Εφαρμοσμένο θέατρο

Το εφαρμοσμένο θέατρο είναι γενικός όρος που καλύπτει μη παραδοσιακές εφαρμογές της θεατρικής τέχνης. Είναι τέχνη αλλά και δημιουργική πρακτική που εφαρμόζει τις αρχές του δράματος και της υποκριτικής σε χώρους πέραν των συμβατικών πλατώ και για σκοπούς ευρύτερους της καθιερωμένης ψυχαγωγίας του θεάτρου. Έχει ως στόχο την κοινωνική αλλαγή, την πολυπολιτισμικότητα, την κοινωνική ευημερία, θέματα δικαιοσύνης, εκπαίδευσης αλλά και θέματα συγγραφής και δημιουργικού. Πρόκειται για μία τέχνη που υποστηρίζεται από επίσημα σχολεία στο εξωτερικό, συχνά όμως τίθενται έννοιες όπως διαδραστικότητα, αυτοσχεδιασμός, ομάδα αλλά και οπτικοακουστικά μέσα ώστε να γίνουν αντιληπτά η δημιουργική έκφραση αλλά και οι στόχοι των ατόμων που συμμετέχουν. Αφορά όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, συμπληρώνεται και προεκτείνεται από το θεατρικό παιχνίδι, έχει στενή συνάφεια με τις κοινωνικές επιστήμες και πληθώρα εφαρμογών συμπεριλαμβανομένων θεμάτων που αφορούν περιθωριοποίηση, το θέατρο του καταπιεσμένου, ρατσισμό και προκατάληψη, ενήλικη ταυτότητα αλλά και θέματα αναδημιουργίας.

Οι θεατρικές μάσκες

Μορφές

Ανάπτυξη και αυτοσχεδιασμός

Σκηνή από αυτοσχεδιαστικό θέατρο

Το αυτοσχεδιαστικό θέατρο εμφανίζεται σε διάφορες μορφές αλλά και ερμηνευτικά πρότυπα. Εξετάζοντας τους διάφορους τρόπους με τους οποίους αυτό υλοποιείται, γίνεται λόγος π.χ. για βιβλιοδράμα, δράμα με ηλικιωμένους, σχεδιασμό τελετουργιών, τελετών αλλά και εορταστικών εκδηλώσεων, θέματα νεολαίας, παρουσία στην κοινότητα, δημιουργικό δράμα και παιχνίδια ρόλων στην εκπαίδευση, θέατρο σε συσχετισμό με την εκπαίδευση, εφαρμογές σε επιχειρήσεις και μουσεία, εφαρμογές στην ψυχοθεραπεία και δραματοθεραπεία, αλλά και θέατρο για ανάπτυξη και αυτοσχεδιαστική ενόραση. Παράλληλα εξετάζονται θέματα όπως εφαρμογές του δράματος σε γονεϊκές ικανότητες, το θέατρο του καταπιεσμένου, θέατρο για υπεράσπιση, θέματα υποστήριξης γυναικών, θέματα αυτοαποκαλυπτικότητας, εφαρμογές στην ψυχαγωγία και στην επέκταση της ζωής, αλλά και εφαρμογές στα σπορ, στον ανταγωνιστικό αυτοσχεδιασμό αλλά και στο διαδραστικό μυστήριο.

Στο βιβλιόδραμα τα άτομα που συμμετέχουν εξετάζουν ιστορίες της Βίβλου ή πολλά άλλα γνωστά γραπτά έργα από ποικίλους πολιτισμούς ή ακόμα και Ελληνικούς μύθους, κοσμικές ιστορίες και παραμύθια, για να αποκτήσουν ψυχολογική και πολιτιστική ενόραση. Μπορούν ακόμα να εξερευνήσουν δημοφιλείς ιστορίες από τις ταινίες της Ντίσνεϋ όπως για παράδειγμα "Η μικρή γοργόνα" ή "Η Σταχτοπούτα". Το βιβλιόδραμα ξεκίνησε να ενδιαφέρει τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό από τα μέσα της δεκαετίας του 70 και από τα μέσα της δεκαετίας του 90 έχει αποκτήσει ενδιαφέρον και για την Αμερική. Η ιχνηλάτηση και αναζήτηση των στοιχείων του βιβλιοδράματος όπως επίσης και της σφαίρας σχετικότητας μίας ιστορίας μπορεί να προσδιορίζει άλλους χαρακτήρες οι οποίοι στην ουσία δεν είναι παρόν στο έργο.

