Βικιπαίδεια

Κάρελ Τσάπεκ

Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο.
Το πρότυπο τοποθετήθηκε χωρίς ημερομηνία. Για τη σημερινή ημερομηνία χρησιμοποιήστε: {{χωρίς παραπομπές|17|11|2024}}


Ο Κάρελ Τσάπεκ (Karel Čapek, 9 Ιανουαρίου 1890 - 25 Δεκεμβρίου 1938) ήταν Τσέχος μυθιστοριογράφος, διηγηματογράφος και θεατρικός συγγραφέας, γεννημένος στο Μάλε Σβατονόβιτσε της ανατολικής Βοημίας το 1890. Γιος γιατρού, ήταν μέλος μιας ταλαντούχας οικογένειας που περιελάμβανε το μεγαλύτερο αδελφό του Γιόζεφ (1887-1945), ο οποίος, πέραν από συνεργάτης στο γράψιμο των έργων του, ήταν και έξοχος ζωγράφος, σκηνογράφος και κριτικός τέχνης.

Κάρελ Τσάπεκ
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Karel Čapek (Τσεχικά)
Προφορά
ΨευδώνυμοK. Č., B. Č., Karel Plocek[1] και Karel Vašek[1]
Γέννηση9  Ιανουαρίου 1890[2][3][4]
Μάλε Σβατονόβιτσε[5][6][7]
Θάνατος25  Δεκεμβρίου 1938[8][5][2]
Βινοχράντι[9]
Αιτία θανάτουπνευμονία[10]
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια[11]
Τόπος ταφήςνεκροταφείο του Βίσεχραντ[12][13]
Χώρα πολιτογράφησηςΚισλεϊθανία (1890–1918)
Τσεχοσλοβακία (1918–1938)
ΣπουδέςΣχολή Καλών Τεχνών τοιυ Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα[7] και Πανεπιστήμιο Χούμπολτ[14]
Ιδιότηταμεταφραστής[15][16], μυθιστοριογράφος, σκηνοθέτης, φωτογράφος[15], θεατρικός συγγραφέας[15][16], δημοσιογράφος[17], συγγραφέας έργων επιστημονικής φαντασίας, συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας, συγγραφέας[15][16], φιλόσοφος[17], ζωγράφος[18], κριτικός λογοτεχνίας[19][16], δοκιμιογράφος[19][16] και ποιητής[19][16]
ΣύζυγοςOlga Scheinpflugová (1935–1938)[20]
ΓονείςAntonín Čapek
ΑδέλφιαHelena Čapková
Γιόσεφ Τσάπεκ
Είδος τέχνηςεπιστημονική φαντασία
Σημαντικά έργαKrakatit
ΒραβεύσειςOrder of Tomáš Garrigue Masaryk, 1st class (1995), honorary citizen of Hradec Králové (1  Μαΐου 2019)[21][22] και honorary citizen of Prague 10 (2  Ιουνίου 2021)[23]
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Τα πνευματικά ενδιαφέροντα του Τσάπεκ, σε συνδυασμό με τις καλλιτεχνικές τάσεις του, τον έφεραν στην Πράγα, το Παρίσι και το Βερολίνο. Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Πράγας, έγινε θαυμαστής των ιδεών του Γουΐλιαμ Τζέιμς και του Τζον Ντιούι (John Dewey) και πήρε το διδακτορικό δίπλωμα το 1917, γράφοντας μια διατριβή σχετικά με τις φιλοσοφικές θέσεις του Πραγματισμού. Μετά την αποφοίτησή του, συνεργάστηκε με τον αδελφό του σε συλλογές διηγημάτων. Πήρε ακόμη μέρος στην πολιτική αναγέννηση της χώρας του, με πίστη στον ανθρωπισμό και τη δημοκρατία.

