Εξυπηρετητής

Εξυπηρετητής ή διακομιστής (αγγλ.: server) είναι υλικό ή / και λογισμικό που αναλαμβάνει την παροχή διάφορων υπηρεσιών, «εξυπηρετώντας» αιτήσεις άλλων προγραμμάτων, γνωστών ως πελάτες (clients) που μπορούν να τρέχουν στον ίδιο υπολογιστή ή σε σύνδεση μέσω δικτύου. Όταν ένας υπολογιστής εκτελεί κυρίως τέτοια προγράμματα εξυπηρετητές συνεχόμενα, 24 ώρες την ημέρα, τότε μπορούμε να αναφερθούμε σε όλον τον υπολογιστή ως εξυπηρετητή, αφού αυτή είναι η κύρια λειτουργία του. Παρομοίως, ως πελάτη μπορούμε να θεωρήσουμε είτε κάποιο λογισμικό που επικοινωνεί και υποβάλλει αιτήματα στον εξυπηρετητή, είτε όλο τον υπολογιστή όταν ο εξυπηρετητής είναι άλλος υπολογιστής και οι 2 υπολογιστές είναι συνδεδεμένοι σε ένα δίκτυο.

Εξυπηρετητές του Ιδρύματος Wikimedia.

Γενικά

Η επικοινωνία μεταξύ πελάτη και εξυπηρετητή γίνεται μέσω ενός τοπικού δικτύου, ή ακόμα και μέσω του Διαδικτύου. Σε μεγάλα δίκτυα όπου ο εξυπηρετητής αναλαμβάνει πολλές εξυπηρετήσεις είναι συνήθως υπολογιστής που διαφέρει ως προς τη σύνθεσή του από άλλους κοινούς υπολογιστές, μιας και οι δυνατότητες του είναι σαφώς αναβαθμισμένες. Κύρια χαρακτηριστικά ενός εξυπηρετητή είναι οι επεξεργαστές που υποστηρίζει και χρησιμοποιεί για την επεξεργασία των δεδομένων που δέχεται, οι γρήγοροι και μεγάλης χωρητικότητας σκληροί δίσκοι αλλά και οι ταχύτατες μνήμες που υποστηρίζει. Συνήθως συνοδεύεται από σύστημα διπλής τροφοδοσίας (dual power supply) και από συσκευή αδιάλειπτης παροχής ενέργειας (UPS), για μεγαλύτερη αξιοπιστία και σιγουριά στις παρεχόμενες υπηρεσίες του.

Υλικό

Ο πρώτος εξυπηρετητής ιστού, του Τιμ Μπέρνερς Λι.

Οι υπολογιστές που χρησιμοποιούνται ως εξυπηρετητές δικτύου πρέπει να μπορούν να δουλεύουν όλη την ημέρα και συνεχώς χωρίς διακοπές. Για το λόγο αυτό οι εταιρείες κατασκευής υπολογιστών και τμημάτων υπολογιστών προσφέρουν ξεχωριστές κατασκευές για εξυπηρετητές. Φυσικά αυτές οι κατασκευές μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για προσωπικό υπολογιστή όμως ανεβάζουν το κόστος.

Συνηθισμένα χαρακτηριστικά για το υλικό είναι:

• μητρικές πλακέτες με
  • μεγάλη αντοχή στις θερμοκρασίες
  • ενσωματωμένα συστήματα RAID
  • ενσωματωμένη κάρτα οθόνης μικρής μνήμης και ταχύτητας
  • πιο άνετα κατανεμημένα τα στοιχεία της μνήμης και του επεξεργαστή ώστε να είναι δυνατή η ψύξη και των δύο από ξεχωριστά δυνατά ανεμιστηράκια
  • λιγότερες θύρες επέκτασης
  • περισσότερα ενδεικτικά στοιχεία λειτουργίας
  • δυνατότητα χρήσης μνήμης ECC
• κουτιά
  • βαριά
  • με ειδικό κλείδωμα
  • θέσεις για περισσότερα ανεμιστηράκια
  • ειδικά διαμορφωμένους εσωτερικούς χώρους ώστε να γίνεται πιο καλή κυκλοφορία του αέρα
  • ειδικά κουτιά που μπορούν να ενσωματωθούν σε rack
• δίσκοι
  • με προδιαγραφές για μεγαλύτερο συνεχόμενο χρόνο χρήσης
  • που μπορούν να αποσυνδέονται την ώρα που είναι σε λειτουργία

Λογισμικό

Λειτουργικό σύστημα

Τα περισσότερα λειτουργικά συστήματα έχουν ειδική έκδοση για χρήση σε ένα εξυπηρετητή ή μπορούν να διαμορφωθούν έτσι εκ των υστέρων εκτελώντας το λογισμικό που κάνει την εξυπηρέτηση.

