Ελληνική νοηματική γλώσσα

Η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ) είναι η φυσική γλώσσα της ελληνικής κοινότητας Κωφών. Είναι μια πλήρης γλώσσα, η οποία χρησιμοποιεί τα ίδια είδη γραμματικού μηχανισμού που υπάρχουν και στην προφορική γλώσσα^[1].

Η ΕΝΓ έχει αναγνωριστεί νομικά ως επίσημη γλώσσα της κοινότητας των Κωφών για εκπαιδευτικούς σκοπούς στην Ελλάδα από το 2000. Η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα εκτιμάται ότι χρησιμοποιείται από περίπου 40.600 νοηματιστές. Σύμφωνα με τον Α. Καλοκαιρινό, εναλλακτικά του όρου νοηματική γλώσσα θα μπορούσε να χρησιμοποιείται ο όρος νευματική γλώσσα (γλώσσα των νευμάτων)• κάτι τέτοιο όμως δεν έχει γίνει αποδεκτό από την κοινότητα των Κωφών.

Στις 19 Δεκεμβρίου 2013, η ΟΜΚΕ παρουσίασε τη Διακήρυξη για τη Συνταγματική Αναγνώριση της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας, ενώ στις 19 Μαρτίου 2021 αποδόθηκε ο ελληνικός εθνικός ύμνος στην ΕΝΓ από μαθητές γυμνασίου και λυκείου^[2]

Ιστορική εξέλιξη

Η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα αναγνωρίζεται ως πρώτη γλώσσα των κωφών και βαρήκοων μαθητών με τον νόμο 2817/2000,^[3]^[4] Από το 2000, σύμφωνα με τον προαναφερόμενο νόμο, αλλά και τον 3699/2008, η γνώση της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας αποτελεί υποχρεωτικό προσόν για την πρόσληψη νέων επαγγελματιών στην εκπαίδευση κωφών μαθητών. Με τον Νόμο 4488/2017 (Άρθρο 65, παράγραφος 2)^[5] η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα αναγνωρίζεται ως ισότιμη με την ελληνική γλώσσα. Επιπλέον, ο νόμος ορίζει ότι το κράτος λαμβάνει μέτρα για την προώθησή της, καθώς και για την κάλυψη όλων των αναγκών επικοινωνίας των κωφών και βαρήκοων πολιτών.

Πρόκειται για μια γλώσσα που μπορεί να αναλυθεί και να μελετηθεί μεμονωμένα. Η ιδιαιτερότητα της νοηματικής γλώσσας έγκειται στο ότι είναι οπτικοκινητική και όχι προφορική. Δεν εκφράζεται δηλαδή με τη φωνή όπως η ομιλούμενη αλλά με τη κίνηση και μορφή των χεριών, την έκφραση του προσώπου, τις κινήσεις του σώματος. Έχει τους δικούς της γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες που τη διαφοροποιούν σε μεγάλο βαθμό από την ομιλούμενη. Η χρήση της νοηματικής αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ένταξη οποιουδήποτε ατόμου στη κοινότητα των Κωφών, για την ένταξη στην οποία δεν έχει σημασία ο βαθμός ακουστικής απώλειας αλλά η γνώση της γλώσσας και ο σεβασμός της κουλτούρας των Κωφών.

Χρήση της γλώσσας

Η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα δεν είναι διεθνής, όπως λανθασμένα πιστεύεται. Η κάθε χώρα αναπτύσσει τη δική της νοηματική γλώσσα με διαφορετικά κατά βάση νοήματα και διαφορετικό αλφάβητο. Υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά και πολλές διαφορές σε μορφολογικό επίπεδο. Παρόλα αυτά, οι Κωφοί διαφορετικών κρατών μπορούν να συνεννοούνται άνετα μέσω των Διεθνών Νοημάτων (International Sign), τα οποία είναι στην ουσία ένας κώδικας που εξυπηρετεί τις απλές καθημερινές ανάγκες επικοινωνίας.^[6] Όπως συμβαίνει και με τις ομιλούμενες γλώσσες, σε κάθε χώρα υπάρχουν και διάλεκτοι. Οι γλωσσολογικές έρευνες σε διάφορες νοηματικές γλώσσες έδειξαν ότι η κάθε νοηματική γλώσσα έχει συγκεκριμένη δομή και ανταποκρίνεται στα παγκόσμια κριτήρια (universals) των ανθρωπίνων γλωσσών^[7]. Αν και δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή, οι χρήστες^[8] της ελληνικής νοηματικής γλώσσας στην Ελλάδα υπολογίζονται σε 40.600, έχοντας ραγδαία αυξητική τάση λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος για εκμάθηση της γλώσσας από ακούοντες. Η συνεχής αύξηση της διάδοσής της οφείλεται στην επίσημη ανακήρυξή της αλλά και στην προβολή ειδήσεων και εκπομπών από την Ελληνική τηλεόραση μέσω διερμηνείας, καθώς και συνεδριάσεων της Βουλής των Ελλήνων που προβάλλονται από τον τηλεοπτικό σταθμό της Βουλή - Τηλεόραση. Το Πρίσμα+, που ανήκε στο ραδιοτηλεοπτικό οργανισμό της ΕΡΤ, ήταν το πρώτο τηλεοπτικό κανάλι με διερμηνεία αλλά και υπότιτλους σε μεγάλο μέρος του τηλεοπτικού του προγράμματος.

