Διάσκεψη της Κωνσταντινούπολης (1876)

Η Διάσκεψη της Κωνσταντινούπολης (1876 - 1877) των Μεγάλων Δυνάμεων (Βρετανία, Ρωσία, Γαλλία, Γερμανία, Αυστροουγγαρία και Ιταλία) διεξήχθη στην Κωνσταντινούπολη, από τις 23 Δεκεμβρίου 1876 έως τις 20 Ιανουαρίου 1877. Μετά την εξέγερση της Ερζεγοβίνης, που άρχισε το 1875, και τη Βουλγαρική εξέγερση του Απριλίου 1876, οι Μεγάλες Δυνάμεις συμφώνησαν σε ένα σχέδιο για την πολιτική μεταρρυθμίσεων τόσο στη Βοσνία όσο και στα Οθωμανικά εδάφη της με πλειοψηφία Βουλγαρικού πληθυσμού.

Η Βουλγαρία, σύμφωνα με την Διάσκεψη της Κωνσταντινούπολης

Συμμετέχοντες

Οι Μεγάλες Δυνάμεις εκπροσωπήθηκαν στη διάσκεψη αντίστοιχα από :

• Ηνωμένο Βασίλειο Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας :

Λόρδος Σόλσμπερι και σερ Χένρι Ελιοτ

• Ρωσική Αυτοκρατορία :

Κόμης Νικολάι Ιγκνάτιεφ

• Γαλλία :

Κόμης Ζαν-Μπατίστ ντε Σοντορντί και Κόμης Φρανσουά ντε Μπουργκουάν

• Γερμανική Αυτοκρατορία :

Βαρόνος Καρλ φον Βέρτερ

• Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία :

Βαρώνος Χάινριχ φον Κάλιτσε και Κόμης Φέρεντς Ζίχι

• Βασίλειο της Ιταλίας :

Κόμης Λουίτζι (Λοντοβίκο) Κόρτι

Από αυτούς ο Λόρδος Σόλσμπερι, ο Κόμης ντε Σαντορντί και ο Βαρόνος φον Κάλιτσε ήταν Πρεσβευτές Πληρεξούσιοι για τη διάσκεψη, ενώ οι υπόλοιποι ήταν οι μόνιμοι πρεσβευτές των χωρών τους στην Κωνσταντινούπολη.

Ο Γενικός Πρόξενος των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη, Γιουτζίν Σούιλερ, πήρε επίσης ενεργό μέρος στη σύνταξη των αποφάσεων της διάσκεψης.

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία εκπροσωπήθηκε στη διάσκεψη από τους Μιντάτ Πασά, Σαφέτ Πασά και Εντέμ Πασά. Ο Μιντάτ Πασάς ήταν ο Μεγάλος Βεζίρης (Πρωθυπουργός) και ο Σαφέτ Πασά Υπουργός Εξωτερικών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αν και οι Οθωμανοί εκπρόσωποι συμμετείχαν στις συνελεύσεις της διάσκεψης, δεν είχαν προσκληθεί στις προηγηθείσες συνεδριάσεις, όπου οι Μεγάλες Δυνάμεις διαπραγματεύτηκαν τη συμφωνία τους.

Ο Λόρδος Σόλσμπερι και Κόμης Ιγκνάτιεφ έπαιξαν ηγετικό ρόλο στη διαδικασία. Ο Ιγκνάτιεφ προσπαθούσε να διαλύσει τις Βρετανικές ανησυχίες ότι ο υποτιθέμενος ρόλος της Ρωσίας ως προστάτη των Ορθόδοξων Σλάβων δεν ήταν παρά πρόσχημα για τα σχέδιά της να καταλάβει τα Στενά της Μαύρης Θάλασσας και την ίδια την Κωνσταντινούπολη και έτσι – όπως φοβόταν ο πρωθυπουργός Ντισραέλι - να μπορέσει να απειλήσει τους ζωτικούς Μεσογειακούς δρόμους προς τη Βρετανική Ινδία. Ο Σόλσμπερι, από τη μεριά του, είδε τη διάσκεψη σαν προνομιακή ευκαιρία να εκπονήσει με τη Ρωσία ένα σχέδιο αλληλοκατανόησης για τις συγκρουόμενες εδαφικές φιλοδοξίες τους στην Κεντρική Ασία.

Αποφάσεις

Βοσνία

Η διάσκεψη προέβλεπε τη δημιουργία μιας αυτόνομης επαρχίας, που περιελάμβανε τη Βοσνία και το μεγαλύτερο μέρος της Ερζεγοβίνης, με ένα νότιο τμήμα της τελευταίας να παραχωρείται στο Πριγκιπάτο του Μαυροβουνίου.

Βουλγαρία

Οι Μεγάλες Δυνάμεις συμφώνησαν σε ουσιαστική Βουλγαρική αυτονομία, που θα είχε τη μορφή δύο νέων αυτόνομων Οθωμανικών επαρχιών (βιλαετίων), που ιδρύονταν για το σκοπό αυτό : το Ανατολικό, με πρωτεύουσα το Τάρνοβο, και το δυτικό, με πρωτεύουσα τη Σόφια.

