Ζήλια

Η ζήλια μπορεί να χαρακτηριστεί ως και συναίσθημα που εμφανίζεται όταν ένα άτομο υστερεί απέναντι σε κάποιο άλλο, από πλευράς πλούτου, ικανοτήτων, ή ταλέντου, ή επιθυμεί διακαώς κάτι που κάποιος άλλος έχει στην κατοχή του. Σε αυτήν την περίπτωση η ζήλια εκδηλώνεται ως η επιμονή του ανθρώπου να αποκτήσει κάτι που έχει ο συνάνθρωπός του, ή, αν δε μπορεί να το αποκτήσει ο ίδιος, εύχεται (και συνήθως προσπαθεί να καταφέρει) να μην το έχει ούτε ο συνάνθρωπός του. Άλλοτε προσπαθεί να αποδείξει σαν απαξία την αξία του άλλου ατόμου σε κάποιον τομέα, ώστε να νιώσει επαρκής. Το συναίσθημα αυτό αρκετά συχνά αγγίζει τα όρια της εμμονής. Παρά το γεγονός ότι σε αυτούς που ζηλεύουν, η ένταση και ο θυμός είναι στο επίκεντρο, η ζήλια, συνήθως, πηγαζει από αίσθημα αδυναμίας και όχι ισχύος. Καταστάσεις, οι οποίες προκαλούν ζήλια είναι πιθανό να οδηγήσουν και σε φθόνο. Ο φθόνος χαρακτηρίζεται από συναισθήματα κατωτερότητας, λαχτάρας, δυσαρέσκειας και αποδοκιμασίας του συναισθήματος. Η ζήλια χαρακτηρίζεται από φόβο απώλειας, δυσπιστία, άγχος και θυμό. Η ζήλια μπορεί να δημιουργήσει ασφυκτικές συνθήκες συννεφιασμένης συνύπαρξης στους εργασιακούς και οικογενειακούς χώρους και δεν είναι πάντοτε εύκολο να αντιμετωπιστεί.

Ζηλιάρικα σύννεφα

Η λέξη προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ουσιαστικό ζῆλος (ζήλια).

Η ζήλια από φιλοσοφική άποψη

Ο Μπέρτραντ Ράσελ απεφάνθη ότι η ζήλια είναι μία από τις κυριότερες αιτίες της δυστυχίας. Είναι μια συνήθης και πλέον ατυχής πλευρά της ανθρώπινης φύσης, διότι δεν είναι μόνο αυτός που ζηλεύει δυστυχισμένος, αλλά επιθυμεί να προκαλέσει δυστυχία και στους γύρω του. Παρόλο που η Ζήλια ως συναίσθημα είναι γενικά αρνητικό, ο Ράσελ πίστευε ότι η ζήλια ήταν η κινητήριος δύναμη που έσπρωξε τους ανθρώπους προς την Δημοκρατία, και πρέπει να ενταθεί, προκειμένου να επιτευχθεί ένα καλύτερο πολιτικό σύστημα.

Ο Πλάτωνας αναφέρει για τη ζήλιαː «Πρώτον μεν ζήλος, από ζήλου δε φθόνος» Ο Αριστοτέλης στη "Ρητορική" όρισε την ζήλια (φθόνο) ως τον πόνο που προκαλεί η τύχη των άλλων, ενώ ο Καντ όρισε τη ζήλια ως "μία απροθυμία να δει κάποιος την δική του ευημερία, επισκιάζοντας την από την ευημερία κάποιου άλλου, επειδή το πρότυπο που χρησιμοποιεί δεν έχει εγγενή σχέση με την δική του ευημερία, παρά μόνο στο πλαίσιο σύγκρισης της δικής του ευημερίας με των άλλων".Ο Πλάτωνας έλεγε:"Φθόνος λύπη ἐπί φίλων ἀγαθοῖς ἤ οὖσι γεγεννημένοις" .Ο Αριστοτέλης αποφαίνεται ότι "Φθόνος ἐστι λύπη τίς ἐπι εὐπραγία φαινομένη τῶν εἰρημένων ἀγαθῶν περί τούς ὁμοίους "

Φθόνος και συνέπειες

Ο Μέγας Βασίλειος αναφέρει: "Τίποτα ολεθριότερο από το πάθος του φθόνου δεν αναπτύσσεται στις ψυχές των ανθρώπων...... όπως η σκουριά τρώει το σίδερο έτσι και ο φθόνος κατατρώει την ψυχή που τον έχει " Ο Ιωάννης Χρυσόστομος τονίζει ː «Δεινόν η ζηλοτυπία κακόν· και γαρ εις αφροσύνην εκπίπτει». Ο φθόνος είναι σοβαρό αμάρτημα στη χριστιανική εκκλησία. Το βιβλίο της Εξόδου (20:17) αναφέρει: «Δεν θα εποφθαλμιάς το σπίτι του γείτονά σου, δε θα επιθυμείς την γυναίκα του γείτονα σου, αρσενικό η θηλυκό σκλάβο, ή βόδι, ή γαϊδούρι, ή κάτι που ανήκει στο γείτονά σου". Σε μεγάλη κρίση ζήλιας, ο άνθρωπος βιώνει πολλά σωματικά συμπτώματα,νιώθει ένταση, σπασμό των μυών, τρεμούλιασμα και ζαλάδα στο κεφάλι. Αυτά τα συμπτώματα διαρκούν ώρες και σταδιακά εξασθενούν.