Θα πρέπει να τονισθεί πως, η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα χρησιμοποιείται στην Ελλάδα, αλλά δεν είναι αναπαράσταση της ομιλούμενης ελληνικής γλώσσας, όπως είναι η γραπτή γλώσσα και μπορεί να αποδώσει, όπως κάθε ξεχωριστή γλώσσα, οποιαδήποτε έκφραση της Ελληνικής ομιλούμενης γλώσσας συμπεριλαμβανομένης και της αργκό. Η χρησιμότητα της νοηματικής γλώσσας για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας των κωφών τονίζεται και από τον Σωκράτη στο διάλογό του με τον Ερμογένη, στο έργο του Πλάτωνα «Κρατύλος». Ο Σωκράτης αναφέρει συγκεκριμένα: «αν δεν είχαμε φωνή και γλώσσα και όμως θέλαμε να παραστήσουμε τα πράγματα ο ένας στον άλλον, άραγε δε θα δοκιμάζαμε, καθώς το κάνουν τώρα οι κωφάλαλοι, να τους δείξουμε με τα χέρια και με το κεφάλι και με το άλλο σώμα;» (422e)^[9]^[10]

Το εκπαιδευτικό υλικό που υπάρχει στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα είναι περιορισμένο. Από το 2010 παρατηρείται μια συνεχής αύξηση της παραγωγής προσβάσιμου εκπαιδευτικού υλικού σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή για κωφούς μαθητές. Το εκπαιδευτικό και γλωσσικό υλικό που αναπτύσσεται κυρίως από δημόσιους ερευνητικούς φορείς αφορά στη διδασκαλία της ΕΝΓ ως πρώτη γλώσσα,^[11] τη λεξικογράφηση της ΕΝΓ^[12], την απόδοση έντυπου υλικού στην ΕΝΓ^[13] όπως και λογοτεχνικά κείμενα στην ΕΝΓ^[14]. Το υλικό αυτό διατίθεται δωρεάν μέσω του ιστότοπου του ΙΕΠ.^[15] Επίσης, διαθέσιμο πλέον είναι και το Ψηφιακό Αποθετήριο Ιστοριών στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ)[1] Αρχειοθετήθηκε 2015-09-27 στο Wayback Machine. το οποίο παρέχει τη δυνατότητα εύρεσης νοημάτων σε όλα το βιντεοκείμενα για εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς.

Δείτε επίσης

Ελληνικός κώδικας Μπράιγ

Πηγές και Παραπομπές

↑ Pinker, Steven (2000). Το γλωσσικό ένστικτο. Αθήνα: Κάτοπτρο. σελ. 42. ISBN 960-7778-30-8.
↑ Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ, https://www.youtube.com/watch?v=T-RIMkeuskI, ανακτήθηκε στις 2021-03-23
↑ «ΝΟΜΟΣ 2817/2000 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ» (PDF). ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
↑ «Κωφοί με "Κ" κεφαλαίο είναι τα άτομα με μειωμένη ακουστική ικανότητα τα οποία όμως είναι γνώστες της Ελληνικής νοηματικής γλώσσας και έχουν υιοθετήσει τη κουλτούρα των Κωφών όντας μέλη της κοινότητάς τους»>Η Κοινωνία και οι Κωφοί
↑ Νόμος, 4488/2017 (13 Σεπτεμβρίου 2017). «Νόμος 4488/2017 (Μέρος Δ')». www.prosvasimo.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2017.
↑ Η ιστορία των Κωφών
↑ «Διεθνής Νοηματική Γλώσσα | Ίδρυμα Κωφών». www.idrimakofon.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2015.
↑ Αριθμός των χρηστών νοηματικής γλώσσας στην Ε.Ε.
↑ Κεντρώτης, Γ. (2013). Πλάτων - Κράτυλος. Αθήνα: Gutenberg. σελ. 544. ISBN 978-960-01-1537-6.
↑ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ. ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΚΡΑΤΥΛΟΣ. ΑΘΗΝΑ: ΔΑΙΔΑΛΟΣ. σελ. 131.
↑ Καρίπη, Σπυριδούλα (2015). «Ελληνική Νοηματική Γλώσσα για Α' και Β' Δημοτικού - Σχεδι@ζω για όλους - Σχεδιασμός και ανάπτυξη προσβάσιμου εκπαιδευτικού και εποπτικού υλικού για μαθητές με αναπηρίες». www.prosvasimo.gr. ΙΕΠ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2017.
↑ «ΝΟΗΜΑ: Λεξικό της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας». www.ilsp.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2017.
↑ Κουρμπέτης, Βασίλης (2015). «Νέα Λογισμικά - Σχεδι@ζω για όλους - Σχεδιασμός και ανάπτυξη προσβάσιμου εκπαιδευτικού και εποπτικού υλικού για μαθητές με αναπηρίες». www.prosvasimo.gr. ΙΕΠ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2017.
↑ Κουρμπέτης, Βασίλης (2015). «Συλλογή από παιδικά παραμύθια και ιστορίες στην Ελληνική Νοηματική - Σχεδι@ζω για όλους - Σχεδιασμός και ανάπτυξη προσβάσιμου εκπαιδευτικού και εποπτικού υλικού για μαθητές με αναπηρίες». www.prosvasimo.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2017.
↑ Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, ΙΕΠ (2017). «Συλλογή από Εκπαιδευτικό Υλικό & Λογισμικό - Σχεδι@ζω για όλους - Σχεδιασμός και ανάπτυξη προσβάσιμου εκπαιδευτικού και εποπτικού υλικού για μαθητές με αναπηρίες». www.prosvasimo.gr. ΙΕΠ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2017.