Η διάσκεψη καθόριζε ότι, στα τέλη του 19ου αιώνα, τα Βουλγαρικά εθνικά εδάφη εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκτείνονταν μέχρι την Τούλτσεα και το Δέλτα Δούναβη στα βορειοανατολικά, την Οχρίδα και την Καστοριά στα νοτιοδυτικά, τις Σαράντα Εκκλησιές και την Αδριανούπολη στα νοτιοανατολικά και το Λέσκοβατς και τη Νις στα βορειοδυτικά. Αυτά τα εδάφη επρόκειτο να ενσωματωθούν σε δύο Βουλγαρικές αυτόνομες επαρχίες ως εξής :

• Η Ανατολική Βουλγαρική αυτόνομη επαρχία, που περιελάμβανε τα Οθωμανικά σαντζάκια - δευτεροβάθμιες διοικητικές διαιρέσεις)- Τάρνοβο, Ρούσε, Τούλτσεα, Βάρνας,Σλίβεν, Φιλιππούπολης (εκτός από τους καζάδες – τριτοβάθμιες διοικητικές διαιρέσεις – Αρντίνου και Σμόλιαν ) και τμήμα του σαντζακίου της Αδριανούπολης, που περιελάμβανε τους καζάδες Σαράντα Εκκλησιών, Μουσταφαπασά και Κιζιλαγάτς.
• Η Δυτική Βουλγαρική αυτόνομη επαρχία, που περιελάμβανε τα σαντζάκια Σόφιας, Βίντιν, Νις, Σκοπίων, Μοναστηρίου (εκτός από τους καζάδες Ντέμπαρ και Κορυτσάς), τους καζάδες Νευροκοπίου, Μελενίκου και Ντεμίρ Ισάρ του σαντζακίου των Σερρών, και τους καζάδες Στρώμνιτσας, Βελεσών, Τίκφες και Καστοριάς.

Οι Μεγάλες Δυνάμεις εκπόνησαν λεπτομερειακά τις συνταγματικές, εκτελεστικές , νομοθετικές, αμυντικές και αστυνομικές ρυθμίσεις , διοικητικό σύστημα με καντόνια, φορολογία, διεθνή εποπτεία κλπ. για τις προτεινόμενες αυτόνομες επαρχίες.

Αποτέλεσμα

Οι συμφωνημένες αποφάσεις των έξι Μεγάλων Δυνάμεων παραδόθηκαν επίσημα στην Οθωμανική κυβέρνηση στις 23 Δεκεμβρίου 1876, απορρίπτοντας τις αρχικές Οθωμανικές αιτιάσεις , ότι η αποστολή της διάσκεψης θα καθίστατο περιττή από ένα νέο Οθωμανικό Σύνταγμα, που εγκρίθηκε από το Σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ την ίδια μέρα. Στις συνεδριάσεις της διάσκεψης που ακολούθησαν η Οθωμανική αυτοκρατορία υπέβαλε αντιρρήσεις και εναλλακτικές μεταρρυθμιστικές προτάσεις, που απορρίφθηκαν από τις Μεγάλες Δυνάμεις, και οι προσπάθειες να γεφυρωθεί το χάσμα απέτυχαν. Τελικά στις 18 Ιανουαρίου 1877 ο Μεγάλος Βεζύρης Μιντάτ Πασά ανακοίνωσε την οριστική άρνηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να δεχθεί τις αποφάσεις της διάσκεψης.

Κληρονομιά

Η άρνηση της Οθωμανικής Κυβέρνησης να εφαρμόσει τις αποφάσεις της Διάσκεψης της Κωνσταντινούπολης προκάλεσε το Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1877-1878, αποστερώντας την ίδια στιγμή την Οθωμανική Αυτοκρατορία - σε αντίθεση με τον προηγηθέντα Κριμαικό Πόλεμο του 1853-1856 – από τη Δυτική υποστήριξη.

Βιβλιογραφία

• R.W. Seton-Watson. Disraeli, Gladstone and the Eastern Question: A Study in Diplomacy and Party Politics. New York: W.W. Norton & Co., 1972. p. 108. ISBN 978-0-393-00594-3
• George Washburn. Fifty Years in Constantinople and Recollections of Robert College. Boston and New York: Houghton Mifflin, 1909. p. 115–119. ISBN 978-1-4067-0530-0
• H. Sutherland Edwards. Sir William White K.C.B., K.C.M.G., For Six Years Ambassador at Constantinople. London: John Murray, 1902.
• Buckle G.E., W.F. Monypenny, The Constantinople Conference, in: The Life of Benjamin Disraeli, Earl of Beaconsfield. Vol. VI, p. 84.
• Sneh Mahajan. British Foreign Policy, 1874-1914: The role of India. London and New York: Routledge, 2002. p. 40.
• L.S. Stavrianos. Constantinople Conference, in: The Balkans Since 1453. Austin: Holt, Rinehart and Winston, 1963.
• The Eastern Question. The Constantinople Conference. What May Be Expected from the Meeting. The Foreign Representatives and How They Are Treated. The Report of the American Consul General. Various Items of Interest. New York Times, 31 December 1876.
• Turkey and the Great Powers. The Constantinople Conference. The Commissioners' Last Proposals to the Porte. An Ultimatum Presented the Great Dignitaries of State to Decide Upon an Answer. New York Times, 16 January 1877.
• Conference de Constantinople. Reunions Préliminaires. Compte rendu No. 8. Scéance du 21 décembre 1876. Annexe III Bulgare. Règlement organique.
• Correspondence respecting the Conference at Constantinople and the affairs of Turkey: 1876–1877. Parliamentary Papers No 2 (1877). p. 140.
• Further Correspondence respecting the affairs of Turkey. (With Maps of proposed Bulgarian Vilayets). Parliamentary Papers No 13 (1877).