Κάτω Αμπελόκηποι Μεσσηνίας

οικισμός της Ελλάδας

Συντεταγμένες: 36°53′33.29″N 21°49′30.11″E / 36.8925806°N 21.8250306°E / 36.8925806; 21.8250306

Οι Κάτω Αμπελόκηποι,[1] αναφερόμενοι παλαιότερα και ως τα Κάτω Μινάγια, είναι ημιορεινός οικισμός κοντά στην Πύλο και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Πύλου - Νέστορος, του Νομού Μεσσηνίας.

Κάτω Αμπελόκηποι
Γενική άποψη του χωριού Κάτω Αμπελόκηποι
Κάτω Αμπελόκηποι is located in Greece
Κάτω Αμπελόκηποι
Κάτω Αμπελόκηποι
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΑποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου
Περιφερειακή ΕνότηταΜεσσηνίας
Δημοτική ΕνότηταΠύλου
Δημοτική ΚοινότηταΑμπελοκήπων
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΠελοπόννησος
ΝομόςΜεσσηνίας
Υψόμετρο333 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος41
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασίαΚάτω Μινάγια
Ταχ. κώδικας240 04
Τηλ. κωδικός2723

Τοποθεσία

Επεξεργασία

Οι Κάτω Αμπελόκηποι βρίσκονται περίπου 18,5 χιλιόμετρα προς τα ανατολικά της Πύλου, περίπου 20 χιλιόμετρα βορειοανατολικά από την Μεθώνη και περίπου 26,5 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από την Κορώνη. Έχουν υψόμετρο 333[2] μέτρα και απέχουν 19 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους και 17 περίπου χιλιόμετρα από τον Μεσσηνιακό κόλπο. Κοντά στους Κάτω Αμπελοκήπους, προς τα βορειοανατολικά τους, βρίσκονται οι Αμπελόκηποι (ή Άνω Αμπελόκηποι, παλαιότερη ονομασία Άνω Μινάγια) σε απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων, ενώ προς τα νοτιοδυτικά των Κάτω Αμπελοκήπων βρίσκεται η Καλλιθέα σε απόσταση 5,5 περίπου χιλιομέτρων αντίστοιχα.

Το χωριό, το οποίο βρίσκεται κοντά στο όρος Λυκόδημος έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας, της Μεθώνης και της ευρύτερης περιοχής της Πυλίας. Η περιοχή του οικισμού, κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου.

Β΄ Ενετοκρατία

Επεξεργασία

Την εποχή της Β΄ Ενετοκρατίας αναφερόταν ως Κάτω Μενέγγια (Meneggia Basso)[3] ή Κάτω Μανάγγια (Managgia Basso) ή Κάτω Μινάγια (Cato Menagia). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το χωριό Κάτω Μινάγια ή Κάτω Μενάγια (Cato Menagia), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Μεθώνης (Territorio di Modon), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης). Με βάση την ενετική απογραφή Corner του 1689, το χωριό είχε 19 κατοίκους.[4] Τα χωριά Άνω Μινάγια και Κάτω Μινάγια αναφέρονταν κατά καιρούς και σε διάφορες πηγές-αναφορές και με τις ονομασίες Μινάγια ή Μηνάγια.

Διοικητική ιστορία

Επεξεργασία

Τα Κάτω Μινάγια προσαρτήθηκαν αρχικά στον παλαιό Δήμο Πηδάσσου το 1835.[5][6][7] Μόλις 5 χρόνια αργότερα, το 1840,[8] ο οικισμός αποσπάται από τον Δήμο Πηδάσσου και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Μεθώνης,[9] όπου και παρέμεινε ως το 1912 που ο δήμος καταργήθηκε. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, επίσης σαν Κάτω Μινάγια στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Μεθώνης της Επαρχίας Πυλίας με πληθυσμό 99 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851.[10] Έδρα του Δήμου Μεθώνης τότε, βάση της ίδιας πηγής, ήταν η κωμόπολη Μεθώνη. Το 1912 τα Άνω Μινάγια προσαρτώνται στην Κοινότητα Μηλίτσης,[11][12] με έδρα την Μηλίτσα. Στην κοινότητα Μηλίτσης προσαρτήθηκαν επίσης οι οικισμοί Βλασέϊκα (σήμερα τα Βλασαίικα) και Πάνω Μινάγια (σήμερα οι Αμπελόκηποι ή Πάνω Αμπελόκηποι). Το 1927[13] το χωριό αποσπάται από την Κοινότητα Μηλίτσης και προσαρτάται στην Κοινότητα Μιναγίων,[14] με έδρα τα Άνω Μινάγια. Το 1940[15] μετονομάζονται τα Άνω Μινάγια ως Αμπελόκηποι, τα Κάτω Μινάγια ως Κάτω Αμπελόκηποι και η Κοινότητα Μιναγίων ως Κοινότητα Αμπελοκήπων αντίστοιχα. Το χωριό παρέμεινε ως οικισμός της ομώνυμης κοινότητας, με τις αλλαγές στην ονομασία, από το 1927 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», οι Κάτω Αμπελόκηποι υπήχθησαν στον κατηργημένο Δήμο Πύλου,[16][17] ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» οι Κάτω Αμπελόκηποι ανήκουν πλέον στον νέο Δήμο Πύλου - Νέστορος.[18][19] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Κορώνης, Μεθώνης, Παπαφλέσσα, Πύλου, Νέστορος και Χιλιοχωρίων. Οι Κάτω Αμπελόκηποι σήμερα είναι οικισμός της Τοπικής Κοινότητας των Αμπελοκήπων του Δήμου Πύλου-Νέστορος,[1] με έδρα τον οικισμό των Αμπελοκήπων.