Ζήλια στα παιδιά

Η ψυχολογία αναφέρεται συχνά στον εγωκεντρισμό της παιδικής προσχολικής ηλικίας. Τα παιδιά δηλαδή έχουν στο επίκεντρο της σκέψης τους τον εαυτό τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι εγωιστές ή μη κοινωνικά όντα.Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα παιδιά αυτής της ηλικίας αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν οτιδήποτε ξεφεύγει από τη σφαίρα των άμεσων εμπειριών ή αντιλήψεων τους.

Η ζήλια στα νήπια είναι υγιής και φυσιολογική και απορρέει από το γεγονός ότι τα παιδιά αγαπούν. Το συναίσθημα αυτό που μας δημιουργεί τόσα προβλήματα αντιπροσωπεύει μια κατάκτηση στην ανάπτυξη του παιδιού, που καταδεικνύει την ικανότητα του να αγαπήσει. Ένα νήπιο, δεν είναι ικανό να κατανοήσει ή να αιτιολογήσει τις συμπεριφορές των ενηλίκων. Το μόνο που διαθέτει είναι το ένστικτό του, το οποίο εκείνη τη στιγμή του λέει πως εμείς αρνούμαστε την προσοχή που θα θάλαμε να του αφιερώσουμε. Η δική του, λοιπόν, συμπεριφορά εξαρτάται αποκλειστικά από τη δική μας. Επίσης αυτό που δεν θα πρέπει να ξεχνάμε είναι πως κάθε παιδί έχει τη δική του προσωπικότητα, είναι μοναδικό και το τελευταίο πράγμα που θέλει είναι να συγκρίνεται με άλλους. Τα παιδιά, όπως άλλωστε και οι ενήλικοι, χρειάζονται χρόνο για να γνωριστούν. Όταν με τον καιρό αρχίζει να παίζει με το αδελφάκι της και να το γνωρίζει καλύτερα, θα το αποδεχτεί και ευκολότερα.

Ζήλια στη συζυγική σχέση

Οι άνθρωποι δεν εκφράζουν τη ζήλια μέσω ενός μόνο συναισθήματος ή μιας μόνο συμπεριφοράς. Αντίθετα, εκφράζουν τη ζήλια μέσω ποικίλων συναισθημάτων και συμπεριφορών, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη διαμόρφωση ενός επιστημονικού ορισμού της ζήλειας. Αντ' αυτού, οι επιστήμονες την ορίζουν με τα δικά τους λόγια, όπως φαίνεται από τα ακόλουθα παραδείγματα:

"Η ρομαντική ζήλια ορίζεται εδώ ως ένα σύμπλεγμα σκέψεων, συναισθημάτων και ενεργειών που ακολουθούν απειλές για την αυτοεκτίμηση και/ή απειλές για την ύπαρξη ή την ποιότητα της σχέσης, όταν οι απειλές αυτές δημιουργούνται από την αντίληψη πιθανής έλξης μεταξύ του συντρόφου και ενός (ίσως φανταστικού) αντιπάλου".

"Η ζήλια, λοιπόν, είναι οποιαδήποτε αποστροφική αντίδραση που εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της εξωσυζυγικής σχέσης ενός συντρόφου που θεωρείται πιθανό να συμβεί".

"Η ζήλια εννοιολογείται ως μια γνωστική, συναισθηματική και συμπεριφορική αντίδραση σε μια απειλή σχέσης. Στην περίπτωση της σεξουαλικής ζήλιας, η απειλή αυτή προέρχεται από τη γνώση ή την υποψία ότι ο σύντροφος του ατόμου είχε (ή επιθυμεί να έχει) σεξουαλική δραστηριότητα με ένα τρίτο πρόσωπο. Στην περίπτωση της συναισθηματικής ζήλιας, το άτομο αισθάνεται ότι απειλείται από τη συναισθηματική εμπλοκή του συντρόφου του με ή/και την αγάπη του για ένα τρίτο πρόσωπο"

Ζήλια στα ζώα

Μελέτη ερευνητών του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο αναπαρήγαγε μελέτες ζήλειας που έγιναν σε ανθρώπους σε σκύλους. Ανέφεραν, σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε στο PLOS ONE το 2014, ότι ένας σημαντικός αριθμός σκύλων παρουσίαζε συμπεριφορές ζήλιας όταν οι ανθρώπινοι σύντροφοί τους έδιναν προσοχή σε παιχνίδια που έμοιαζαν με σκυλιά, σε σύγκριση με όταν οι ανθρώπινοι σύντροφοί τους έδιναν προσοχή σε μη κοινωνικά αντικείμενα.