Αν και η διεθνής φήμη του στηρίχτηκε κυρίως στα θεατρικά έργα του, το λογοτεχνικό έργο του Τσάπεκ εκτείνεται και πέρα από το θέατρο. Δημοσίευσε μια συλλογή διηγημάτων, γεμάτα από νεανική απαισιοδοξία ("Το Χρήμα και άλλες ιστορίες", 1921), δύο φανταστικές ιστορίες ("Η φάμπρικα του απόλυτου", 1922 και "Κρακατίτης", 1924), που θυμίζουν το σύγχρονο επιστημονικό μυθιστόρημα του Ουέλς (H. G. Wells), ένα τόμο μύθους και μια ιστορία μυστηρίου ("Διηγήματα μιας τσέπης"). Ιδιαίτερη επιτυχία σημείωσε η μυθιστορηματική τριλογία του: "Χόρντουμπαλ" (1933), "Μετέωρο" (1935) και "Μια συνηθισμένη ζωή" (1936), όπου ο συγγραφέας διηγείται την ίδια ιστορία από τρεις διαφορετικές σκοπιές. Η τριλογία αυτή αποτελεί μια από τις πιο πετυχημένες προσπάθειες στο φιλοσοφικό μυθιστόρημα.

Με την καυστική σάτιρα "Πόλεμος με τις σαλαμάνδρες" (1936), ο Τσάπεκ εκφράζει τις αντιλήψεις του για τα αποτελέσματα της σύγχρονης επιστήμης, ενώ στην "Πρώτη ομάδα διάσωσης" (1937) εκδηλώνει τις κοινωνικές ιδέες του. Το έργο του "Η Απάτη", με θέμα τον τσαρλατανισμό της κοινωνίας, παρέμεινε ατέλειωτο, όταν πέθανε ξαφνικά από πνευμονία ανήμερα τα Χριστούγεννα του 1938, προσπαθώντας ν' αποφύγει τη δίωξη της χιτλερικής Γκεστάπο. Πλήρωσε όμως αργότερα ο αδελφός του Γιόζεφ, που πέθανε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλζεν (1945).

Το πολιτικό ενδιαφέρον του Κάρελ Τσάπεκ για τα προβλήματα της Τσεχοσλοβακίας εκδηλώνεται στο τρίτομο έργο του "Συνομιλίες με τον Τ. Γκ. Μάζαρυκ" (1928 - 1935), μια κλασική βιογραφία του φίλου του Τόμας Μάζαρικ, πρώτου Προέδρου της Τσεχοσλοβακικής Δημοκρατίας, με τα δημοκρατικά ιδεώδη του οποίου ταυτιζόταν.

Στα θεατρικά έργα που έγραψε ο Τσάπεκ, μόνος ή σε συνεργασία με τον αδελφό του, εκφράζει τα ίδια κοινωνικά ενδιαφέροντα που διοχέτευε και στα μυθιστορήματά του. Η εξπρεσιονιστική κίνηση στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης κέντρισε το ενδιαφέρον του. Το θεατρικό έργο του "R.U.R." (Διεθνικά Ρομπότ του Ρόσσουμ), που έγραψε το 1920 και που αποτελεί δίχως άλλο τη μεγαλύτερη επιτυχία του, καθώς και "Η Ζωή των Εντόμων" (1921), χάρισαν στον Τσάπεκ παγκόσμια φήμη.

Τα "Ρομπότ" (R.U.R.) τα εμπνεύστηκε από ένα εβραϊκό μύθο για ένα μηχανικό άνθρωπο (γκόλεμ) στη μεσαιωνική Πράγα. Φαντάστηκε ένα κόσμο μηχανοποιημένο, όπου κάθε δουλειά γίνεται από ανθρώπους-μηχανές. Τους τεχνητούς αυτούς ανθρώπους τους ονόμασε "ρομπότ", ένα νεολογισμό από την τσέχικη λέξη "robota" (= εργασία), που καθιερώθηκε διεθνώς, όταν το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο της Πράγας το 1921. Η υπόθεση του έργου ήταν ένα επίκαιρο μήνυμα για τον κίνδυνο του μηχανοποιημένου πολιτισμού. Στη "Ζωή των Εντόμων", ο Τσάπεκ - σε συνεργασία με τον αδελφό του - δίνει με εξπρεσιονιστική φαντασία μια εικόνα της ζωής των εντόμων, με την οποία παραλληλίζει τις μωρίες και τη ματαιότητα της ανθρώπινης ζωής.