Από την άλλη πλευρά οι άνθρωποι πρέπει να γίνουν ορατοί, ακουστοί, γνωστοί. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να γίνει αυτό στον 21ο αιώνα, στην πραγματικότητα όμως οι άνθρωποι του εφαρμοσμένου και αυτοσχεδιαστικού θεάτρου σύμφωνα με την Janet Coleman στο έργο Πυξίδα ήταν άνθρωποι που μέχρι πρότινος διάβαζαν παρά ζούσαν. Πρόκειται για άτομα θεωρητικά και ίσως ακαδημαϊκά που απλά προσπαθούσαν να διαβάσουν και να αναλύσουν σπουδαίους συγγραφείς και σκεπτικιστές παρά το ότι είχαν την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν και να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους σε κάτι χειροπιαστό, να κάνουν κάτι με άλλα λόγια. Συχνά η δική τους πραγματικότητα ήταν και αυτοαποκλειόμενη. Έτσι προέκυψε το έργο Compass (Πυξίδα) το οποίο σε καμία περίπτωση δεν είναι μισό και γυμνό, πάρα ταύτα φέρνει επανάσταση στον τρόπο που γίνεται αντιληπτή η κωμωδία στην Αμερική. Ένα 'θέατρο εμπροσθοφυλακής' δεν προκύπτει από το θεατρικό τμήμα ενός Αμερικάνικου πανεπιστημίου. Στην πραγματικότητα η έλλειψη επίσημης εμπλοκής ήταν ένας από τους παράγοντες κλειδί για την επιτυχία του έργου Πυξίδα.

Διαδραστικό θέατρο

Θέατρο Φόρουμ

Το "Θέατρο Φόρουμ" αναπτύχθηκε από τον καινοτόμο και με επιρροή επαγγελματία Augusto Boal ως μέρος αυτού που αποκαλεί "Θέατρο του καταπιεσμένου". Ο Boal δημιούργησε το "Θέατρο Φόρουμ" ως ένα φόρουμ το οποίο διδάσκει στους ανθρώπους πως να αλλάξουν τον κόσμο τους. Κατά τη διάρκεια πρότερης εφαρμογής στην καριέρα του, ο Boal θα εφάρμοζε την ταυτόχρονη δραματουργία. Σε αυτή τη διαδικασία οι ηθοποιοί ή το κοινό μπορούν να σταματήσουν μία παράσταση, συχνά μία μικρή σκηνή στην οποία ο χαρακτήρας καταπιέζεται με κάποιο τρόπο. Το κοινό προτείνει διαφορετικές δράσεις για τους ηθοποιούς ώστε να επιτελεστούν στη σκηνή, σε μία προσπάθεια να αλλάξουν το αποτέλεσμα του τι βλέπουν. Αυτή ήταν μία προσπάθεια να σταματήσουν την παραδοσιακή διχοτόμηση του ηθοποιού και να φέρουν το κοινό στην παράσταση, ώστε να έχουν μία εισροή στη δραματική δράση την οποία παρακολουθούν. Τελικά αυτή η ταυτόχρονη δραματουργία έγινε "Θέατρο Φόρουμ" όταν στο κοινό ζητήθηκε να μην προτείνουν απλά διαφορετικές δράσεις, αλλά να ανέβουν στη σκηνή και να ερμηνεύσουν τις δικές τους παρεμβάσεις.