Κάτοικοι

Επεξεργασία

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 64 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες.

Εξέλιξη Πληθυσμού των Κάτω Αμπελοκήπων Μεσσηνίας
Απογραφή Πληθυσμός Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού
1689 19[4]
1844 85[20]
1851 99[10]
1879 107[4][21]
1889 122[22]
1896 122[23]
1907 151[24]
1940 180[25]
1951 184[26]
1961 129[27]
1971 115[28]
1981 85[29]
1991 65[30]
2001 65[31]
2011 64[32]

Επισήμανση: Από τις πρώτες απογραφές ως και την Απογραφή του 1907 τα δυο χωριά Άνω Μινάγια και Κάτω Μινάγια απογράφονταν ξεχωριστά. Στις Απογραφές του 1920 και του 1928 τα δυο χωριά απογράφηκαν ενιαία ως Μινάγια, με 275[33] και 288[34] κατοίκους αντίστοιχα, ενώ από την Απογραφή του 1940 και στη συνέχεια ως σήμερα, οι Αμπελόκηποι (τα Μινάγια) και οι Κάτω Αμπελόκηποι (τα Κάτω Μινάγια) απογράφονται και πάλι ξεχωριστά.

Κτίρια - αξιοθέατα

Επεξεργασία

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια υπάρχει και το ερειπωμένο κτίριο του παλαιού Δημοτικού Σχολείου,[35] το οποίο λειτούργησε για πρώτη φορά το 1935[36] και αποτέλεσε επίσης αρχηγείο της Εθνικής Αντίστασης της νότιας Μεσσηνίας, μεταξύ των ετών 1941-44.[37] Η εκκλησία του χωριού είναι ο Ιερός Ναός του Αγιου Κωνσταντίνου και Αγιας Ελένης, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας.

«Λοφίσκος Μπούρτζι» ή «Πύργος της Βγένας» ή οχυρό «Molendini»

Επεξεργασία

Κοντά στο χωριό, βρίσκεται επίσης και ο Βράχος της "Βγένας" ή Βγενόβραχος. Το 2003, σύμφωνα με σχετική έρευνα των αρχαιολόγων της τότε αρμόδιας Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, η οποία διενέργησε αυτοψία στον «Λοφίσκο Μπούρτζι» προέκυψε, με βάση τα στοιχεία της έρευνας αυτής, ότι στον συγκεκριμένο λόφο υπήρχε μικρό οχυρό συγκρότημα, αυτό που οι κάτοικοι της περιοχής αναφέρουν ως ο Πύργος της Βγένας και για το οποίο σύγχρονοι ερευνητές πιθανολογούν ότι πρόκειται για το ενετικό μεσαιωνικό οχυρό «Molendini» (Μύλοι).[38] Στην κορυφή του λόφου υπάρχουν ερείπια ορθογώνιου κτηρίου (πιθανώς πύργου), ενώ η περιοχή περικλειόταν από τείχος.

