
| 1961 | 827[5] |
| 1971 | 779[6] |
| 1981 | 770[7] |
| 1991 | 779[8] |
| 2001 | 689[9] |
| 2011 | 523 |
Πολιτιστικά
ΕπεξεργασίαΣτην Αθήνα λειτουργεί ο Προοδευτικός Σύλλογος «Τα Καστέλλια». Με απόφαση του Πρωτοδικείου Άμφισσας (αριθμ. 297/87) εγκρίθηκε το καταστατικό ίδρυσης του Πολιτιστικού Συλλόγου Καστελλίων. Στους σκοπούς του περιλαμβάνονται, η μελέτη και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος του τόπου, η αποκάλυψη και διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς σε συνδυασμό με περαιτέρω ανάπτυξη του πολιτιστικού επιπέδου και την οργάνωση της ψυχαγωγίας και επιμόρφωσης του λαού και της νεολαίας του τόπου.
Τουρισμός - Αποδράσεις
ΕπεξεργασίαΤα Καστέλλια βρίσκονται στην περιοχή της Β.Α Παρνασσίδος και περικλείονται από τα όρη Γκιώνα και Παρνασσός. Η περιοχή είναι καταπράσινη και καλύπτεται από πουρνάρια, έλατα και κέδρα. Τη διατρέχουν πολλά ρυάκια και ο Βοιωτικός Κηφισσός.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 32. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 299.
- ↑ «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των Οικισμών». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού Αρχειοθετήθηκε 2017-11-24 στο Wayback Machine.», σελ. 10667 (σελ. 193 του pdf)
- ↑ Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 7ης Μαρτίου 1951, σελ. 182 του pdf. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-05-14. https://web.archive.org/web/20130514080510/http://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1951_1.pdf.
- ↑ Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961, σελ. 174 του pdf. https://www.eetaa.gr/eetaa/metaboles/apografes/apografi_1961_1.pdf.
- ↑ Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971, σελ. 171 του pdf. https://www.eetaa.gr/eetaa/metaboles/apografes/apografi_1971_1.pdf.
- ↑ Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 5 Απριλίου 1981, σελ. 182 του pdf. https://www.eetaa.gr/eetaa/metaboles/apografes/apografi_1981_1.pdf.
- ↑ Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 17 Μαρτίου 1991, σελ. 228 του pdf. https://www.eetaa.gr/eetaa/metaboles/apografes/apografi_1991_1.pdf.
- ↑ Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος - Απογραφή 2001, σελ. 224 του pdf. https://www.eetaa.gr/eetaa/metaboles/apografes/apografi_2001_1.pdf.