Θέατρο κοινότητας

Το "Θέατρο κοινότητας" αναφέρεται στη θεατρική ερμηνεία που υλοποιείται αναφορικά με συγκεκριμένες κοινότητες - η χρήση του συμπεριλαμβάνει θέατρο από, με και για την κοινότητα. Μπορεί να αναφέρεται σε θέατρο που είναι φτιαγμένο εξ ολοκλήρου από την κοινότητα χωρίς εξωτερική βοήθεια ή σε μία συνεργασία ανάμεσα σε μέλη της κοινότητας και επαγγελματίες καλλιτέχνες θεάτρου, ή σε ερμηνεία φτιαγμένη αποκλειστικά από επαγγελματίες και η οποία απευθύνεται σε μία συγκεκριμένη κοινότητα. Το "Θέατρο κοινότητας" συνεισφέρει στο κοινωνικό κεφάλαιο μίας κοινότητας στο βαθμό που αναπτύσσει τις δεξιότητες, το πνεύμα της κοινότητας και τις καλλιτεχνικές ευαισθησίες εκείνων που συμμετέχουν είτε ως παραγωγοί είτε ως κοινό. Χρησιμοποιείται σαν εργαλείο για κοινωνική ανάπτυξη, προωθώντας ιδέες όπως ισότητα φύλων, ανθρώπινα δικαιώματα, περιβάλλον και δημοκρατία. Οι περισσότερες από τις πρακτικές του θεάτρου κοινότητας έχουν αναπτυχθεί βασισμένες στην προσέγγιση της φιλοσοφίας του θεωρητικού της εκπαίδευσης Paulo Freire της παιδαγωγικής κριτικής στο θέατρο και των τεχνικών εφαρμογής που χτίστηκαν από τον Augusto Boal γνωστών ως "Θέατρο του καταπιεσμένου".

Αόρατο θέατρο

Το "Αόρατο θέατρο" είναι μία μορφή θεατρικής ερμηνείας που έχει θεσπιστεί σε ένα χώρο όπου οι άνθρωποι θα περιμέναν φυσιολογικά να δουν ένα τέτοιο (για παράδειγμα στο δρόμο ή σε ένα εμπορικό κέντρο) και συχνά με τους ερμηνευτές να προσπαθούν να μεταμφιέσουν το γεγονός ότι είναι ερμηνεία από εκείνους που παρακολουθούν και οι οποίοι μπορεί να διαλέξουν να συμμετέχουν σε αυτό, οδηγώντας τους θεατές να το δουν σαν ένα πραγματικό εκτός σκηνής γεγονός. Ο Βραζιλιάνος επαγγελματίας θεάτρου Augusto Boal και ο Παναγιώτης Ασημακόπουλος ανάπτυξαν τη φόρμα κατά τη διάρκεια παραμονής του στην Αργεντινή τη δεκαετία του 60, ως μέρος του "Θεάτρου του καταπιεσμένου" το οποίο εστίασε στην καταπίεση και σε κοινωνικά θέματα.

Θέατρο των πρώτων χρόνων

Πρόκειται για έναν όρο που αναφέρεται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας (ηλικίας πέντε έως έξι ετών) όπως επίσης θεωρείται υποκατηγορία του θεάτρου για νεανικό κοινό. Έχει οριστεί ως επαγγελματικό θέατρο οριζόμενο από ενήλικες που ερμηνεύουν για κοινό μωρών μερικών μηνών έως νηπίων προσεγγιστικά ενάμισι έως δύο ετών συνοδευόμενα από γονείς ή από ενήλικη συντροφιά. Σχεδόν όλα τα βασικά ρεύματα φορμών θεατρικής τέχνης μπορούν να προσαρμοστούν στο θέατρο των πρώτων χρόνων, συμπεριλαμβανομένου θεάτρου, χορού, όπερας, μουσικού θεάτρου, κλασσικής μουσικής, έργων τέχνης αλλά και κουκλοθέατρο. Στις θεατρικές παραγωγές οι φόρμες ποικίλουν. Παραμύθια, βιβλία με εικόνες αλλά και παραδοσιακή παιδική λογοτεχνία, έχουν όλα προσφέρει έμπνευση για αφηγηματικές παραγωγές όπως επίσης και για εμπορικά τηλεοπτικά και κινηματογραφικά franchise.

