Ιωάννης Χάλης

Ο Ιωάννης Χάλης προερχόταν από το Θέρισο της Κρήτης και ήταν από τους πρώτους στην Κρήτη που μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία. Ήταν επίσης φημισμένος στρατηγός, ο οποίος πρόσφερε τα μέγιστα στην Επανάσταση των Κρητών έναντια των Τούρκων. Σημαντική ήταν η συνεισφορά του στην μάχη της Μαλάξας τον Ιούλιο του 1822, εκεί επιτέθηκε εναντίον των πρώτων αποβατικών σωμάτων, πεζών και ιππέων και προκάλεσε σ' αυτούς σύγχυση και αργοπορία, ώστε να βρουν τον καιρό οι απομονωμένοι στο Ακρωτήρι να ενωθούν μαζί του. Ευφυές σχέδιο των Ελλήνων να πλήξουν από τη Μαλάξα στις 10 Ιουνίου 1822, νύχτα Σαββάτου, τον κατασκηνωμένο εχθρό με επικεφαλής τον Σήφακα και τον Ιωάννη Χάλη δεν έφερε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, επειδή οι στρατιώτες άργησαν να ξυπνήσουν και να κινηθούν στην προσδιορισμένη ώρα. Έτσι έχασαν την ευκαιρία να καταφέρουν ένα γερό χτύπημα στους Αιγυπτίους.

Ύστερα απο τις πολλές επιτυχίες του στον αγώνα της Επανάστασης των Κρητών, η προσωρινή Κυβέρνηση της Ελλάδας διόρισε τον Ι.Χάλη και τον συναγώνιστή του Χατζημιχάλη αρχηγούς των ενόπλων δυνάμεων της Κρήτης. Αυτό ακριβώς, αποτελεί απόδειξη της καθοριστικής συνεισφοράς τους στον αγώνα των Κρητών έναντια στους Τούρκους.

Αδέλφια του Ιωάννη Χάλη ηταν ο Στέφανος και ο Βασίλης Χάλης, αγωνιστές και αυτοι της Επανάστασης. Ο Στέφανος δε, που ήταν ο νεώτερος από τους αδελφούς Χάληδες ήταν και ο πλέον μορφωμένος. Είχε υπηρετήσει στο αγγλικό προξενείο και ειχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία.

Η προσφορά του στην Έπανασταση της Κρήτης

Στις 4 Ιουλίου 1821 οι Έλληνες κέρδισαν μεγάλη νίκη σε μάχη με τον Λατίφ Πασά που κατευθύνθηκε προς τους Λάκκους για να πνίξει την Επανάσταση στο Θέρισο. Στις 15 Ιούλιου η τουρκική εμπροσθοφυλακή συγκρούσθηκε με τους ενόπλους του Βασίλη Χάλη και Ανδρέα Φασούλη, τους οποίους ενίσχυσαν αποφασιστικά ο Ιώαννης Χάλης, ο Γ. Δασκαλάκης και μια ομάδα από 80 Λακκιώτες. Οι Έλληνες κατόρθωσαν να κερδίσουν μεγάλη νίκη και ο Λατίφ Πασάς μόλις που πρόλαβε τρέχοντας να κλεισθεί με τον στρατό του στο κάστρο των Χανίων.

Στις 25 Ιουλίου οι Τούρκοι πραγματοποίησαν νέα έξοδο από τα Χανία. Στα Μουστουνάρια συγκρούσθηκαν με τους Βασίλη Χάλη, Ανρέα Φασούλη, Ιωάννη Χάλη και Γ. Δασκαλάκη αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν και να γυρίσουν πάλι στα Χανιά.

Στις 19 Αυγούστου επιτέθηκαν εναντίον του στρατού του Σερίφ Πασά του Ηράκλειου και του Οσμάν Πασά του Ρεθύμνου, κοντά στις Αλίακες ο Γ. Δασκαλάκης, ο Παναγιώτου και οι Χάληδες (Ιωάννης, Βασίλειος, Στέφανος) και τους νίκησαν. Οι Τούρκοι έχασαν 200 άνδρες ενώ ανό τους Έλληνες σκοτώθηκαν λίγοι. Στη μάχη έπεσε πολεμώντας ηρωικά ο μικρότερος από τους αδελφούς Χάλη, ο Στέφανος.

Με την άφιξη στα τέλη Μαρτίου 1822 στην Κρήτη ο Γάλλος Φιλέλληνας Βαλέστ, έπεισε τους επαναστάτες να προσβάλλουν το φρούριο του Ρεθύμνου, ώστε με το ορμητήριο αυτό να διεξάγουν καλύτερα τις επιχειρήσεις στο νησί. Στην επιχείρηση αυτή έτρεξαν πολλοί οπλαρχηγοί ανό όλη την Κρήτη, ανάμεσα στους οποίους και ο Ι.Χάλης, ο Γ.Δεληγιαννάκης και ο Ν. Κωνσταντουδάκης, επικεφαλής Ρεθύμνιών, Αποκορωνιωτών και Κυδωνιατών, μαζί με τους οποίους στρατοπέδευσε και ο Βαλέστ. Στα τέλη Απριλίου ο Αφεντούλιεφ διέταξε τους Κρητικούς οπλαρχηγούς να εκστρατεύσουν εναντίον των αγριωτάτων Ταυροκητικών της περιοχής του Σελίνου. Παράλληλα με την επιχείρηση εναντίον του Σελίνου, ο Αφεντούλιεφ αποφάσισε να γίνει εισβολή ελληνικών δυνάμεων στον Κίσσαμο, ώστε να δημιουργηθεί αντιπερισπασμός. Οι οπλαρχηγοί Χάλης και Σήφακας όμως τον έπεισαν πως έπρεπε να προηγηθεί επίθεση εναντίον των Τούρκων της Κυδωνίας. Στις 25 Απριλίου 1822, ο Σήφακας, ο Ι. Χάλης, ο Μανουσοσήφης και ο Γρ. Δαμιανός, για να απαλλάξουν τον ελληνικό πληθυσμό της περιοχής από τις βιαιοπραγίες των Τούρκων, κατέλαβαν επίκαιρες θέσεις κοντά στα Χανιά και νλικησαν τους Τούρκους σε μάχη κοντά στο Τάρατσο.