Οι περισσότεροι εξυπηρετητές του διαδικτύου αναλαμβάνουν πολλές λειτουργίες και είναι κατάλληλα οργανωμένοι και έχουν χαρακτηριστικά που τους διαφοροποιούν από τους απλούς εξυπηρετητές τα οποία συμπεριλαμβάνουν δυνατότητες όπως:

• λειτουργία χωρίς περιφερειακές συσκευές όπως πληκτρολόγιο, οθόνη, υποστήριξη εξόδων ήχου ή εικόνας
• επιλογή χρόνου εκτέλεσης των διάφορων προγραμμάτων
• επικοινωνία με το τροφοδοτικό αδιάλειπτης παροχής ενέργειας
• χρήση περισσότερων του ενός επεξεργαστή
• καταμερισμός της επεξεργασίας σε συνεργασία με άλλους υπολογιστές/εξυπηρετητές
• αντικατάσταση εξαρτημάτων όπως π.χ. σκληροί δίσκοι και αναβάθμιση του λειτουργικού χωρίς την ανάγκη επανεκκίνησης του συστήματος
• περισσότερα συστήματα ασφαλείας

Προγράμματα

Πολλά σύγχρονα προγράμματα δουλεύουν με βάση τη λογική της σχέσης πελάτη-εξυπηρετητή. Ακόμα και το ίδιο το λειτουργικό σύστημα δουλεύει με βάση αυτήν τη λογική. Σύμφωνα με αυτήν, ένα πρόγραμμα {πελάτης} αιτείται την εκτέλεση κάποιας ενέργειας και το λειτουργικό σύστημα ανταποκρινόμενο αναλαμβάνει να εξυπηρετήσει το αίτημα εκτελώντας το πρόγραμμα {εξυπηρετητής} που διεκπεραιώνει την αιτηθείσα ενέργεια ή λειτουργία.

Συνήθως τα περισσότερα προγράμματα-εξυπηρετητές απαιτούν το να είναι εγκατεστημένα σε ξεχωριστό υπολογιστή-εξυπηρετητή χωρίς αυτό να είναι πάντα απαραίτητο.

Συνηθισμένα προγράμματα εξυπηρέτησης που μπορεί να εκτελούνται είτε στον ίδιο υπολογιστή του πελάτη είτε σε ξεχωριστούς υπολογιστές π.χ. σε ένα περιβάλλον γραφείου περιλαμβάνουν:

• Εξυπηρετητή αρχείων (Αγγλ. file server)
• Εξυπηρετητή εκτύπωσης (Αγγλ. printer server)
• Εξυπηρετητή αντιγράφων ασφαλείας (Αγγλ. backup server)
• Εξυπηρετητή διαχείρισης βάσεων δεδομένων (Αγγλ. database server)
• Εξυπηρετητή φαξ (Αγγλ. fax server)
• Εξυπηρετητή διαμεσολαβητή (Αγγλ. proxy server)
• Εξυπηρετητή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (Αγγλ. mail server)
• Εξυπηρετητή ήχου (Αγγλ. sound server)
• Εξυπηρετητή γραφικής απεικόνισης

Μερικοί εξυπηρετητές όπως εκτυπώσεων, ήχου, γραφικών διεπαφών θεωρείται αυτονόητο ότι βρίσκονται στον ίδιο υπολογιστή με τον πελάτη, όμως αυτό δεν είναι απαραίτητο. Για παράδειγμα ένας υπολογιστής μπορεί να μην έχει συνδεδεμένο το δικό του εκτυπωτή αλλά να στέλνει τις σελίδες προς εκτύπωση σε εκτυπωτή του δικτύου. Ομοίως με έναν εξυπηρετητή που απεικονίζει γραφικές διεπαφές ο οποίος θα μπορούσε να στέλνει την απεικόνιση μιας διεπαφής σε έναν άλλο υπολογιστή του δικτύου.

Συνηθισμένα προγράμματα εξυπηρέτησης στο Διαδίκτυο είναι:

• του Παγκόσμιου Ιστού, που διαχειρίζονται το πρωτόκολλο http (Αγγλ. http server)
• του Συστήματος Ονοματοδοσίας Διαδικτύου (Αγγλ. Domain Name System (DNS) server)
• της διαχείρισης Ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (Αγγλ. mail server)
• της μεταφοράς αρχείων με βάση το πρωτόκολλο FTP (Αγγλ. ftp server)
• της γραπτής συνδιάλεξης (Αγγλ. Internet Relay Chat (irc)) και στιγμιαίας αποστολής γραπτών μηνυμάτων (Αγγλ. instant messaging) (Αγγλ. irc server)
• της επικοινωνίας με μετάδοση φωνής
• της μετάδοσης εκπομπών ήχου ή εικόνας (Αγγλ. audio/video streaming server)
• των διαδικτυακών παιχνιδιών

Παρατηρήσεις

Κάθε εξυπηρετητής δικτύου έχει διαφορετικές ανάγκες για υλικό. Συνήθως έχει ανάγκη από γρήγορη πρόσβαση στο δίκτυο όμως ένας εξυπηρετητής φαξ δεν θα υποφέρει τόσο αν δεν έχει γρήγορη κάρτα δικτύου ή αρκετή μνήμη όσο το να έχει προβληματικό modem. Ένας εξυπηρετητής αρχείων και ένας εξυπηρετητής αντιγράφων ασφαλείας είναι προτιμότερο να έχουν όσο γίνεται πιο αξιόπιστους και πιο ταχείς δίσκους από το να έχουν μεγαλύτερο επεξεργαστή ή περισσότερη και ακριβότερη μνήμη.

Ένας εξυπηρετητής DNS χρειάζεται όσο το δυνατό μεγαλύτερη ασφάλεια και γι αυτό το λόγο εκείνο που χρειάζεται περισσότερο είναι να τρέχουν όσο το δυνατόν λιγότερα προγράμματα.

Δείτε επίσης

• Πελάτης-εξυπηρετητής
• Apache HTTP εξυπηρετητής