Επιχείρηση Ράινχαρντ

Επιχείρηση Ράινχαρντ (στα γερμανικά Aktion Reinhard ή Einsatz Reinhard) είναι η κωδική ονομασία ενός σχεδίου που είχε σκοπό την εξόντωση όλων των Εβραίων στις περιοχές που βρίσκονταν κάτω από τον έλεγχο του ναζιστικού Γενικού Κυβερνείου (κατεχόμενη Πολωνία) και την αρπαγή των περιουσιών τους. Κατά τη διάρκεια της επιχείρησης αυτής περίπου δύο εκατομμύρια άνθρωποι θανατώθηκαν στο Μπέλζεκ, το Σομπιμπόρ, την Τρεμπλίνκα και το Μαϊντάνεκ, η πλειονότητα των οποίων ήταν Εβραίοι.

Ονομασία

Γενικότερα πιστεύεται ότι η επιχείρηση έλαβε το όνομά της από τον δολοφονηθέντα στην Πράγα συνταγματάρχη των SS Ράινχαρντ Χάιντριχ (Reinhard Heydrich), ωστόσο, κατά μια άλλη εκδοχή, το όνομα οφείλεται στον Φριτς Ράινχαρντ (Fritz Reinhardt) (-dt στο τέλος). Επικρατέστερη θεωρείται η πρώτη εκδοχή, αν και σε πολλά επίσημα έγγραφα της εποχής το όνομα του Ράινχαρντ Χάιντριχ εμφανίζεται ως Reinhardt.

Έναρξη και αποτελέσματα

Ο σχεδιασμός της επιχείρησης έγινε στη Διάσκεψη της Βάνζεε στις 20 Ιανουαρίου 1942. Ο Χάιντριχ, επιφορτισμένος με το σχέδιο της Τελικής λύσης, έδωσε τις κατευθυντήριες γραμμές για τη δημιουργία γκέτο και στρατοπέδων εξόντωσης. Η δημιουργία αυτών των στρατοπέδων αποφασίστηκε να γίνει εκτός των εδαφικών ορίων της Γερμανίας, ώστε να είναι δυνατή η απόκρυψη των φρικαλεοτήτων που διαπράχθηκαν εκεί από τον εγχώριο πληθυσμό. Επίσης, δεν θα χρειάζονταν μεγάλης έκτασης μεταφορές, καθώς η πλειονότητα των προς εξάλειψη Εβραίων βρισκόταν στην Πολωνία. Επικεφαλής της επιχείρησης ορίστηκε ο ταξίαρχος (Brigadeführer) των SS Οντίλο Γκλομπότσνικ (Odilo Globocnik), τότε επικεφαλής της Αστυνομίας του Γενικού Κυβερνείου (Generalgouvernement) της κατεχόμενης Πολωνίας, με έδρα το Λούμπλιν.

Για το σκοπό αυτό, ο Γκλομπότσνικ δημιούργησε δύο τμήματα στο επιτελείο του: Το ένα, με επικεφαλής τον ταγματάρχη (Sturmbannführer) των SS Χέρμαν Χέφλε, είχε την ευθύνη του συντονισμού των ανδρών και των μέσων που απαιτούνταν για τις μεταγωγές των θυμάτων. Το δεύτερο τμήμα, με επικεφαλής τον λοχαγό της Αστυνομίας Κρίστιαν Βιρτ (Christian Wirth) ήταν υπεύθυνο για την κατασκευή και συντήρηση των απαιτούμενων εγκαταστάσεων στα τρία κέντρα εξόντωσης (Τρεμπλίνκα, Σομπιμπόρ και Μπέλζεκ).