'Ενα άλλο δραματικό έργο του Τσάπεκ, "Η Υπόθεση Μακροπούλου" (1923) - που έγινε αργότερα όπερα από τον Λέος Γιάνατσεκ (Leos Janacek, 1854 - 1928) - σατιρίζει τον πόθο του ανθρώπου για την αθανασία. Το έργο με τον τίτλο "Αδάμ ο Δημιουργός" (1927), που έγραψε με τον αδελφό του, είναι ένα φιλοσοφικό δράμα, όπου δείχνει τον Άνθρωπο - Αδάμ να καταστρέφει τον κόσμο και να επιχειρεί να τον ξαναδημιουργήσει με συνθήκες καλύτερες. Εδώ ο συγγραφέας καθιερώνει τον άνθρωπο ως θεμελιακό στοιχείο του σύμπαντος.

Ο Τσάπεκ συνέχισε να προκαλεί με κοινωνικές διαμαρτυρίες, γράφοντας τη "Λευκή Μάστιγα" (1937), μια επίθεση κατά του ολοκληρωτισμού, και τη "Μάνα" (1938), μια προειδοποίηση για τον πόλεμο που πλησίαζε. Η "Δύναμη και Δόξα" (1938) είναι ένα οργισμένο ξέσπασμα ενάντια στους δικτάτορες και σε κάθε μορφή ολοκληρωτισμού.

Όλα τα έργα του Τσάπεκ αποδείχνουν τη μεγάλη θεατρική του δεξιοτεχνία, που τη συνεπικουρούσαν έξοχα οι εξπρεσιονιστικές και φουτουριστικές σκηνογραφίες του αδελφού του. Τα έργα του διακρίνονται για το βαθύ κοινωνικό αίσθημα και τον ειρωνικό σκεπτικισμό τους και προδίδουν την έντονη επίδραση του Μπερξόν και των Αμερικανών πραγματιστών. Είναι αναμφίβολο, ότι τα έργα του Τσάπεκ έκαναν το θέατρο της Τσεχοσλοβακίας από τα πιο ζωτικά της προπολεμικής Ευρώπης.

Έργα του Τσάπεκ στα Ελληνικά

Επεξεργασία
  • Továrna na absolutno (Η απελευθέρωση του Απόλυτου, 1922) ― ελλην. μετάφρ. Τάσος Δαρβέρης, "ΜΕΔΟΥΣΑ"
  • Kniha apokryfů (Απόκρυφες ιστορίες, 1932, διηγήματα με θέμα μυθολογικά και ιστορικά πρόσωπα και ήρωες της λογοτεχνίας) ― ελλην. μετάφρ. Κ.Κουντούρης, "ΜΕΔΟΥΣΑ"
  • Válka s Mloky (Ο πόλεμος με τις σαλαμάνδρες, 1936) ― ελλην. μετάφρ. Δημοσθ.Κούρτοβικ, "ΠΟΡΕΙΑ"
  • Věc Makropulos (Υπόθεση Μακρόπουλος, 1922) - ελλην. μετάφρ. Κερασία Σαμαρά / Σόνια Ντορνιάκοβα-Στάμου, ΜΩΡΑΪΤΗΣ - Εκδόσεις (2023)