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. 1,0 1,1 Δημοτική Ενότητα Πύλου Αρχειοθετήθηκε 2017-11-23 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.pylos-nestor.gr του Δήμου Πύλου - Νέστορος.
  2. Κάτω Αμπελόκηποι, από την ιστοσελίδα: buk.gr
  3. Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο; Αρχειοθετήθηκε 2016-06-06 στο Wayback Machine.", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993, σελ. 115 (Secondo Territorio di Modon - Managgia Basso & Meneggia alto), p. 110 (Messenia - Modon).
  4. 4,0 4,1 4,2 Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών Αρχειοθετήθηκε 2015-12-09 στο Wayback Machine.», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος Αρχειοθετήθηκε 2017-11-06 στο Wayback Machine., Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Απογραφή 1689, Νο 11 Cato Menagia - Απογραφή 1879, Νο 11 Κάτω Μινάγια, σελ. 698-699.
  5. 21-04-1835.
  6. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Κάτω Μινάγια (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
  7. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Πηδάσσου (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
  8. ΦΕΚ 22Α - 18/12/1840.
  9. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Μεθώνης (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
  10. 10,0 10,1 Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, Τα Ελληνικά, Εν Αθήναις, 1853, τόμος δεύτερος, σελ. 575.
  11. ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912.
  12. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών Κ. Μηλίτσης (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
  13. ΦΕΚ 215Α - 07/10/1927.
  14. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών Κ. Μιναγίων (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
  15. ΦΕΚ 271Α - 03/09/1940.
  16. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Πύλου (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
  17. ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997.
  18. ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010.
  19. Διοικητικές μεταβολές οικισμών > Δ. Πύλου-Νέστορος (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
  20. Σταματάκης, Ι. Δ., "Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος, Περιέχων τα Ονόματα, τας Αποστάσεις και τον Πληθυσμόν των Δήμων, Πόλεων Κωμοπόλεων και Χωρίων. / Ερανισθείς εκ διαφόρων επισήμων εγγράφων της Β. Κυβερνήσεως, και εκδοθείς υπό Ι. Δ. Σταματάκη". Εκ του Τυπογραφείου Γ. Βλασσαρίδου. Εν Αθήναις 1846, σελ. 46.
  21. Υπουργείο Εσωτερικών, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879, εκ του Τυπογραφείου Σ. Κ. Βλαστού, Εν Αθήναις 1881. Επίσης: "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879", σελ. 122.
  22. Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός - Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες Α', εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1890, σελ. 89.
  23. Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστικά Αποτελέσματα της Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες - Α' Πληθυσμός κατά Νομούς, Επαρχίας, Δήμους, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1897, σελ. 105.
  24. Υπουργείο των Εσωτερικών, Υπηρεσία Απογραφής, Στατιστικά Αποτελέσματα της Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 27 Οκτωβρίου 1907", Επιμέλεια: Γεωργίου Χωματιανού, τόμος δεύτερος, εκ του Τυπογραφείου Μιχαήλ Νικολαΐδου, Εν Αθήναις 1909, σελ. 394.
  25. Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1950. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940", σελ. 301.
  26. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1955. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951 Αρχειοθετήθηκε 2013-05-14 στο Wayback Machine.", σελ. 147.
  27. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ. 46929/6877/1961 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1962. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961", σελ. 142.
  28. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους , κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ, 3893/Ε637/1972 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Βοηθού Πρωθυπουργού και Εσωτερικών), Αθήναι 1972. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971", σελ. 138.
  29. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981". (Κυρώθηκε με την 7908/Δ'554/12-4-1982 κοινή απόφαση των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), Αθήναι 1982. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981", σελ. 149.
  30. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991". (Κυρώθηκε με την 24197/Γ' 3812/24-11-1993 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών), Αθήνα 1994. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991", σελ. 181.
  31. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001". (Κυρώθηκε με την 6821/Γ5-908/4-6-2002 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης), Αθήνα 2003. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001", σελ. 185.
  32. "Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. Μόνιμος Πληθυσμός Αρχειοθετήθηκε 2018-09-27 στο Wayback Machine.", Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).
  33. Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1921. Επίσης: "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", σελ. 236.
  34. Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928". (Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 διατάγματος), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1935. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928", σελ. 275.
  35. Κέλλυ Δημητρούλια, "Κάτω Αμπελόκηποι: Συγκέντρωση χρημάτων για το παλιό σχολείο", 18/03/2015, από την ιστοσελίδα: www.eleftheriaonline.gr της εφημερίδας "Ελευθερία" της Μεσσηνίας.
  36. Δημοσθένης Κορδός, "Δημοτικό Σχολείο Κάτω Αμπελοκήπων Μεσσηνίας - Ένα ιστορικό μνημείο αναμένει τη διάσωση και την αποκατάστασή του", 31/10/2016, από την ιστοσελίδα: www.archaiologia.gr του περιοδικού "Αρχαιολογία".
  37. "Η κατασκευή του Μηναγιώτικου Φράγματος ως μέσο για την διάσωση του Αρχηγείου της Εθνικής Αντίστασης της Νότιας Μεσσηνίας", 26/12/2016, από την ιστοσελίδα: www.eleftheriaonline.gr της εφημερίδας "Ελευθερία" της Μεσσηνίας.
  38. Δημοσθένης Κορδός, "Η απαρχή της κυριαρχίας των Βενετών στην Μεσσηνία (1204-1209)", 11/06/2017, από την ιστοσελίδα: www.eleftheriaonline.gr της εφημερίδας "Ελευθερία" της Μεσσηνίας.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία