Θεοσοφία

Η Θεοσοφία ή θεοσοφισμός είναι σύστημα αποκρυφιστικών δοξασιών με έντονα συγκρητικό αλλά και συνεκτικό χαρακτήρα, το οποίο στηρίζεται στην πεποίθηση ότι ψήγματα της θεϊκής ή αιώνιας αλήθειας μπορούν να αναζητηθούν σε όλες τις θρησκείες της Ανθρωπότητας. Το σύστημα αυτό αναπτύχθηκε κυρίως μέσα από τα γραπτά της Ελένα Μπλαβάτσκυ (Helena Petrovna Blavatsky), η οποία αποτελεί και την ιδρύτρια της Θεοσοφικής Εταιρείας το 1875.

Οι οπαδοί της θεοσοφίας υποστηρίζουν ότι η θεοσοφία είναι το «το σώμα της αλήθειας» που αποτελεί τη βάση όλων των θρησκειών. Η θεοσοφία, ισχυρίζονται, ότι αντιπροσωπεύει μια σύγχρονη έκφραση του Σανατάνα Ντάρμα, της «Αιώνιας Αλήθειας», σαν κατάλληλης θρησκείας.

Τα πέντε εμφανή σύμβολα στη σφραγίδα της Θεοσοφικής Εταιρείας είναι το Αστέρι του Δαυίδ, το Ανκ (☥), η Σβάστικα, ο Ουροβόρος, και πάνω από τη σφραγίδα είναι το Ωμ. Γύρω από τη σφραγίδα είναι γραμμένα τα λόγια: Δεν υπάρχει υψηλότερη θρησκεία από την Αλήθεια.

Οι τρεις σκοποί

Υπάρχουν τρεις σκοποί στους οποίους οφείλει κάποιος να συναινεί για να προσχωρήσει στη Θεοσοφική Εταιρεία. Αυτοί είναι:

• Να σχηματιστεί ένας πυρήνας της Παγκόσμιας Αδελφότητας της Ανθρωπότητας χωρίς διάκριση φυλής, δόγματος, φύλου, κοινωνικής τάξης, ή χρώματος.
• Να ενθαρρυνθεί η συγκριτική μελέτη της θρησκείας, της φιλοσοφίας και της επιστήμης.
• Να διερευνηθούν οι ανεξήγητοι νόμοι της φύσης και οι λανθάνουσες στην ανθρωπότητα δυνάμεις.

Βασικές ιδέες της Θεοσοφίας

Η συνείδηση είναι οικουμενική και προσωπική

Σύμφωνα με τη θεοσοφία, η φύση δεν λειτουργεί τυχαία. Κάθε γεγονός, παρελθοντικό ή παροντικό, συμβαίνει εξ' αιτίας νόμων που είναι μέρος του Κοσμικού Προτύπου. Οι Θεοσοφιστές υποστηρίζουν ότι τα πάντα, ζωντανά ή μη, εγκυμονούν τη Συνείδηση. Αυτό το Πρότυπο έχει ονομαστεί με διάφορους τρόπους όπως Θεός, Νόμος, Παράδεισος, ο Μέγας Αρχιτέκτων, Εξέλιξη, και Λόγος.

Ο άνθρωπος είναι αθάνατος

Οι θεοσοφιστές πιστεύουν ότι όλα τα ανθρώπινα όντα στην κατάσταση του «Ανώτερου Εαυτού» είναι αθάνατα, αλλά οι προσωπικότητές τους δεν έχουν επίγνωση του δεσμού τους με τη θεϊκή τους φύση και θα φθείρονται αν δεν αγωνιστούν για να επιτύχουν την ένωση των δύο.

Μετενσάρκωση

Όπως ο βουδισμός (από τον οποίο προέρχονται πολλές από τις θεοσοφικές έννοιες), έτσι και η Θεοσοφία διδάσκει ότι τα όντα έχουν φτάσει στην ανθρώπινη κατάσταση μέσω πολλών μετενσαρκώσεων, περνώντας μέσα από το ορυκτό, το φυτικό και το ζωικό επίπεδο από τη αρχή της γέννησης της ζωής πάνω στη γη μέχρι σήμερα. Παρόλα αυτά, η θεοσοφία διαφέρει από την πίστη της παλινδρόμησης. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να μετενσαρκωθούν ξανά σε ζώα ή φυτά εκτός από σπάνιες περιπτώσεις «χαμένων ψυχών». Αντίθετα, οι άνθρωποι θεωρούνται μόνο σαν επιτομή της φυσικής ζωής στη γη και όχι σαν τελικό στάδιο της εξέλιξης, που συνεχίζει στα τρία περαιτέρω στάδια των Ντιάνι Τσόχαν ή βουδικών όντων.

Κάρμα

Η θεοσοφία έχει παρόμοιες απόψεις με τον ινδουισμό, όσον αφορά το Κάρμα, το Ντάρμα και την Κοσμογονία. Διδάσκει ότι το καλό και το κακό είναι αποτέλεσμα της διάκρισης πνεύματος-ύλης. Υπάρχει μια ανάμειξη του πνεύματος μέσα στην ύλη που ακολουθείται από την εξέλιξη της ύλης πίσω προς το πνεύμα.

Παγκόσμια Αδελφότητα

Η θεοσοφία διδάσκει ότι κάθε τι σε οποιοδήποτε είδος και αν ανήκει, προέρχεται από μια θεϊκή πηγή. Όλα τα πράγματα είναι στην πραγματικότητα «μονάδες». Όλες οι μονάδες δυνητικά έχουν τις ίδιες αρχές και οι μορφές τους και η φύση τους είναι μια έκφραση του παροντικού συνειδησιακού τους επιπέδου.

Εξέλιξη

Η θεοσοφία διδάσκει ότι «αρετές», μεταξύ άλλων η θρησκεία, η φιλοσοφία, η επιστήμη, οι τέχνες, το εμπόριο, η βιομηχανία και η φιλανθρωπία, οδηγούν τους ανθρώπους ακόμη πιο κοντά στο «θείο».

Οι θεοσοφιστές επίσης πιστεύουν ότι ο ανθρώπινος πολιτισμός αναπτύσσεται στη διάρκεια ενός κύκλου επτά εποχών ενσάρκωσης και πνευματικής εξέλιξης. Έτσι, την πρώτη περίοδο οι άνθρωποι ήταν πνευματικά πένητες. Στην δεύτερη περίοδο, είναι γνωστοί ως Υπερβόρειοι, στην τρίτη σαν Λεμούριοι, και στην τέταρτη σαν Άτλαντες. Καθώς η Ατλαντίδα ήταν το ναδίρ αυτού του κύκλου, η παρούσα πέμπτη εποχή είναι μια περίοδος αναγέννησης της ψυχικής κληρονομιάς της Ανθρωπότητας.

Πολιτική θεοσοφία

Ο όρος «πολιτική θεοσοφία» (“political theosophy”) έχει εισαχθεί στη διεθνή έρευνα από τον Έλληνα Καθηγητή Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ με γνωστικό αντικείμενο "Φιλοσοφία των Μέσων Χρόνων και της Αναγέννησης στη Δύση" Γεώργιο Στείρη στο βιβλίο του Ευτοπία, Πολιτική Θεοσοφία στην Πρώιμη Νεωτερικότητα (Αθήνα: Καρδαμίτσα, 2021).

Ο όρος διαχωρίζεται από τον όρο «πολιτική θεολογία», καθώς υποστηρίζεται ότι ο νεότερος πολιτικός στοχασμός δεν έχει μόνο θεολογική, αλλά και θεοσοφική συνιστώσα, καθώς ο αποκρυφισμός και ο μυστικισμός συνιστούν πυλώνες του ουτοπικού στοχασμού στη νεωτερικότητα.

Η «πολιτική θεολογία»[1] είναι όρος που εισήχθη από τον Γερμανό φιλόσοφο Καρλ Σμιτ, στην πραγματεία του «Politische Theologie (Πολιτική Θεολογία) το 1922. Η θέση του Σμιτ είναι πως βασικές έννοιες της πολιτικής είναι στην ουσία εκκοσμικευμένες θεολογικές αλήθειες. Είναι γνωστό και αποδεκτό στην έρευνα ότι το κράτος, προνεωτερικό και νεωτερικό, χρησιμοποιούσε τη θεολογία για πολιτικές σκοπιμότητες.

Ο Στείρης υποστηρίζει πως παρότι αποτελεί κοινό τόπο στη σύγχρονη βιβλιογραφία ότι πολλές από τις έννοιες της νεότερης πολιτικής συνιστούν στην πραγματικότητα εκκοσμικευμένες θεολογικές έννοιες, στην ευτοπική γραμματεία της ίδιας περιόδου εμφανίζεται κυρίαρχα μια πολιτική θεοσοφία, καθώς πέρα από την κλασική και χριστιανική μεσαιωνική παράδοση, ο πολιτικός στοχασμός θεμελιώνεται εξίσου στον αποκρυφισμό, τον εσωτερισμό και το μυστικισμό. Στο βιβλίο του περιγράφει το πώς απόκρυφα κείμενα και τέχνες (αλχημεία, μαγεία, αστρολογία κ.ά.) καθορίζουν την πολιτική, τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη, ιδίως στον 16ο και 17ο αιώνα. Ο Στείρης θεωρεί ότι δεν θα ήταν άστοχο να χαρακτηρίζαμε τις ευτοπίες της πρώιμης νεωτερικότητας ως κείμενα πολιτικής θεοσοφίας, καθώς κομβικές τους έννοιες, πρακτικές και στοχεύσεις αντλούνται από την πίστη σε μια απόκρυφη γνώση που είναι προσιτή σε κύκλους μυημένων, το μυστικισμό και τις scientiae occultae.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Theosophy στο Wikimedia Commons