Το κρεματόριο του Μαϊντάνεκ

Η διαδικασία εξόντωσης ήταν παρόμοια με αυτή που ακολουθείτο ήδη στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Γερμανίας και της Αυστρίας. Στα νεοδημιουργημένα στρατόπεδα, ωστόσο, του Μαϊντάνεκ, του Σομπιμπόρ, του Μπέλζεκ και της Τρεμπλίνκα, απλουστεύθηκε σημαντικά η διαδικασία, ώστε να διευκολύνει τις μαζικές δολοφονίες σε σύντομο χρόνο: Τις περισσότερες φορές, μόλις έφθανε μεταφορικό μέσο φορτωμένο με Εβραίους (συνήθως τρένο), οι νεοαφιχθέντες οδηγούνταν αμέσως στους θαλάμους αερίων, όπου και θανατώνονταν. Προηγουμένως είχαν λεπτομερειακά καταγραφεί (αργότερα συμπληρωνόταν και ο τρόπος θανάτου), είχαν υποχρεωθεί να εκδυθούν τελείως και όλα τους τα κινητά υπάρχοντα κατάσχονταν - σύμφωνα με νόμο τα κατασχεθέντα αντικείμενα γίνονταν ιδιοκτησία της Τράπεζας της Γερμανίας. Υπολογίζεται ότι τα αντικείμενα αυτά, μαζί με τα τεχνητά δόντια από χρυσό, που αφαιρούνταν μετά τον θάνατό τους από συνεργεία άλλων κρατουμένων, απέφεραν στην Τράπεζα (δηλ. στη Ναζιστική Γερμανία) το ποσό των 180.000.000 μάρκων της εποχής (περίπου 550.000.000 σημερινά ευρώ). Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων των στρατοπέδων εξόντωσης, που δημιουργήθηκαν στα πλαίσια της Επιχείρησης Ράινχαρντ, υπολογίζεται σε δύο περίπου εκατομμύρια, ενώ, αν υπολογιστούν και τα θύματα του Άουσβιτς, ο αριθμός υπερβαίνει τα τρία εκατομμύρια. Η διαδικασία διέφερε ελαφρά στα στρατόπεδα εξόντωσης: Στο Στρατόπεδο εξόντωσης Κέλμνο χρησιμοποιήθηκαν τα αποκαλούμενα "gas vans", αυτοκίνητα που είχαν μετατραπεί σε θαλάμους αερίων και χρησιμοποιούσαν μονοξείδιο του άνθρακα^. Ήταν το μόνο στρατόπεδο με "κινητούς" θαλάμους αερίων - στα υπόλοιπα χρησιμοποιούνταν σταθερές κατασκευές. Στο Μπέλζεκ, το Σομπιμπόρ και την Τρεμπλίνκα, ως μέσο εξόντωσης στους θαλάμους χρησιμοποιήθηκε μονοξείδιο του άνθρακα, στο Μαϊντάνεκ μονοξείδιο του άνθρακα και Κυκλώνας Β και στο Άουσβιτς Κυκλώνας Β

Τηλεγράφημα του Χέφλε προς τον Άιχμαν, στο οποίο αναφέρει ότι ο συνολικός αριθμός των μεταχθέντων στα κέντρα εξόντωσης μέχρι το τέλος του 1942 ανέρχεται σε 1.274.166 άτομα

Το τέλος

Θεωρητικά, η επιχείρηση έληξε στα τέλη του 1943 και οι βασικοί συντελεστές της (οι επικεφαλής των στρατοπέδων, οι διοικητές των γκέτο κτλ.) μετακινήθηκαν στην Ιταλία, αφού το οργανωτικό μέρος της επιχείρησης είχε ολοκληρωθεί. Ορισμένοι από αυτούς συνελήφθησαν και δικάστηκαν, άλλοι επέζησαν χωρίς να δικασθούν και εργάστηκαν μέχρι το θάνατό τους στη Γερμανία. Φυσικά, η λήξη της Επιχείρησης δεν σήμαινε ότι η εξόντωση των Εβραίων είχε τερματισθεί - συνεχίστηκε μέχρι τον τερματισμό του πολέμου σε όλα τα στρατόπεδα που είχαν παραμείνει σε λειτουργία.