Εφαρμογές

Τομείς εφαρμογής

Κοινότητα

Εφαρμογές όπως θέατρο για ανάπτυξη, η τέχνη στην εκπαίδευση, το θέατρο του καταπιεσμένου, πολιτικές και κοινωνικές εφαρμογές, δικαιοσύνη και αποκατάσταση, ανθρώπινα δικαιώματα, σπουδές φύλου και ισότητας φύλων, εκφοβισμός στα σχολεία αλλά και εφαρμογές στον πολιτισμό και στο σχεδιασμό και την εφαρμογή πρακτικών για δημιουργία ποικιλόμορφου περιεχομένου, αποτελούν χαρακτηριστικές επιλογές πεδίων στις οποίες το εφαρμοσμένο θέατρο έχει εφαρμογή. Ανάμεσα σε αυτά τα πεδία απαντώνται οι φυλακές, καθώς το εφαρμοσμένο θέατρο χρησιμοποιείται ως εκπαιδευτικό-κοινωνικό πρόγραμμα για φυλακισμένους.

Συγκεκριμένα προγράμματα έχουν υπάρξει μέσα από μακρόχρονες συνεργασίες σε θέματα αποκατάστασης των ανθρώπων στις φυλακές μέσω των τεχνών. Υπήρξε πρόγραμμα στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης το οποίο κορυφώθηκε μέσα από υλοποιούμενη παράσταση για τον εναπομείναντα πληθυσμό των φυλακών, συγκεκριμένα για τις αντιθέσεις των γυναικών που ζουν εκεί, αναπτύσσοντας θέματα όπως σώμα, ομορφιά, μητρότητα, αυτοδιατήρηση, σεξουαλικότητα, φύλο.

Στην έννοια των ανθρωπίνων αναγκών το εφαρμοσμένο θέατρο συμβάλλει με όρους περίπλοκων κοινωνικών και προσωπικών προβλημάτων αλλά και με όρους δραματοθεραπείας. Εφαρμόζει τη θεατρική μεθοδολογία για να βοηθήσει τους ανθρώπους να βρούν λύση στα προβλήματά τους. Απευθύνεται σε προσωπικές, ψυχολογικές αλλά και πνευματικές ανάγκες. Πιο συγκεκριμένα η διαχείριση αυτών των αναγκών στηρίζεται σε χρήση μεθόδων όπως η δραματοθεραπεία, ώστε οι άνθρωποι να μπορέσουν να ζήσουν με υγεία, «νόες υγιείς εν σώμασι υγιή». Παράλληλα το εφαρμοσμένο θέατρο δεν εφαρμόζει το θέατρο ως θεραπεία, αν πρωτίστως δεν εκμεταλλεύεται καλλιτέχνες που είναι ειδικά εκπαιδευμένοι στις πρακτικές της δραματοθεραπείας. Έτσι δημιουργείται ένα πρίσμα για την ικανοποίηση ποικιλόμορφων αναγκών αλλά και την επίλυση σύνθετων προβλημάτων.

Εκπαίδευση

Στο χώρο της εκπαίδευσης το εφαρμοσμένο θέατρο βρίσκει γόνιμο έδαφος στο βαθμό που η θεατρική τέχνη μπορεί να συσχετιστεί δόκιμα με την εκπαίδευση. Αποτελεί συμπληρωματική πρακτική του ευρύτερου εκπαιδευτικού θεάτρου, το πρόγραμμα του οποίου στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης έχει βραβευτεί. Παράλληλα με το εφαρμοσμένο θέατρο το εκπαιδευτικό θέατρο υλοποιεί καλλιτεχνικές πράξεις σε συμβατικά και μη συμβατικά ερμηνευτικά πλατώ, εφαρμόζει τις μεθόδους του σε εκπαιδευτικούς αλλά και νέους πόλους έλξης, βρίσκει εξ ορισμού εφαρμογή στη θεατρική τέχνη αλλά και την παιδαγωγική και προσελκύει ένα πολυπολιτισμικό αλλά και διαφοροποιημένο από άποψης γνώσεων, φύλου, εθνικότητας αλλά και πολιτισμικής ταυτότητας, δυναμικό, με στόχο την κοινωνική δικαιοσύνη. Επιπρόσθετα το εφαρμοσμένο θέατρο συνδέεται εκπαιδευτικά με το δράμα στην κοινότητα, τη δραματική εκπαίδευση αλλά και το δράμα στο σύστημα εγκληματικής δικαιοσύνης ως εφαρμογές μέσα από τις οποίες υλοποιείται. Με αυτές τις εφαρμογές μελετώνται επαγγελματικές δουλειές σε σχέση με δίκτυα πελατών ή υπάρχει συνεργασία με εκείνους των οποίων οι ζωές επηρεάζονται και διαμορφώνονται από την εγκληματική δικαιοσύνη.