Βιβλιογραφία

Κουρμπέτης Β., Μαρκάκης, Ε. & Σταϊνχάουερ, Γ. (1999). Η ελληνική νοηματική γλώσσα και η διδασκαλία της στα σχολεία Κωφών. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα .
Κουρμπέτης Β.,& Χατζοπούλου Μ. (2010). Μπορώ και με τα Μάτια μου: Εκπαιδευτικές προσεγγίσεις και πρακτικές για κωφούς μαθητές. Καστανιώτης, Αθήνα
Ζαζαρόπουλος Ιωάννης, Πλάτωνος Κρατύλος, Αθήνα, Εκδόσεις Δαίδαλος. http://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/6982/1736_cratylus.pdf^{[νεκρός σύνδεσμος]}

WikiSigns.org - Ελληνική νοηματική γλώσσα

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Λόγια της σιωπής (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)

[pinker-1] Pinker, Steven (2000). Το γλωσσικό ένστικτο. Αθήνα: Κάτοπτρο. σελ. 42. ISBN 960-7778-30-8.

[2] Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ, https://www.youtube.com/watch?v=T-RIMkeuskI, ανακτήθηκε στις 2021-03-23

[3] «ΝΟΜΟΣ 2817/2000 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ» (PDF). ^{[νεκρός σύνδεσμος]}

[KoinoniaKaiKofoi-4] «Κωφοί με "Κ" κεφαλαίο είναι τα άτομα με μειωμένη ακουστική ικανότητα τα οποία όμως είναι γνώστες της Ελληνικής νοηματικής γλώσσας και έχουν υιοθετήσει τη κουλτούρα των Κωφών όντας μέλη της κοινότητάς τους»>Η Κοινωνία και οι Κωφοί

[5] Νόμος, 4488/2017 (13 Σεπτεμβρίου 2017). «Νόμος 4488/2017 (Μέρος Δ')». www.prosvasimo.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2017.

[Η_ιστορία_των_Κωφών-6] Η ιστορία των Κωφών

[7] «Διεθνής Νοηματική Γλώσσα | Ίδρυμα Κωφών». www.idrimakofon.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2015.

[test-8] Αριθμός των χρηστών νοηματικής γλώσσας στην Ε.Ε.

[9] Κεντρώτης, Γ. (2013). Πλάτων - Κράτυλος. Αθήνα: Gutenberg. σελ. 544. ISBN 978-960-01-1537-6.

[10] ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ. ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΚΡΑΤΥΛΟΣ. ΑΘΗΝΑ: ΔΑΙΔΑΛΟΣ. σελ. 131.

[11] Καρίπη, Σπυριδούλα (2015). «Ελληνική Νοηματική Γλώσσα για Α' και Β' Δημοτικού - Σχεδι@ζω για όλους - Σχεδιασμός και ανάπτυξη προσβάσιμου εκπαιδευτικού και εποπτικού υλικού για μαθητές με αναπηρίες». www.prosvasimo.gr. ΙΕΠ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2017.

[12] «ΝΟΗΜΑ: Λεξικό της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας». www.ilsp.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2017.

[13] Κουρμπέτης, Βασίλης (2015). «Νέα Λογισμικά - Σχεδι@ζω για όλους - Σχεδιασμός και ανάπτυξη προσβάσιμου εκπαιδευτικού και εποπτικού υλικού για μαθητές με αναπηρίες». www.prosvasimo.gr. ΙΕΠ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2017.

[14] Κουρμπέτης, Βασίλης (2015). «Συλλογή από παιδικά παραμύθια και ιστορίες στην Ελληνική Νοηματική - Σχεδι@ζω για όλους - Σχεδιασμός και ανάπτυξη προσβάσιμου εκπαιδευτικού και εποπτικού υλικού για μαθητές με αναπηρίες». www.prosvasimo.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2017.

[15] Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, ΙΕΠ (2017). «Συλλογή από Εκπαιδευτικό Υλικό & Λογισμικό - Σχεδι@ζω για όλους - Σχεδιασμός και ανάπτυξη προσβάσιμου εκπαιδευτικού και εποπτικού υλικού για μαθητές με αναπηρίες». www.prosvasimo.gr. ΙΕΠ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]