Ο Χασάν Πασάς εξανάγκασε τον επίσκοπο Κυδωνίας Καλλίνικο να απευθύνει επίστολή στους Κρητικούς, όπου να τους καλεί σε παράδοση των όπλων και υποταγή. Στην απάντησή τους προς τον επίσκοπο, ο Ι. Χάλης και οι άλλοι οπλαρχηγοί εξέφρασαν την απορία τους για την προτροπή αυτή και διατράνωσαν την απόφασή τους "ν' απωθάνωμεν όλοι ομού ή να απαλλαχθώμεν από τιαύτη φρικτή τυραννία".

Οι Έλληνες οπλαρχηγοί, μόλις πληροφορήθηκαν την πρόθεση του Χασάν Πασά να εκστρατεύσει εναντίον τους, αποφάσισαν να αναλάβουν εκείνοι την πρωτοβουλία της επίθεσης. Στόχος τους ήταν η Μαλάξα, σημαντική θέση για τις πολεμικές επιχειρήσεις ιδίως προς την πλευρά των Χανίων και του Αποκορώνου.

Στις 20 Ιουλίου 1822, στο χωριό Φρε, ο Σήφακας, ο Ι. Χάλης, ο Α. Πρωτοπαπαδάκης και ο Α. Παναγιώτου κατέστρωσαν σχέδιο περικύκλωσης κατά τη διάρκεια της νύχτας των 800 Τούρκων του στρατοπέδου της Μαλάξας. Παρά τον αιφνιδιασμό τους οι Τούρκοι απέκρουσαν την πρώτη επίθεση. Ακολούθησε σφοδρή μάχη όπου άστοχες ενέργειες των Σήφακα και Ι. Χάλη έφεραν ως αποτέλεσμα το θάνατο πολλών Σφακιανών και του γενναίου αρχηγού τους, Α. Πρωτοπαπαδάκη. Οι Έλληνες τότε αποσύρθηκαν και οι Τούρκοι παρέμειναν κύριοι της Μαλάξας. Απροσδόκητα όμως, κατά τα τέλη Ιουλίου, οι Τούρκοι εγκατέλειψαν τη σημαντική αυτή θέση, που έσπευσε αμέσως να καταλάβει ο Σήφακας.

Στις 20 Νοεμβρίου 1827 οργανώθηκε εκστρατεία με ορμητήριο την Γραμβούσα με αρχήγο τον Ι. Χάλη, με στόχο απόβαση στον Αγ. Νικόλαο κοντά στην Σπιναλόγγα. Ο Χάλης και οι άλλοι οπλαρχηγοί ταχύτατα κατόρθωσαν να εξουδετερώσουν την αντίσταση των Τούρκων, και κατόπιν προχώρησαν και κατέλαβαν το χωριό Κριτσά.

Το Μάρτιο του 1827 ο Χατζημιχάλης αναχώρισε με το ιππικό του απο τη Γραμβούσα για τα Σφακιά, οπου οι κάτοικοι τον υποδέχθηκαν με μεγάλη ανακούφιση, εξαιτίας της στενής πολιορκίας του πασά της Κυδωνίας Μουσταφά. Σε λίγο έφτασε εκεί και ο Ι.Χάλης με Γραμβουσιανούς ενόπλους. Και οι δύο αρχηγοί βρέθηκαν ομως σύντομα σε αδυναμία να λύσουν το οξύτατο πρόβλημα της ελλείψεως τροφών, παρά τις συγκινητικές προσφορές Σφακιανών σε χρήματα. Έτσι οι Σφακιανοί έμειναν πάλι μόνοι στην αντιμετώπιιση του πολυάριθμου εχθρικού στρατού του Μουσταφά, παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις των δυό στρατηγών για βοήθεια απο την Κύβερνηση.

Ο Θάνατός του

Απ' ότι γνωρίζουμε, ο Ιωάννης Χάλης πέθανε το 1828 στην Ίμπρο σε ηλικία 38 χρόνων.

Παραπομπές

https://ardin-rixi.gr/archives/216696

http://iscreta.gr/2015/08/29-%CE%B1%CF%85%CE%B3%CE%BF%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85-1821-%CE%BF%CE%B9-%CF%84%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%BA%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CE%AF%CE%BD%CE%B5-%CF%84%CE%B1-%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%BA/

https://www.istorikathemata.com/2014/05/The-battle-of-Crete-1821-1824.html

https://mikisguide.gr/o-giannis-chalis-pro-propappous-tou-miki-theodoraki-oplarchigos-stin-epanastasi-tou-21-kanei-tin-archi/

Βιβλιογραφικές πηγές

• Βακαλόπουλος, Απόστολος. 1982, επιμ. Ιστορία του Νέου Ελληνισμού. Θεσσαλονίκη. σελ. 45-46. 
• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, "Η Ελληνική Επανάσταση και η ίδρυση του Ελληνικού κράτους (1821 - 1832, Τόμος ΙΒ')", Εκδοτική Αθηνών - 1975.