Αφήγηση, ψηφιακός κόσμος

Στιγμές από θεατρικό παιχνίδι

Ένας συγγραφέας παραμυθιών και ιδιαίτερα βιβλίων παιδικής λογοτεχνίας μπορεί να χρησιμοποιήσει θεατρικό παιχνίδι αν έχει να παρουσιάσει το βιβλίο του π.χ. στα παιδιά της δευτέρας δημοτικού, τα οποία οργανώνει σε ομάδα, παρουσιάζει στην τάξη εικόνες και αντικείμενα βγαλμένα από το βιβλίο, βάζει τα παιδιά να συμμετέχουν σε δραστηριότητες όπως παιχνίδια και ζωγραφιές και γενικά επιδίδεται σε ποικιλία αυτοσχεδιαστικών δραστηριοτήτων με τη συμφωνία των δασκάλων των παιδιών, ώστε να μεταδώσει το μήνυμά του. Βάζει τα παιδιά να εκφραστούν και να παίξουν, αλλά και μεταφέρει πολύτιμες εμπειρίες μέσα από τις αφηγήσεις των ηρώων του βιβλίου. Το θεατρικό παιχνίδι έχει ως απαρχή την πρωτοβάθμια εκπαίδευση και εκτείνεται σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Δίνει τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να προβούν σε μία θέαση και δράση του κόσμου, υποκειμενικού και αντικειμενικού, γνωρίζοντας σε βάθος και με διαφορετικό τρόπο το θεατρικό φαινόμενο.

Αντιλαμβάνοντας την ψηφιακή αφήγηση ιστοριών ως μία πράξη αλλά και δραστηριότητα που προκύπτει από και συνδυάζεται με το εφαρμοσμένο θέατρο, υπάρχει η δυνατότητα να προσφερθούν στους συμμετέχοντες ποικίλες μέθοδες, τρόποι και εργαλεία με τα οποία θα κάνουν ορατό, αντιληπτό αλλά και κατανοητό τον κόσμο. Αυτή ακριβώς η θεωρητική αλλά και πρακτική διεπιστημονική μέθοδος εργασίας ξεπερνάει τα παραδοσιακά όρια που κάνουν αντιληπτούς τους νέους ως παραγωγούς αλλά και τους νέους ως καταναλωτές. Χρησιμοποιώντας το εφαρμοσμένο θέατρο αλλά και την ψηφιακή αφήγηση σε συνδυασμό, μπορεί να ενθαρρύνονται νέα άτομα και καλλιτέχνες που δουλεύουν μαζί να γίνουν κριτικά σκεπτόμενοι καταναλωτές. Έτσι, οι πραγματικοί καλλιτέχνες βγάζουν προϊόντα στην αγορά. Δημιουργούν ιδέες αλλά και κουλτούρες που επιθυμούν να μοιραστούν και να επεξεργαστούν και παρακολουθούν τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να αντιπροσωπευθεί η δύναμη.

Θέατρο για αλλαγή

Κοινωνική δράση

Ιστορικά παραδείγματα από το Applied Theater Action Initiative αποτελούν έργα όπως 'Τέχνη και το πρόβλημα των άστεγων: μία νύχτα με τα αστέρια', 'Χορός και κοινότητα: συνεργασία ερμηνείας του David Herrera', 'Έργο ερμηνείας κοινωνικής δικαιοσύνης' αλλά και άλλες ευκαιρίες για το κοινό, όπως εύρεση εργασίας σε θέματα σχεδιασμού εκδηλώσεων και εξεύρεσης πόρων αλλά και αναζήτηση ατόμων μάρκετινγκ:

• Μία νύχτα με τα αστέρια: Οι συμμετέχοντες του προγράμματος, πρώην άστεγοι, συμμετέχουν σε μία παράσταση στη σκηνή για την οποία έχουν εκλεχτεί μέσα από audition. Το άτομο ζευγαρώνει με ένα καλλιτεχνικό μέντορα και οι δύο μαζί συνεργάζονται πριν τη μεγάλη στιγμή.
• Συνεργασία ερμηνείας του David Herrera: Το πρόγραμμα προωθεί Λατινοαμερικάνικες φωνές μέσα από ένα σύγχρονο Αμερικάνικο κίνημα. Δίνει το στίγμα του μέσα από το χορό, την αφήγηση ιστοριών, τα κείμενα, τη μουσική, τα μέσα, μέσα από κειμενικοποιημένες συζητήσεις ανάμεσα στο Λατινικό και πολυπολιτισμικά Αμερικάνικο κοινό.
• Ερμηνεία κοινωνικής δικαιοσύνης: Μέσα από ιστορίες εκ των οποίων άλλες μένουν στο παρελθόν και άλλες αφορούν το παρόν, το πρόγραμμα δημιουργεί ιστορίες που αλλάζουν το μέλλον. Η εκκίνηση γίνεται με ιστορίες, έργα και μυθιστορήματα σε σχολικά πλαίσια, γίνεται σύνδεση στη συνέχεια με κοινωνικά θέματα κι έπειτα δημιουργείται μία παράσταση.
• Άτομα σχεδιασμού εκδηλώσεων κι εξεύρεσης πόρων: Αναζητούνται άτομα ενεργητικά, οργανωμένα, αξιόπιστα αλλά και ικανά να μιλήσουν για το θέατρο, τα θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά και την καλλιτεχνική εκπαίδευση.
• Άτομα μάρκετινγκ: Αναζητούνται άτομα για υλοποίηση στρατηγικής μάρκετινγκ, διαδικτυακές καμπάνιες, ικανά να μιλήσουν για το θέατρο, τη δημιουργία κοινότητας και θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης. Χρειάζεται επίσης στόχευση στα έντυπα και ψηφιακά μέσα, στα social media, στο σχεδιασμό και υλοποίηση εκδηλώσεων αλλά και στις συνεντεύξεις τύπου.

Το εφαρμοσμένο θέατρο χρησιμοποιεί επίσης μεθόδους και πρακτικές που αποτελούν καταλύτη σε θέματα θετικής αλλαγής. Μέσα από το Applied Theater Action Initiative βρίσκει επίσης πρόσφορο έδαφος σε θέματα όπως:

• Στα σχολεία
• Στη διδασκαλία ξένης γλώσσας
• Στην κοινωνική δικαιοσύνη
• Σε θέματα θεραπείας
• Στο στρατό βοηθώντας τους βετεράνους
• Στον πολιτικό στίβο
• Στην υγεία
• Στις φυλακές

Θεραπεία

Ιστορικά παραδείγματα επίσης στον συγκεκριμένο χώρο προκύπτουν από το Applied Theater Center στο Greenville, το οποίο ξεκίνησε στην ουσία απαντώντας σε μία ερώτηση: Μία οικογένεια ρώτησε το διευθυντή του κέντρου κατά πόσο το θέατρο μπορούσε να βοηθήσει το μεσήλικα γιο τους ο οποίος είχε διαγνωστεί με σύνδρομο Άσπεργκερ (μία αναπτυξιακή διαταραχή στο φάσμα του αυτισμού). Έτσι μέσα από μία ιστορία ποικίλων εφαρμογών θεραπείας, βοήθειας αστέγων αλλά και δημιουργίας καταφυγίου για γυναίκες και παιδιά θύματα ενδοοικογενειακής βίας, πρόεκυψε το Applied Theater Center στο χώρο των ευρύτερων ανθρώπινων αναγκών.

Μαθήματα

Παράδειγμα αυτοσχεδιασμού στο θέατρο

Η γνώση και εμπειρία του εφαρμοσμένου θεάτρου είναι συχνά συμπληρωματική και προέκταση της τυπικής εκπαίδευσης σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο. Σχολεία με καλλιτεχνικά προγράμματα εφαρμοσμένου θεάτρου όπως το πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, το University of Victoria στον Καναδά αλλά και κέντρα εφαρμοσμένου θεάτρου μπορούν να αναζητηθούν με πλοήγηση και έρευνα στο διαδίκτυο. Από εκεί και πέρα οι στόχοι της εκπαίδευσης είναι να αποκτήσουν οι συμμετέχοντες πληθώρα καλλιτεχνικών και δημιουργικών ικανοτήτων όπως αυτές που φαίνονται παρακάτω:

• Ηγετικές και σκηνοθετικές δεξιότητες
• Δεξιότητες αυτοσχεδιασμού, παιχνίδια ρόλων, θέατρο, βασισμένα στην πραγματική ζωή
• Διαδραστικότητα, συνεργατικότητα αλλά και δημιουργικότητα με στόχο τη δημιουργία γραπτών κειμένων
• Εναλλακτικούς τρόπους παρουσίασης διαφοροποιημένης πληροφορίας στο κοινό
• Ικανότητες όπως επικοινωνία, εκφορά δημοσίου λόγου, θέματα παρουσιάσεων
• Δημιουργία στοχευμένων μηνυμάτων σε στοχευμένο κοινό
• Οργανωσιακές και στρατηγικές δεξιότητες
• Θέματα εκπαίδευσης και προσωπικής ανάπτυξης
• Εξοικείωση με θέματα δραματοθεραπείας
• Επίλυση κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων που συντονίζονται σε ομάδες ανθρώπων και ονομάζονται Θέατρο Φόρουμ
• Εμπειρία κοινότητας και αναδημιουργίας περιεχομένου

Αποτελεσματικότητα

Ο αντίκτυπος του εφαρμοσμένου θεάτρου μελετάται τόσο με βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους όσο και μακροπρόθεσμους όρους. Απαντάται σε μία ποικιλομορφία πλαισίων, γεωγραφιών, συμμετεχόντων αλλά και χρηματοδοτικών δομών καθώς και φάσματος μεθόδων αναφορικά με το πώς χρησιμοποιείται το θέατρο αλλά και των προτιθέμενων αποτελεσμάτων. Δεδομένου ότι ο αντίκτυπος αυτών των μη παραδοσιακών μορφών της θεατρικής τέχνης υπάρχει με ή χωρίς πρόθεση, τα παραδείγματα στα οποία υλοποιείται είναι συγκεκριμένα:

• Θέματα στάσης, συμπεριφοράς
• Παρατεταμένη παρέμβαση σε θέματα ανθρώπινης ανάπτυξης
• Υλικές, φυσιολογικές, ψυχολογικές, κοινωνικές αλλά και πολιτιστικές νόρμες
• Τα πλαίσια εφαρμογής αποτελούν καθοριστικά κλειδιά
• Θέατρο ως ιθαγένεια
• Θέματα παιδαγωγικής
• Θέματα αφήγησης ιστοριών
• Δημιουργικότητα, κοινωνική παρέμβαση
• Ανθρώπινα δικαιώματα στην ερμηνευτική

Για να γίνει αντιληπτή η αποτελεσματικότητα του εφαρμοσμένου θεάτρου προκύπτουν φιλοσοφικές συγκρίσεις με βάση το καθεαυτό θέατρο και την ερμηνευτική ως παραδοσιακές μορφές θεατρικής τέχνης. Η σύγκριση στηρίζεται και αναδεικνύεται με βάση τις συγγενείς τους αρχές. Παρόλα αυτά η αντίληψη του εφαρμοσμένου θεάτρου θα καταλήξει προβληματική αν πρόκειται να διαχωριστεί από το καθεαυτό θέατρο. Ως αντιπαραβολή για παράδειγμα υπάρχουν τα καθαρά και τα εφαρμοσμένα μαθηματικά. Τα καθαρά μαθηματικά είναι θεωρητικά και απόλυτα σε αντίθεση με τα εφαρμοσμένα που εκμεταλλεύονται το μαθηματικό μοντελισμό για να λύσουν πρακτικά προβλήματα. Έτσι οι περισσότεροι άνθρωποι που δουλεύουν και αναπτύσσουν τις τεχνικές του εφαρμοσμένου θεάτρου κινητοποιούνται από την ατομική και κοινωνική αλλαγή και από τη χρησιμότητα της δουλειά τους σε σχέση με τα εγγενή της καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά.