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jk01021023. Ανακτήθηκε στις 30  Αυγούστου 2020.
  2. ↑ 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 11895069q. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ (Αγγλικά) SNAC. w6pz59bs. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ (Αγγλικά) Internet Broadway Database. 7041. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  5. ↑ 5,0 5,1 «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28  Σεπτεμβρίου 2015.
  6. ↑ «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Karel-Capek.
  7. ↑ 7,0 7,1 «Studenti pražských univerzit 1882–1945». Students of the Universities of Prague 1882–1945.
  8. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 26  Απριλίου 2014.
  9. ↑ «Archiv hl. m. Prahy, Matrika zemřelých u Nejsvětějšího srdce Páně na Vinohradech, sign. SPVIN Z4, s. 175». Collection of Registry Books at Prague City Archives. σελ. 175.
  10. ↑ ct24.ceskatelevize.cz/domaci/2679875-jeste-se-omlouval-za-ze-umira-karel-capek-pred-80-lety-podlehl-stvanici-ve-stinu. Ανακτήθηκε στις 15  Απριλίου 2021.
  11. ↑ «„Ještě se omlouval za to, že umírá.“ Karel Čapek před 80 lety podlehl štvanici ve stínu Mnichova». ČT24. 25  Δεκεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 15  Απριλίου 2021.
  12. ↑ 12,0 12,1 (Αγγλικά) BillionGraves. 17963933.
  13. ↑ 13,0 13,1 (Αγγλικά) Find A Grave. Ανακτήθηκε στις 30  Ιουνίου 2024.
  14. ↑ Ανακτήθηκε στις 8  Ιουλίου 2019.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/7048. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 regional database of the Municipal Library of Hradec Kralove. kmhk.tritius.cz/authority/2355709. Ανακτήθηκε στις 19  Αυγούστου 2024.
  17. ↑ 17,0 17,1 «Česká divadelní encyklopedie». Česká divadelní encyklopedie. 163. Ανακτήθηκε στις 16  Απριλίου 2021.
  18. ↑ www.degruyter.com/document/doi/10.1515/9783110536003-018/pdf.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jk01021023. Ανακτήθηκε στις 15  Δεκεμβρίου 2022.
  20. ↑ Aktuálně.cz. 28  Νοεμβρίου 2020. zpravy.aktualne.cz/domaci/foto-unikatni-snimky-ze-zivota-karla-capka-od-jehoz-narozeni/r~dc05eb76227511eba6f6ac1f6b220ee8/r~20512018229211eba6f6ac1f6b220ee8/. Ανακτήθηκε στις 2  Δεκεμβρίου 2020.
  21. ↑ hradec.rozhlas.cz/karel-capek-cestnym-obcanem-hradce-kralove-ve-meste-na-soutoku-labe-s-orlici-7908313.
  22. ↑ karelcapek.cz/cs/aktuality/hradec-kralove-udelil-in-memoriam-cestne-obcanstvi-spisovateli-capkovi.
  23. ↑ prazsky.denik.cz/zpravy_region/kratce-desitka-si-pripomina-karla-capka-udeli-mu-i-cestne-obcanstvi-20200109.html.

Πηγές

Επεξεργασία
  • John Gassner (edt.): "A Treasury of the Theatre", Karel Capek: "R.U.R.", Volume Two, Simon and Schuster, New York, 1951.
  • International Modern Plays: Karel Capek "The Life of the Insects", Everyman's Library, J. M. Dent & Sons Ltd, London, 1952.
  • Αλλαρντάις Νίκολ: "Παγκόσμια Ιστορία του Θεάτρου", τόμ. Γ', σελ. 453 - 455, Εκδόσεις "ΠΝΟΗ", (χ.χρ.).
  • Δημήτρη Σφήκα (Πρόλογος - Μετάφραση): Κάρελ Τσάπεκ "Τα Ρομπότ (R. U. R. ), Αθήνα, 1984 (αδημοσίευτο).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
  •   Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Karel Čapek στο Wikimedia Commons


Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Κάρελ_Τσάπεκ&oldid=10062873"