Από την άλλη πλευρά η αποτελεσματικότητα του εφαρμοσμένου θεάτρου προκύπτει μέσα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης το οποίο παρά τη δύναμή του δημιουργεί αντιθέσεις στην καρδιά της διαδικασίας. Από τη μία πλευρά οι συμμετέχοντες και δημιουργοί κινητοποιούνται από την ισχυρή τους θέληση να χρησιμοποιήσουν την τέχνη τους για να φθάσουν στο όραμα της μεγάλης αλλαγής, από την άλλη οι αλλαγές δεν συνάδουν με τα κριτήρια της κοινότητας. Έτσι καλούνται να αντιπροσωπεύσουν μία απειλή στην πολυπολιτισμικότητα ως πράκτορες μίας μονοδιάστατης πραγματικότητας. Σε κάθε περίπτωση και όπως προκύπτει από τα παραπάνω είναι ευθύνη των δημιουργών και καλλιτεχνών να ανακαλύψουν τις φόρμες εκείνες με τις οποίες θα γίνεται γνωστό το εύρος των δραστηριοτήτων τους.

Το θέατρο για κοινωνική αλλαγή αναφέρεται στην εμπλοκή και συμμετοχή ανθρώπων σε δραστηριότητες με αυξημένη προσωπική και κοινοτική δραστηριότητα, με απώτερο στόχο τη δημιουργία συνδέσεων. Μεταξύ συνομηλίκων, μεταξύ κοινοτήτων αλλά και από το άτομο προς την κυβέρνηση. Κοινωνική όμως αλλαγή θα μπορούσε και να σημαίνει βελτίωση μέσω ενσυναίσθησης της πολυπολιτισμικότητας, της ανάγκης για κοινωνική ευημερία, θεμάτων κοινωνικού ρατσισμού και προκατάληψης, θεμάτων όπως περιθωριοποίηση και δικαιοσύνη, θεμάτων δημόσιας υγείας και εκπαίδευσης αλλά και αντιμετώπισης του θεάτρου με εφαρμογή στις φυλακές και την επανένταξη στην κοινωνία. Το θέατρο για κοινωνική αλλαγή βρίσκει επίσης εξ ορισμού εφαρμογή στις τέχνες, την μετανάστευση, τη βία, τις αυτοκτονίες, αλλά και στη σύνδεση με την ευρύτερη εκπαίδευση, τα κοινωνικά δίκτυα και τους πολιτιστικούς οργανισμούς. Γίνεται επίσης έρευνα στις δυνατότητες αλλά και την αντιφατικότητα του εφαρμοσμένου θεάτρου ως πρακτικές μετασχηματισμού και αποκατάστασης.

Σε αντίθεση με τις συμβατικές και παραδοσιακές θεατρικές εμπειρίες, η πρακτική του εφαρμοσμένου θεάτρου είναι περισσότερο συγκεντρωμένη στη μεθοδολογία του δημιουργικού παρά σε μία συγκεκριμένη παράσταση. Οι συμμετέχοντες εφαρμόζουν ποικίλες μεθοδολογίες μετασχηματισμού για να προσεγγίσουν και να οραματιστούν συλλεκτικούς στόχους που δεν είναι ακόμα συνειδητοποιήσιμοι. Είναι ένας τρόπος για να μοιραστεί κανείς τις εμπειρίες του, να διερευνήσει θέματα ταυτότητας και να τα χρησιμοποιήσει ως όχημα και μέσο για να εξερευνήσει το χώρο ανάμεσα στη γνώση και την δράση. Στην πραγματικότητα μπορεί να χρειάζεται και να απαιτείται έμπνευση από το κοινό και τους συμμετέχοντες, εκπαίδευση τους σε ένα συγκεκριμένο θέμα ή δημιουργία πλαισίου για βαθύτερη έρευνα και κατανόηση. Το εφαρμοσμένο θέατρο ως καταλύτης για θετικές αλλαγές εκμεταλλεύεται τις εισροές αλλά και την ευρύτερη διαδραστικότητα των συμμετεχόντων για να προκαλέσει αποτελέσματα.

Πηγές

• CUNY School of Professional Studies Applied Theater
• University of NY Applied Theater
• University of NY Educational Theater
• University of Victoria Applied Theater
• Applied Theater Center
• Applied Theater Action Initiative
• Royal Central School of Speech & Drama, Applied Theater, MA Αρχειοθετήθηκε 2016-03-14 στο Wayback Machine.
• Goldsmiths University of London, MA in Applied Theater